Orzeł Polski z 1791 r. (2/7)
Jeśli chcesz dodawać kolejne pozycje do swojej kolekcji skorzystaj z konta Premium - konto możesz kupić <TUTAJ>
Dla kont zwykłych możliwe jest zarządzanie kolekcją tylko do 10 wpisów.
Konto Premium możesz kupić <TUTAJ>
Pytania? Sugestie? Zapraszamy tutaj do dyskusji.
"Gazeta Wyborcza" w 2011 roku przygotowała serię żetonów, sprzedawanych z gazetą.
"Kolekcja Orła Białego" to seria 7 numizmatów z wizerunkami godła państwowego, od najnowszego po najstarsze z XIII wieku. Kolekcja pozwala poznać historię godła Rzeczypospolitej Polskiej. Orzeł, jako oficjalny herb państwa polskiego, zaczął być używany w 1295 roku przez Przemysła II, a współcześnie jest chronionym prawem godłem Polski.
Numizmaty są wybite w miedzioniklu i platerowane 24 karatowym złotem, wybite przez Mennicę Polską.
Autentyczność numizmatów potwierdzają certyfikaty. Cena "Gazety Wyborczej" i monety 19,99 zł.
Wybito numizmaty:
- 8 listopada 2011 r. / Orzeł Biały z czasów II RP,
- 15 listopada 2011 r. / Orzeł Polski z 1791 r.,
- 22 listopada 2011 r. / Orzeł Biały Jana III Sobieskiego,
- 29 listopada 2011 r. / Orzeł Biały Zygmunta III Wazy,
- 6 grudzień 2011 r. / Orzeł Polski Zygmunta I Starego,
- 13 grudzień 2011 r. / Orzeł Piastowski Kazimierza III Wielkiego,
- 20 grudzień 2011 r./ Orzeł Piastowski Przemysła II.
Polski Orzeł z 1791 r.
Orzeł w koronie widnieje na denarach Bolesława Chrobrego – to jego najwcześniejszy zachowany wizerunek. Jest to najprawdopodobniej bielik zwyczajny (charakterystyczne kropki odzwierciedlają białe lotki widoczne w naturze na jego złożonych skrzydłach). Stylizowany wygląd ptaka przedstawionego na monecie powodował spory między uczonymi, mającymi trudności z ustaleniem, czy jest to rzeczywiście orzeł, czy może kogut, gołąb lub paw. Prof. Suchodolski w artykule „Orzeł czy paw”, ze zbioru Inter orientem et occidentem przychyla się raczej do poglądu, że jest to paw, który jest symbolem św. Wojciecha, a nie Polski.
Orzeł występował na monetach i pieczęciach książąt piastowskich, tarczach i chorągwiach od XII wieku. Początkowo funkcjonuje w herbach śląskich linii Piastów. Po raz pierwszy jako godło książęce pojawia się na pieczęci konnej Kazimierza opolsko-raciborskiego w 1222 r. Później stopniowo jest przejmowany jako herb przez kolejne linie Piastowskie, najpóźniej pojawia się na pieczęciach książąt mazowieckich, bo dopiero po 1271 r. Jako oficjalny herb całego państwa polskiego zaczął być używany od 1295 przez Przemysła II, który po raz pierwszy użył ukoronowanego orła jako godła państwa na rewersie pieczęci majestatycznej z 1295 r.
Forma graficzna orła zmieniała się przez wieki. Dzisiejsza jego forma, przyjęta w 1927 roku (projekt profesora Zygmunta Kamińskiego), jest wzorowana na orle z epoki Stefana Batorego. Trzeba zauważyć, że projekt ten jest w zasadzie bardziej przystosowany do pieczęci lub tarczy okrągłej niż do prostokątnej (heraldycznej).
Zmieniała się także cała tarcza – w Rzeczypospolitej Obojga Narodów tarcza stała się czwórdzielna, z naprzemiennymi wizerunkami polskiego Orła i litewskiej Pogoni. Jednocześnie królowie używali też własnych herbów, zwykle umieszczając je w tarczy sercowej herbu państwowego (np. Snopek Wazów).
Po rozbiorach wiele utworzonych przez zaborców guberni, prowincji i województw polskich otrzymało nowe herby – nadal przewijał się na nich biały orzeł, bez korony albo z koroną, albo z głową odwróconą na lewą część czoła; gdzieniegdzie występowała też Pogoń mimo wygasłej unii. Najczęściej były to herby złożone z godłem zaborcy (np. Wielkie Księstwo Poznańskie miało herb z czarnym, pokrzyżackim orłem tak jak inne prowincje pruskie, ale z tarczą sercową czerwoną, na której widniał polski orzeł w koronie).
Po powstaniu listopadowym carowie, tytułujący się również królami Polski, przejęli polski Order Orła Białego z niebieską wstęgą, który odtąd cieszył się w Rosji uznaniem.
Na herbie z okresu powstania styczniowego widnieje, oprócz orła i Pogoni, Archanioł Michał – patron Rusi.
Po rozbiorach ludność polska skrzętnie zbierała przedrozbiorowe grosze i inne polskie monety z herbem Rzeczypospolitej (Orzeł Biały oraz Pogoń na czterech polach tarczy heraldycznej). Oczywiście nie mogło zabraknąć orła na sztandarach i emblematach powstańczych, często nadal z Pogonią litewską.
W 1916 Austria i Niemcy przystały na odnowienie Królestwa Polskiego. W 1917 wyemitowano pierwsze banknoty polskie z orłem w koronie na tarczy niepodzielnej. Po odzyskaniu niepodległości Orzeł Biały został uprawomocniony jako godło państwowe uchwałą sejmową w 1919. Oficjalny wizerunek godła przypominał orła Stanisława Poniatowskiego i był używany do 1927, kiedy powstała nowa wersja według projektu Zygmunta Kamińskiego. Odrzucono tradycyjną formę, zastępując ją nową (Zobacz też sekcje: Tradycja heraldyczna, Błędy i krytyka), m.in. usunięto krzyż z korony, dodano dwie pięcioramienne rozety.
Pod koniec II wojnie światowej, w 1944 roku komunistyczne władze reprezentowane przez PKWN usunęły koronę z głowy orła. Usunięcie potwierdzono dodatkowo dekretem w roku 1955. Rząd RP na uchodźstwie w odpowiedzi Dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 listopada 1956 r. umieścił na głowie orła zamkniętą koronę zwieńczoną krzyżem. Sejm PRL X kadencji przywrócił orłowi koronę według wzoru z roku 1927.
Współcześnie jest to chroniony prawem symbol państwa polskiego. Jego wizerunek widnieje na budynkach administracji państwowej wszystkich szczebli. Jest obecny w szkołach oraz sądach. Ponadto jest reprezentowany na awersach polskich monet, a także koszulkach sportowców reprezentujących Polskę.
Niemniej jednak w Polsce pojawia się wiele pytań o granicę eksponowania oraz dowolnego interpretowania symbolu narodowego, a także traktowania jako pamiątkowy gadżet.