Czyszczenie monet

Na początek zanim zagłębię się w szczegóły dotyczące czyszczenia monet pozwolę sobie na opowiedzenie Wam bajki.

... dawno, dawno temu ... pewien szewczyk znalazł na strychu u dziadka ? monetę.
Jak to moneta ze strychu, była brudna, brzydka i ? nie nadawała się do sprzedaży na Allegro

Szewczyk chciał ją oczyścić ? żeby ją sprzedać z zyskiem na Allegro, bo chciał mieć kasę
Moneta wyglądała tak :



Szewczyk nie wiedział jak monetę oczyścić (a słyszał od elfów, że stara moneta - czysta, jest więcej warta , niż stara moneta ? brudna ) .

Niewiele myśląc, szewczyk - zakradł się na tajemniczy zlot czarowników Sprzedawczyków w lesie Allegro.

Nie musiał długo szukać, gdy pewien Czarnoksiężnik z Lasu Cafe Allegro, poradził mu tak: "Wiedza Twoja słaba, lecz nasza moc silniejsza !!!

... weź oko sowy, garść jąder lisa, kilka włosów łysego sępa, po czym wszystko wymieszaj i zagotuj.

Gdy wywar ostygnie, polej nim monetę ? wtedy moneta odzyska swoją moc !!!

Mały szewczyk, niewiele myśląc - zrobił tak jak Czarnoksiężnik poradził:




Jakież było jego zdziwienie, gdy zamiast wymarzonej monety, zobaczył ... coś takiego ...

Przeszły lata, przeszły wieki - ? nigdy monet już nie czyścił szewczyk.

Niech ta bajka będzie przestrogą dla wszystkich czyścicieli. Czyszczenie monet jest bardzo odpowiedzialnym zadaniem. Zalecane jest aby w ogóle nie czyścić monet. Więcej o tym piszę w książce Vademecum Czyszczenia i Konserwacji Monet - można ją kupić tutaj. Kiedyś sam wyczyściłem kilka monet i efekty były kiepskie ale robiłem to rozważnie bo monety były zwykłymi pospolitymi monetami z PRL. Polecam tylko takie monety czyścić tymi domowymi sposobami - nie ma w pełni profesjonalnego sposobu czyszczenia monet. Lepiej być posiadaczem monety brudnej, ale nie uszkodzonej. Jeśli naprawdę trzeba usunąć brud lub tłuszcz z numizmatów, należy poćwiczyć najpierw na monetach nie przedstawiających większej wartości. Jeśli chodzi o patynę to patyna według większości numizmatyków nie powinna być czyszczona chyba, że strasznie szpeci monetę. Eksperymenty z czyszczeniem, lakierowaniem, podgrzewaniem itp. operacji są bardzo niebezpieczne dla monet i są zalecane tylko w przypadku monet o niewielkiej wartości dla celów edukacyjnych. Jeśli masz monetę o znacznej wartości  to zalecam nie czyścić jej wcale lub oddać to w ręce specjalisty.

Ogólnie o czyszczeniu monet

Większość zanieczyszczeń z monet można z łatwością usunąć wodą z dodatkiem jakiegoś detergentu np. mydła najlepiej dla dzieci - jest najdelikatniejsze. Przestrzegam przed czyszczeniem monet za pomocą sztucznych szczotek i szczoteczek (a co najgorsze przestrzegam przed szczoteczką do zębów). Sztuczna szczotka z pewnością porysuje monetę. Jeśli chcesz wyczyścić mocno zabrudzoną monetę za pomocą szczotki użyj szczotki z włókna naturalnego lub specjalnej szczotki do czyszczenia sreber i monet. Jeśli udało ci się znaleźć monetę w ziemi lub gdzieś na zapomnianym strychu a moneta jest bardzo zabrudzona najlepiej nie czyść jej sam ale poszukaj eksperta - być może moneta okaże się drogocenna i możesz sam ją łatwo uszkodzić (w 2004 roku w Anglii została znaleziona bardzo cenna moneta i strach pomyśleć co by się z nią stało jakby znalazca sam zaczął kombinować przy monecie, poczytaj tutaj). Należy również pamiętać o tym, żeby nie skrobać zanieczyszczeń za pomocą ostrych narzędzi. Chciałbym przestrzec również przed czyszczeniem współczesnych monet bitych lustrzanym stemplem - zazwyczaj wszelkie próby wyczyszczenia kończą się zniszczeniem monety (mój znajomy miał odcisk palca na lustrzanej monecie, którego za wszelką cenę chciał się pozbyć i nawet my się to udało - za pomocą jak twierdził "miękkiej" ściereczki, tarł ją niemiłosiernie. Niestety moneta straciła dość sporo na wartości bo posiada masę małych ale widocznych gołym okiem mikrorysek.

Suszenie monet

Po wyczyszczeniu monetę należy dokładnie wypłukać i starannie wysuszyć. Moim zdaniem najlepszym sposobem suszenia monet jest zawinięcie jej w miękką ściereczkę (najlepiej taką do czyszczenia okularów) i delikatne dociskanie ściereczki do monety - dzięki temu woda wsiąknie w ściereczkę. Ważne jest aby nie pocierać monety o ściereczkę bo można ją porysować. Nie zalecam również pozostawienia mokrych monet do wyschnięcia samym sobie (tzw. leżakowania), moneta po takim wyschnięciu będzie najprawdopodobniej posiadać plamki (woda kranowa nigdy nie jest super czysta, chyba że do płukania użyjemy wody destylowanej). Monety można również wysuszyć zbierając delikatnie wodę bawełnianymi patyczkami do czyszczenia uszu.

Więcej na ten temat opisujemy w książce Vademecum Czyszczenia i Konserwacji Monet - można ją kupić tutaj.

Polerowanie monet

Jeśli  chcesz posiadać monetę która ma reprezentować jakąkolwiek wartość to jej polerowanie jest całkowicie  zabronione. Niektórzy niedoświadczeni kolekcjonerzy dochodzą do wniosku, że jak moneta się ładnie świeci to będzie wtedy super. Nic bardziej mylnego. Specjalista natychmiast zauważy, że moneta była polerowana i nie będzie zainteresowany jej zakupem - polerowania niszczy bezpowrotnie monetę.

Patyna

Przy czyszczeniu tego rodzaju monet trzeba zachować bardzo dużą ostrożność, trzeba uważać aby nie wyczyścić patyny ponieważ patyna posiada wiele zalet, m.in:

• zabezpiecza powierzchnię monety przed czynnikami zewnętrznymi

• tworzy się na monecie przez bardzo długo okres czasu (nawet setki lat)  i ten fakt bardzo powiększa wartość monety.

Kolor patyny jest zależny od stopu metali i jest różny - bywa jasno- lub ciemnozielony, czarny, jasno- lub ciemnobrązowy oraz brązowy z odcieniem czerwonego. Kolor zależy również od warunków atmosferycznych i od warunków przechowywania monety.

Lakierowanie monet

Po wyczyszczeniu monety możemy  pokryć monetę lakierem bezbarwnym. Powierzchnia monety po takim zabiegu nie będzie wchodziła w reakcję z powietrzem i nie będzie pokrywała się patyną. Jako przykład lakieru zamieszczam zdjęcie lakieru Capon. Oczywiście raz polakierowana moneta praktycznie nadaje się tylko do jej podziwiania - moim zdaniem nie prezentuje żadnej wartości bo praktycznie bezinwazyjnie tego lakieru usunąć sie nie da. Usunąć go można jedynie za pomoc kąpieli w acetonie technicznym czyli rozpuszczalniku.

Lakier Capon

Są również specjalne lakiery do zabezpieczania podzespołów elektronicznych. Można go dostać w sklepach z częściami elektronicznymi.

Lakier bezbarwny do zabezpieczania elektroniki przed wilgocią.

Więcej na ten temat lakierowania oraz jak zrobić samodzielnie lakier piszemy w książce Vademecum Czyszczenia i Konserwacji Monet - można ją kupić tutaj.

Czyszczenie monet acetonem lub spirytusem

Jeśli potrzebujesz zmyć z powierzchni monety odciski palców lub inne tłuste plamy to proponuję do tego celu użyć czystego spirytusu lub acetonu technicznego. Obydwa składniki łatwo odparowują z monety i nie powinny nam zostawić żadnych zmian (nie wchodzą w reakcję chemiczną z monetą). Spirytus tak jak wspomniałem musi być czysty tzn. nie żaden kupiony w aptece do smarowania a taki pitny kupiony w sklepie. Innym sposobem pozbycia się wielu zanieczyszczeń z monety jest wyczyszczenie jej acetonem. Aceton musi być również czysty, zmywacz do paznokci się nie nadaje ponieważ zawiera wiele innych dodatków np. witaminy. Aceton techniczny można kupić w wielu sklepach chemicznych lub marketach budowlanych np. OBI. Aceton również doskonale nadaje się do wyczyszczenia monety pokrytej lakierem.

Czyszczenie monet Nordic Gold

Nordic Gold (Golden Nordic) jest stopem używanym do produkcji m.in. współczesnych okolicznościowych monet 2 złotowych.

Stop posiada symbol  CuAl5Zn5Sn1 i składa się z mieszanki 4 metali (89% miedź, 5% aluminium, 5% cynk, 1% cyna) - moim zdaniem najgorsza mieszanka jaką może ktoś wymyślić do s tworzenia monet (dużą podatność na wchodzenie w reakcje z otoczeniem).

Monety NG najlepiej czyścić najprostszym sposobem - za pomocą mydła dla dzieci ale należy pamiętać o tym żeby monety nie czyścić i nie wycierać poprzez pocieranie ściereczką, żeby nie powstały mikro ryski.

Czasami do czyszczenia monet NG można użyć soku z cytryny, podobno bardzo dobrze czyści odciski palców.

Możemy również się pokusić o eksperyment czyszczenia monet o mniejszej wartości pastą do zębów ale uwaga musi to być pasta bez mikrogranulek, bardzo delikatna ( taka do  wrażliwych dziąseł) i czyścimy oczywiście pocierając palcami a nie szczoteczką.

Kolejnym pomysłem jest czyszczenie za pomocą Coca Coli - niektórzy twierdza, że po moczeniu monety NG w Coca Coli wyglądają zdecydowanie lepiej.

Więcej na ten temat czyszczenia monet NG opisujemy w książce Vademecum Czyszczenia i Konserwacji Monet - można ją kupić tutaj.

Czyszczenie monet miedzianych, brązowych i mosiężnych

Miedź, brąz i mosiądz to metale nieszlachetne przez co bardzo łatwo wchodzą w reakcje chemiczne. 
Metale/stopy:

• miedź

• mosiądz - miedź + cynk

• brąz - miedź + cyna

• brąz trójstopowy (spiż) - miedź + cyna + cynk

Konieczne do usunięcia skazy monet miedzianych to m.in. wżery i śniedź, zwane także "rdzą miedzi"  powodującą rozkład metalu, a w konsekwencji nieodwracalne zniszczenie monety.
Najczęściej na monetach miedzianych spotyka się śniedź koloru zielonego, stanowi ona mieszaninę zasadowych węglanów miedzi i różnych tlenków miedzi.

Pozbyć się śniedzi możemy na 2 sposoby:

1. Metod sucha - nagrzewamy  monetę palnikiem Bunsena - uzyskujemy rozkład węglanu miedzi i kolor zielony szybko znika z jej powierzchni. Pozostałe spalone i sproszkowane  tlenki miedzi usuwamy mechanicznie przez czyszczenie szczoteczką włosianą. Ten sposób usuwania śniedzi daje dobre wyniki (patyna pozostaje na monecie) ale warunkiem wykonania jest oczywiście posiadania palnika.

2. Metoda  mokra - na miejsce zaatakowane śniedzią nakładamy  roztwór ługu sodowego (5 %), do monet bardziej zniszczonych używamy  kwasu solnego (3-5%) lub moczymy monetę w roztworze amoniaku (8-10%). Czas moczenia dostosowujemy do postępów procesów zachodzących z monetą. Po czyszczeniu trzeba oczywiście monetę dokładnie wypłukać i wysuszyć.

Monety mało zanieczyszczone czyścimy za pomocą mydła i ewentualnie delikatnej szczotki.

Więcej na ten temat rozpoznawania metali i czyszczenia opisujemy w książce Vademecum Czyszczenia i Konserwacji Monet - można ją kupić tutaj.

Czyszczenie monet złotych

Złoto jest metalem szlachetnym i nie wchodzi w reakcje chemiczne z otoczeniem. Dzięki temu złote monety są łatwe do czyszczenia. Najczęstszym zanieczyszczeniami złotych monet są zabrudzenia typu kurz, tłuszcz które można z łatwością usunąć za pomocą mydła.

Zdarzają się również inne przypadłości monet złotych:

1. Plamy o kolorze zielonym - plamy powstające w wyniku długiego leżenia monety w ziemi w otoczeniu innych monet miedzianych.

2. Plamy o kolorze czerwonym -  jest to tzw. "czerwona rdza" - są to tlenki żelaza

Aby usunąć plamki ze złotych monet i jednocześnie nie bawić się w małego chemika zalecane jest używanie specjalnych płynów do czyszczenia złota firmy LEUCHTTURM.

Operacja czyszczenia jest prosta - wystarczy zanurzyć monetę na kilka minut i opłukać. W komplecie z płynem znajdują się specjalne koszyczki ułatwiające całą operację - takie na których monety sobie polegują podczas kąpieli.

Czyszczenie monet srebrnych

Pod wpływem czasu srebrne monety pokrywają się patyną, ważne jest aby nie czyścić patyny bo ona dodaje piękna i wartości monecie. Niestety srebro w przeciwieństwie do złota wchodzi w reakcje chemiczne z otoczeniem.

Przy czyszczeniu monet srebrnych należy również pamiętać o tym, że często moneta nie jest wybita z czystego srebra i często dodatkiem do srebrna jest miedź, zdarza się również, że to srebro jest dodatkiem do miedzi. Oprócz miedzi w srebrnej monecie możemy spotkać również inne metale np: ołów, cynk, cynę. Metale te wchodzą również w reakcje z otoczeniem.

Najprostszym sposobem usunięcie większości nalotów jest moczenie monety w rozcieńczonym amoniaku - amoniak nie rozpuszcza srebra.

Najczęstsze naloty monet srebrnych można również usunąć podobnie jak w przypadku monet złotych - za pomocą specjalnego płynu do czyszczenia srebra.

Więcej na ten temat czyszczenia monet srebrnych opisujemy w książce Vademecum Czyszczenia i Konserwacji Monet - można ją kupić tutaj.

Zapraszamy do zakupu tej książki która zawiera całą wiedzę na temat jak czyścić i kiedy nie czyścić monet.