Emisja: 4 sierpnia 2010 r.

Wyemitowano żetony 20 WIELKICH - POWSTANIE WARSZAWSKIE w mosiądzu i mosiądzu srebrzonym oksydowanym.

Powstanie, dawniej insurekcja – zbrojne wystąpienie ludności państwa, miasta lub pewnego obszaru, skierowane przeciw dotychczasowej władzy lub władzy okupacyjnej.
Powstania często dążyły do uzyskania niepodległości państwa, autonomii obszaru lub przyłączenia obszaru do innego państwa, ale bywały też powstania będące jedynie wyrazem protestu przeciw władzy lub klasie posiadającej.
Powstanie połączone ze zmianą struktury gospodarczej i własnościowej to rewolucja.
Polskie powstania:
    * powstanie ludowe w Polsce 1038 roku
    * powstanie chłopskie pod wodzą Kostki-Napierskiego w 1651
    * konfederacja barska – 29 lutego 1768
    * powstanie szawelskie - 1769
    * insurekcja kościuszkowska – 24 marca 1794
    * powstanie wielkopolskie 1794 roku
    * powstanie wielkopolskie 1806 roku
    * powstanie listopadowe – 29 listopada 1830
    * powstanie chochołowskie – 21 lutego-23 lutego 1846
    * powstanie krakowskie – 22-27 lutego 1846
    * powstanie styczniowe – 22 stycznia 1863
    * powstanie zabajkalskie – 24 czerwca 1866
    * rewolucja 1905 roku w Królestwie Polskim - 1905 o powstanie w Łodzi - 1905 rok
    * powstanie wielkopolskie 1918-1919 roku – 27 grudnia 1918
    * powstanie oleskie – 7 czerwca / 8 czerwca 1919
    * powstanie sejneńskie - 23 sierpnia - 28 czerwca 1919
    * powstania śląskie:
          - I powstanie śląskie – 22/23 czerwca 1919
          - II powstanie śląskie – 19/20 sierpnia 1920
          - III powstanie śląskie – 2/3 maja 1921
    * powstanie krakowskie 1923 roku
    * powstanie leskie - 1932
    * powstanie czortkowskie - 21 stycznia / 22 stycznia 1940
    * powstanie w getcie warszawskim – 19 kwietnia - pocz. maja 1943
    * powstanie w getcie białostockim – 16-20 sierpnia 1943
    * powstanie zamojskie – 1942-1943
    * akcja "Burza" – 15.01-21.11.1944 r.
          - powstanie warszawskie – 1.08 - 3.10.1944 r.
    * powstanie poznańskie – 28 czerwca 1956

Powstanie warszawskie (1 sierpnia – 2 października 1944) było wystąpieniem zbrojnym w okupowanej przez wojska niemieckie Warszawie zorganizowanym przez Armię Krajową, połączonym z ujawnieniem się i oficjalną działalnością najwyższych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Od strony militarnej powstanie było wymierzone przeciwko Niemcom, jednak jego głównym celem była próba ratowania powojennej suwerenności, a być może także niepodległości Polski, poprzez odtworzenie w stolicy Polski legalnych władz państwowych będących naturalną kontynuacją władz przedwojennych, co miało uniemożliwić narzucenie Polsce marionetkowych władz uzależnionych od Związku Radzieckiego, którego wojska właśnie zbliżały się do Warszawy.

Pomnik Małego Powstańca w Warszawie - fot. WIKIPEDIA

Walki trwały 63 dni. Straty po stronie polskiej to 18 tys. zabitych i ok. 25 tys. rannych żołnierzy, oraz ok. 120-200 tys. ofiar spośród ludności cywilnej. Wśród zabitych było dużo młodzieży w tym ogromna większość warszawskiej inteligencji. Po stronie niemieckiej było 17 tysięcy zabitych i 9 tysięcy rannych.
W czasie walk zburzonych zostało ok. 25% zabudowy miasta, a po ich zakończeniu dalsze 35%. Wobec zburzenia ok. 10% podczas walk we wrześniu 1939 i 15% w wyniku powstania w getcie warszawskim,pod koniec wojny ok. 85% miasta leżało w gruzach. Zniszczony został wielowiekowy dorobek kulturalny i materialny.