* Nakład 5 000 szt. - rant gładki i ząbkowany: po 2 500 szt.

Parowóz (lokomotywa parowa) – lokomotywa napędzana maszyną parową lub turbiną parową. Para pochodzi z kotła opalanego węglem i drewnem, rzadziej ropą czy mazutem, a w parowozach bezogniowych z zasobnika pary.
Pierwszy parowóz zbudował Richard Trevithick w 1804. Za wynalazcę współczesnego parowozu uważa się George'a Stephensona. Jego parowóz Rakieta (Rocket) z 1829 stał się pierwowzorem wszystkich dalszych konstrukcji.
Najstarszy na świecie parowóz "Fairy Queen" znajduje się w Radżastanie w Indiach i służy jako atrakcja turystyczna.

Lokomotywa pruskiej serii P8 (polska Ok1) - fotografia: WIKIPEDIA

Najważniejsze typy eksploatowane w Polsce
W 1918 po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w wyniku repartycji znalazły się w kraju parowozy z wszystkich dawnych zaborów. W 1920 Polska posiadała 4762 parowozy ponad 160 typów - w tym 3012 z Niemiec, 1474 z Austro-Węgier i 276 z Rosji. Wiek niektórych maszyn przekraczał 40 lat, konstrukcje były przestarzałe o 2 lub 3 osiach napędowych z kotłami na parę nasyconą i mocno nieekonomiczne.
Przestarzałe lokomotywy zastępowano stopniowo nowszymi parowozami, przede wszystkim będącymi wynikiem prac polskich konstruktorów. Należy tu wyróżnić przedwojenne konstrukcje: Pt31 i Ty37. Jednakże podstawą trakcji towarowej były dawne pruskie parowozy Tp4, stopniowo zastępowane przez polskie Ty23, trakcji osobowej - dawne pruskie Ok1, stopniowo zastępowane przez polskie Ok22, trakcji pośpiesznej - dawne pruskie Ok1, stopniowo zastępowane przez polskie Ok22, a później Pt31.
W wyniku wojennej zawieruchy znaczna część taboru została rozproszona i utracona. Powojenne rewindykacje przebiegały opornie. Nie odzyskano nigdy parowozów przejętych przez Związek Sowiecki. Trafiła natomiast do Polski po wojnie znaczna ilość parowozów niemieckich. Część z nich było przestarzałych lub znajdowały się w bardzo złym stanie technicznym. Jednakże zwłaszcza lokomotywy serii Ty2 okazały się niezwykle przydatne ze względu na swoją niezawodność, prostotę konstrukcji i niski nacisk osiowy umożliwiający wykorzystanie częstych w Polsce bardzo słabych torowisk. Zaraz po wojnie braki taboru uzupełniano zakupami zagranicznymi (Tr201, Tr202, Tr203, Ty246), a później własnymi polskimi konstrukcjami, z których wyróżnić należy znakomity tendrzak osobowy TKt48 oraz ciężką lokomotywę towarową Ty51.

Parowozy osobowe (oznaczenia PKP):
-   Oc1, Oc2,
-   Od1, Od2, Od12, Od13, Od101, Od102, Od103,
-   Oi1, Oi2, Oi102,
-   Ok1 (pruski P8), Ok22, Ok55, Ok101, Ok102, Ok203,
-   Ol11, Ol12, Ol49,
-   Om101,
-   Os24,
-   Ot1,
-   OKa1,
-   OKd1,
-   OKe1,
-   OKf100,
-   OKh10,
-   OKi1, OKi2,
-   OKl1, OKl2, OKl11, OKl12, OKl27, OKl100, OKl101,
-   OKm11,
-   OKo1,
-   OKz32,
-   TKt48.
Parowozy pospieszne (oznaczenia PKP):
-   Pd1, Pd2, Pd3, Pd4, Pd5,
-   Pd11, Pd12, Pd13, Pd14,
-   Pf1, Pf2, Pf11, Pf12,
-   Pk1, Pk2, Pk3,
-   Pm1, Pm2 (niem. BR03), Pm3, Pm36,
-   Pn11, Pn12,
-   Pt1, Pt31, Pt47,
-   Pu29.
Parowozy towarowe (oznaczenia PKP):
-   Ti1,
-   Tp2, Tp4 (pr. G8), Tp15,
-   Tr5, Tr12, Tr21,
-   Tr201, Tr202, Tr203,
-   Ty1 (pr. G12), Ty23
-   Ty2/Ty42 (niem. lokomotywa wojenna BR52), Ty3/Ty43 (niem. lok. wojenna BR42), Ty4, Ty5 (niem. BR50)
-   Ty37, Ty45, Ty51,
-   Ty246,
-   Tw1, Tw11, Tw12,
-   przetokowe/manewrowe: TKh1, TKh49, TKh100, TKb, TKp 2011
-   tendrzaki: TKi3 (pr. T9.3), TKp, TKt1, TKt48, TKw2,
Bezogniowe
-   1U, TKi3b, TKh4b
Pancerne:
-   Ti3 (na bazie pr. G5)
parowozy wąskotorowe
-   Px29
-   Px48 - najpopularniejszy polski powojenny parowóz wąskotorowy (na tor 750 i 1000 mm)
-   Px49
-   Px4
-   Tx26
-   Tw53
-   Ty47/Las
-   T49/Ryś
-   Tw1
-   HF
-   borsig Bn2t 11458
-   Kp4
-   CK9