12 dutków zakopiańskich (TUZIN) - (VI emisja)
Jeśli chcesz dodawać kolejne pozycje do swojej kolekcji skorzystaj z konta Premium - konto możesz kupić <TUTAJ>
Dla kont zwykłych możliwe jest zarządzanie kolekcją tylko do 10 wpisów.
Konto Premium możesz kupić <TUTAJ>
Pytania? Sugestie? Zapraszamy tutaj do dyskusji.
Wyemitowano również 12 dutków szczawnickich a wizerunkiem Janosika.
Zakopane - miasto i gmina w województwie małopolskim, siedziba powiatu tatrzańskiego. W latach 1977–1994 miejscowość była siedzibą gminy Tatrzańskiej. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa nowosądeckiego.
Według danych z 31 grudnia 2009 r. miasto miało 26 737 mieszkańców i jest drugim co do wielkości po Nowym Targu miastem Podhala.
Zakopane jest największym ośrodkiem miejskim w bezpośrednim otoczeniu Tatr, dużym ośrodkiem sportów zimowych, od dawna nazywane nieformalnie zimową stolicą Polski. W granicach administracyjnych miasta znajduje się także znaczna część Tatrzańskiego Parku Narodowego (od Doliny Suchej Wody do Doliny Małej Łąki).
Panorama Zakopanego z Giewontu - fotografia: WIKIPEDIA
Herb Zakopanego - ilustracja: WIKIPEDIA
Giewont – masyw górski w Tatrach Zachodnich o wysokości 1895 m n.p.m. i długości 2,7 km. Wielki Giewont jest najwyższą górą w Tatrach Zachodnich, która znajduje się w całości na terenie Polski. Znajduje się w północnej grani Kopy Kondrackiej.
Wielki i Długi Giewont z Przełęczy pod Kopą Kondracką - fotografia: WIKIPEDIA
Złożony jest z trzech części: Wielkiego Giewontu (1895 m n.p.m.), Małego Giewontu (1728 m n.p.m.) i Długiego Giewontu (1867 m n.p.m.). Pomiędzy Wielkim i Małym Giewontem znajduje się Giewoncka Przełęcz, z której opada cieszący się złą sławą (ponieważ ginie w nim wielu turystów, którzy zbaczają ze szlaku celem skrócenia sobie drogi z Giewontu) Żleb Kirkora. Do 2003 r. zginęło w ten sposób ponad 20 turystów. Właściwy szczyt – Wielki Giewont – ma płn. ścianę wysoką na ok. 600 m. Długi Giewont ma ok. 1,3 km długości, a jego płn. ściana ma ok. 620 m wysokości względnej i na południe opada do Wielkiego Upłazu ścianami 40-80-metrowymi. W kierunku południowym zbocza Wielkiego Giewontu opadają do Kondrackiej Przełęczy.
Masyw Giewontu położony jest w obrębie Tatrzańskiego Parku Narodowego, między Doliną Bystrej, Doliną Kondratową, Doliną Małej Łąki i Doliną Strążyską. Oba wysokie szczyty Giewontu górują nad Zakopanem i są z niego znakomicie widoczne. Od strony północnej Giewont jest stromy i niedostępny, zbocza południowe są nieco łagodniejsze.
Między Wielkim a Długim Giewontem znajduje się głęboka przełęcz, zwana Szczerbą (1823 m n.p.m.), opada z niej Żleb Szczerby, jego środkowy fragment nazywany jest Śmietnikiem, ze względu na to, że znajdywano tam niezidentyfikowane ludzkie zwłoki, nierzadko już częściowo zmumifikowane. Na Wielkim Giewoncie znajduje się 15-metrowy żelazny Krzyż na Giewoncie, obiekt pielgrzymek religijnych, ale również niezwykle niebezpieczne miejsce w czasie burzy.
Juraj Jánošík, pol. Jerzy Janosik, węg. Jánosik György (ur. 25 stycznia lub 25 lutego 1688, zm. 17 lub 18 marca 1713) – karpacki zbójnik, słowacki bohater narodowy, bohater polskich podań.
Janko Alexy: Jánošík, witraż z 1957r.,
Park Kultury i Wypoczynku
(Park kultúry a oddychu) w Bratysławie - ilustracja: WIKIPEDIA
Juraj Jánošík był Słowakiem i pochodził ze wsi Tierchowa (Terchová), opodal Żyliny. Znana jest jego prawdopodobna data urodzin: 25 stycznia 1688, gdyż zachowała się metryka jego chrztu z 16 maja 1688. Jego rodzicami byli Martin Jánošík i Anna Cesneková (Cziszniková, Čišniková, Cisniková). Miał braci: Jana, Martina i Adama oraz młodszą siostrę Barborę.
Najprawdopodobniej brał udział w powstaniu antyhabsburskim Franciszka Rakoczego, które wybuchło w 1703 na ziemiach węgierskich. W 1708 wrócił do rodzinnej wsi, aby zająć się gospodarstwem, ale wkrótce potem wstąpił do armii austriackiej. Podczas służby został przydzielony do oddziału stacjonującego w zamku, w Bytčy, gdzie więziono groźnych przestępców. Tam poznał niejakiego Tomáša Uhorčíka, który był harnasiem zbójników karpackich. Jánošík pomógł mu uciec z więzienia, a sam zdezerterował lub został wykupiony z wojska i przystał do jego zbójeckiej bandy. Od tego momentu rozpoczęła się zbójecka działalność Jánošíka, która trwała do wiosny 1713.
W 1711 Tomáš Uhorčík przyjął imię Martin Mravec i odszedł z bandy, a nowym harnasiem został Jánošík. Jánošík ze swoją grupą działał na pograniczu węgiersko-polskim, a ofiarami jego napadów byli głównie kupcy, ale także plebani, posłańcy pocztowi i inne przypadkowe, zamożniejsze osoby. Wbrew legendzie grabił głównie z myślą o sobie i swoich ludziach, obdarowując okazjonalnie np. dziewczęta z okolicznych wsi różnymi zrabowanymi drobiazgami. Wspierali go niektórzy lokalni notable, z którymi dzielił się łupami, za co oni wyciągali go z tarapatów, np. po pierwszym pojmaniu Jánošíka i osadzeniu go w lochu, wiceżupan komitatu liptowskiego zapewnił mu alibi doprowadzając w ten sposób do jego uwolnienia.
Wiosną 1713 Jánošík został pojmany w domu Uhorčíka i osadzony w średniowiecznym zamku w Liptowskim Mikułaszu (Liptovský Mikuláš), gdzie 16 i 17 marca 1713 odbył się jego proces. Jego przebieg jest znany dzięki zachowanym protokołom. Sąd w składzie: przewodniczący Władysław Okolicsany, oskarżyciel Aleksander Čemnický oraz obrońca Baltazar Palugay, który wygłosił dwie mowy obronne za uniewinnieniem skazańca. Juraj na większość pytań odpowiadał niejasno próbując zmylić sąd. Przyznał się do jedynie 11 napadów. Ostatecznie sąd skazał Jánošíka na karę śmierci przez powieszenie na haku za lewy bok. Osią oskarżenia było zabójstwo plebana z Demanicy, do którego Jánošík się nie przyznał, wskazując jako sprawcę swojego kompana. Wyrok wykonano jeszcze przed wieczorem na miejscowym miejscu kaźni Šibeničky. Niektóre źródła twierdzą, że miało to miejsce dopiero następnego dnia – 18 marca.
Także o Uhorčíku krążą legendy. Niektóre z nich przypisują mu zdradę Jánošíka. Według innych podań został on zdradzony przez kochankę.