Władysław IV Waza wg obrazu Jana Matejki

Władysław IV Waza (ur. 9 czerwca 1595, zm. 20 maja 1648 Merecz) - król Polski w latach 1632-1648 i tytularny król szwedzki, przejściowo (1610 - 1613) car rosyjski, syn Zygmunta III Wazy i jego pierwszej żony Anny Habsburżanki.

Sejm elekcyjny, jaki został zwołany po śmierci (30 kwietnia 1632 r.) Zygmunta III Wazy, zakończył się 8 listopada obiorem na króla jego starszego syna, Władysława IV. To ponad półroczne bezkrólewie w Rzeczypospolitej zamierzyła wykorzystać Rosja, by odebrać swe terytoria, utracone wcześniej na rzecz Rzeczypospolitej. Jej wojska zajęły Połock, Orszę, a Smoleńsk został oblężony na wiele miesięcy. Jesienią 1633 r. po przybyciu z odsieczą Władysława IV, prowadzącego 20 tysięcy wojska, sytuacja wojenna się jednakże odmieniła. Uwolnił on Smoleńsk od oblężenia, po czym zrzekł się wspaniałomyślnie pretensji do panowania w Rosji oraz oddał terytoria na wschód od Smoleńska. W dniu 14 czerwca 1634 r. między Rzeczypospolitą i Rosją zawarty został "pokój wieczysty" w Polanowie pod Wiaźmą.  Po zakończeniu kampanii rosyjskiej, Władysław IV skierował swe wojska ku południowym granicom Rzeczypospolitej. Były one od lat nękane przez krymskie czambuły tatarskie oraz przez paszę mołdawskiego, których z wielkim trudem pilnował jedynie hetman Stanisław Koniecpolski. Król Władysław zamierzał poskromić napastników, co szybko udało mu się zrealizować, nawet bez działań wojennych. Turcja bowiem wojowała wówczas z Persją i sułtan ochoczo przystał na zawarcie układu pokojowego, likwidującego wszystkie konflikty na styku obu państw.

Kolejnymi sukcesami młodego króla było przedłużenie rozejmu ze Szwecją, jaki mijał w 1635 r., o dalszych 21 lat, odzyskanie Pomorza Gdańskiego wraz z portami i przywrócenie podległości Prus Książęcych. Jednak Inflanty wraz z Kłajpedą pozostały nadal przy Szwecji.  W 1637 r. Władysław IV, wzorem swego ojca, poślubił księżniczkę z Habsburgów, Cecylię Renatę. A następnie zawarł "pakt familijny" z Habsburgami, będący wojennym sojuszem przeciwko Turcji. Po śmierci Cecylii, król ożenił się w 1646 r. z księżniczka francuską Ludwiką Marią Gonzaga, nie zaniedbując wszakże planów wojny z Turcją, do której sprzymierzył się z Rosją.

Kampania turecka miała rozpocząć się 1647 r. od zajęcia tatarskiego Krymu, który następnie miał być ewentualnie przekazany Rosji za prawo opanowania Mołdawii i Wołoszczyzny, a być może nawet bogatego Siedmiogrodu, by Rzeczpospolita mogła dalej prowadzić krucjatę przeciwko Turcji. W podboju Krymu mieli współdziałać z wojskami koronnymi Kozacy Zaporoscy, posiadający 12 tys. rejestrowych żołnierzy, a deklarujący wystawienie do 50 tys. wojska. Doszło jednak w 1647 r. do ich buntu, którym kierował ataman kozacki Bohdan Chmielnicki, częściowo z pobudek czysto osobistych. Lokalny bunt szybko przerodził się w wojnę kozacko-polską, znaną pod nazwą Powstanie Chmielnickiego.  W trakcie trwania powstania Chmielnickiego, Władysław IV zmarł na polowaniu w maju 1648 r., po czym w Warszawie odbył się sejm elekcyjny na którym obrany został na króla jego młodszy brat, Jan II Kazimierz (1648-1668).