22 lutego 1255 roku książę wrocławski Henryk III wystawił tzw. dokument lokacyjny, nadając Oleśnicy prawa miejskie oparte na prawie średzkim. Dukat ten upamiętnia 755 rocznicę tego wydarzenia.
Na awersie umieszczono pieczęć księcia wrocławskiego Henryka III Białego, a na rewersie herb Oleśnicy.

Oleśnica (niem. Oels) – miasto i gmina leżące na Śląsku (Dolnym Śląsku), w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, położone na lewym brzegu rzeki Oleśnicy (dopływ Widawy). Pod względem geograficznym Oleśnica leży na Nizinie Śląskiej na wysokości 150 m n.p.m.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wrocławskiego.

Herb Oleśnicy - ilustracja: WIKIPEDIA

Od 1294 roku należała do księstwa głogowskiego. Prawa miejskie uzyskała 22 lutego 1255 roku – książę wrocławski Henryk III Biały nadał lokację na prawie średzkim Civitas nostra Olsnicz. Od 1320 r. Oleśnica staje się stolicą księstwa i miastem rezydencjalnym księcia Konrada I, tytułującego się spadkobiercą Korony Polskiej. Po śmierci Konrada Białego Młodszego, ostatniego władcy z miejscowej linii Piastów w roku 1492, Oleśnica wraz z księstwem została przekazana ziębickiej linii czeskich Podiebradów, a od 1647 r. przechodzi pod władanie książąt wirtemberskich.
Już pod koniec XIII wieku działała tu mennica. Oleśnica korzystała ze swego położenia na szlaku z Wrocławia do Wielkopolski. Miała znaczące związki z Krakowem. W Oleśnicy znajdowała się ważna drukarnia, a także znane gimnazjum. W 1824 powstała tu loża wolnomularska "Wilhelm pod ukoronowaną kolumną", która istniała do 1935[1].
W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Oleśnicy, włączając miasto do terytorium o dominacji języka polskiego.
Ponowny rozkwit miasta nastąpił w 2. połowie XIX w. W 1850 r. ulokowano w Oleśnicy garnizon, zaś w 1868 r. przeprowadzono przez miasto strategiczną linię kolejową, łączącą Wrocław z Górnym Śląskiem. Miasto rozbudowało się w trzech kierunkach:
-   na południe, wzdłuż Ohlauer Straße (dziś ul. 3 maja), gdzie wzniesiono m.in. gmachy poczty, sądu, gimnazjum, starostwa, szkoły ewangelickiej, a także gazownię miejską
-  na wschód, wzdłuż Nachodstraße (dziś ul. Lwowska), gdzie wzniesiono szpital miejski, szkołę (Logau-Oberrealschule), a w 1913 r. obszerne zakłady naprawcze kolei niemieckich (Reichsbahn-Ausbesserungswerk)
-   na północny wschód, wzdłuż Wartenberger Straße (dziś ul. Wojska Polskiego), gdzie w latach 70. XIX w. zbudowano koszary, a później także wieżę ciśnień, urząd skarbowy i stadion miejski
Zimą 1945 r. miasto zostało zniszczone prawie w 80% na skutek grabieży oraz pożarów wzniecanych przez okupującą miasto od 24 stycznia 1945 r. Armię Czerwoną. W rezultacie II wojny światowej zostało ponownie przyłączone do Polski, zaś jego niemiecka ludność wysiedlona do Niemiec. W latach powojennych dokonano powolnej odbudowy i rozbudowy miasta.

Henryk III Biały (ur. między 1227 a 1230, zm. 3 grudnia 1266) – książę wrocławski w latach 1248-1266 z dynastii Piastów.
Henryk III Biały był trzecim pod względem starszeństwa synem Henryka II Pobożnego i królewny czeskiej Anny. W momencie bohaterskiej śmierci ojca w bitwie pod Legnicą Henryk był jeszcze małoletni i znalazł się pod opieką matki. W 1242 roku wobec niespodziewanej śmierci starszego brata Mieszka Henryk jako drugi po Bolesławie według starszeństwa pozostały przy życiu syn Henryka II Pobożnego stał się oczkiem w głowie opozycji politycznej na Dolnym Śląsku pragnącej osłabienia władzy książęcej.
Za pełnoletniego Henryk został jednak uznany dopiero w 1247 roku, jednak Bolesław nie zamierzał dzielić się z nim władzą. Rogatka do zmiany zdania został zmuszony dopiero na skutek buntu części możnych, w wyniku którego znalazł się nawet w niewoli brata. Współrządy braterskie nie trwały zbyt długo, gdyż już rok później pod naciskiem Henryka Bolesław zdecydował się na podział dzielnicy. Wbrew oczekiwaniom jako swoje władztwo Bolesław wyznaczył dzielnicę głogowsko-legnicką. Być może miał nadzieję, że Henryk III napotka poważne trudności ze strony wrocławskich możnych, wobec czego księstwo wróciłoby z powrotem do niego. Te oczekiwania nie potwierdziły się jednak - Henryk III Biały okazał się władcą silnym, nie dającym nikomu narzucać swojej woli. Dodatkowym punktem umowy podziałowej był obowiązek przyjęcia jako współrządców młodszych braci, którym przeznaczona była kariera duchowna. Także tutaj Henrykowi III sprzyjało szczęście, gdyż Władysław w przeciwieństwie do podopiecznego Bolesława - Konrada był raczej zgodnym współrządcą (choć i między nimi dochodziło do sporów), a przede wszystkim nie domagał się własnej dzielnicy. Podział z 1248 roku z pewnością nie zadowolił Bolesława, przez co zarysowała się perspektywa konfliktu zbrojnego między braćmi. Aby zdobyć środki niezbędne do prowadzenia działań wojennych, władca legnicki zdecydował się na sprzedaż połowy ziemi lubuskiej arcybiskupowi magdeburskiemu. Niestety, również Henryk poszedł drogą wytyczoną przez brata, szukając sojusznika we władcy Miśni - Henryku Dostojnym, któremu w zamian za pomoc obiecał gród w Szydłowie, a po zwycięstwie nad Henrykiem - Krosno nad Odrą. Na szczęście układ ten nie wszedł w życie, co bynajmniej nie usprawiedliwia księcia Wrocławia. Sprawa grożącej wojny rozwiązała się sama, w momencie wystąpienia o swoją własną dzielnicę młodszego brata Konrada, który chcąc wymusić na Henryku interwencję w Legnicy w 1250 roku, zdecydował się nawet na porwanie władcy Wrocławia. Wszystkie te zabiegi nie odniosły jednak spodziewanego efektu, gdyż Henryk III w stosunkach z braćmi starał się nie dopuszczać do nadmiernej eskalacji konfliktów. Nie zamierzał pozbawiać Bolesława całości ojcowizny, a co więcej w 1253 roku, kiedy władza księcia legnickiego załamała się całkowicie, umożliwił mu powrót na tron.

Pieczęć Henryka III Białego - ilustracja: WIKIPEDIA