WŁADYSŁAW I HERMAN (1079-1102). 

Młodszy syn Kazimierza Odnowiciela, Władysław Herman, w pierwszym okresie życia pozostawał w cieniu brata, Bolesława. Zapewne zaopatrzony został w dzielnicę mazowiecką. Cała władza należała tam do Bolesława, Władysław czerpał ze swej dzielnicy dochody. Może pełnił też funkcję zbliżoną do funkcji naczelnika prowincji. Około 1070 r. urodził mu się syn Zbigniew. Gall Anonim twierdzi, że pochodził z nieprawego łoża, Nielegalne pochodzenie Zbigniewa nie wynikało z braku ślubu kościelnego jego rodziców. W owych czasach ślub taki nie był jeszcze wymagany. Brak pełni praw książęcych starszego syna Władysława spowodowany był nierównością społeczną jego rodziców. Małżeństwo to świadczy, że książę nie dążył do zdobycia władzy zwierzchniej. Władysław został wyniesiony na tron w wyniku udanego buntu możnych przeciw królowi Bolesławowi. Po dojściu do władzy całkowicie zmienił politykę Polski. Przeszedł do obozu cesarskiego, nawiązał dobre stosunki z Czechami, wzmocnione małżeństwem z czeską księżniczką Judytą. Wznowił też płacenie trybutu ze Śląska. Jednocześnie oziębieniu uległy stosunki polsko-węgierskie. Początkowo trudno było Władysławowi zbliżyć się do cesarza. Nieufność Henryka IV wyraziła się nadaniem władcy czeskiemu Wratysławowi wraz z koroną tytułu króla Czech i Polski (1085). Zaprzyjaźniony z Władysławem król czeski nie próbował realizować uzyskanych od cesarza uprawnień. Niebawem zresztą doszło do zbliżenia polsko-niemieckiego i pełnego uznania polskiego księcia. Zbliżenie to przypieczętowane zostało małżeństwem Władysława, który po śmierci Judyty czeskiej ożenił się z Judytą, córką cesarza Henryka III, wdową po królu węgierskim Salomonie. Ta zmiana polityki, szczególnie w porównaniu z działałnością poprzednika, a także następcy, może stwarzać wrażenie bierności Władysława i braku ambicji. Zauważyć jednak należy, że była ona konieczna. Aktywność Bolesława Śmiałego musiała poważnie wyczerpać możliwości kraju. Jednocześnie zmieniła się sytuacja międzynarodowa. Papiestwo zaczęło przegrywać w starciu z Cesarstwem, Henryk IV stawał się coraz mocniejszy. Może więc Władysław był realistą i wiedział, jakie działania są możliwe w danej sytuacji? Czas pokoju na granicach został wykorzystany do odbudowania autorytetu władzy centralnej, osłabionej wydarzeniami ostatnich lat panowania Bolesława Śmiałego. Pomagał w tym księciu wojewoda Sieciech. Wydaje się jednak, że w miarę upływu lat książę coraz bardziej tracił energię i władza zaczęła przechodzić w ręce Sieciecha. Wywołało to niezadowolenie pozostałych możnych, którym nie podobały się decyzje personalne wojewody ani też jego twarde rządy. Być może jednak Władysław był zręcznym politykiem i realizował swoje cele rękami Sieciecha, jego zarazem obciążając całą odpowiedzialnością za ich przykre skutki? Bez względu na to, co było powodem, sytuacja stała się w końcu lat osiemdziesiątych napięta. W 1089 r. otruty został Mieszko, sprowadzony przez stryja z Węgier. Tragedia ta, choć wstrząsnęła Polską, niedługo zaprzątała uwagę współczesnych. Od 1091 r. rozpoczęły się walki na Pomorzu. Władysław odnosił tam przejściowe sukcesy, nie zdołał jednak podporządkować tego kraju Polsce. Niemal jednocześnie zaostrzyły się stosunki polsko-czeskie. W 1092 r., korzystając ze śmierci Wratysława, zaprzestał Władysław płacenia Czechom trybutu ze Śląska. Spowodowało to najazd i spustoszenie ziemi śląskiej przez nowego władcę Czech, Brzetysława II. Książę czeski odnalazł też syna Władysława Hermana, Zbigniewa, oddanego do saskiego klasztoru, i ułatwił mu przyjazd na Śląsk. Nietrudno było doprowadzić tę dzielnicę, a potem i inne części kraju, do buntu. Miał to być, zdaniem jego uczestników, bunt nie przeciw księciu, lecz przeciw budzącemu powszechną niechęć wojewodzie Sieciechowi, który cieszył się bezgranicznym zaufaniem księcia. Wybuchła w Polsce wojna domowa. Do wystąpienia przeciw wojewodzie, ale i przeciw księciu, wciągnięci zostali obaj synowie Władysława, zarówno dorosły już Zbigniew, jak i dzieckiem jeszcze będący Bolesław. Pierwszy etap walk zakończył się klęską i uwięzieniem Zbigniewa. W końcu jednak uwolnił Władysław syna i uznał go za swego pełnoprawnego potomka. Ponowne walki, tym razem bez ingerencji zewnętrznej, wybuchły w 1097 r. Możni ponownie, występując w imieniu synów książęcych, zmusili Władysława do wygnania Sieciecha. Jeszcze istotniejsze było żądanie wydzielenia dzielnic dla Zbigniewa i Bolesława. Wydaje się, że wtedy po raz pierwszy takie żądanie zostało wyrażone w imieniu elity politycznej kraju. Świadczyło to o narastaniu tendencji decentralizacyjnych. W ostatnich latach życia Władysław Herman był coraz mniej aktywny. Umarł w 1102 r., wcześniej dzieląc kraj między obu synów.

Poczytaj więcej o królu.