Gdy ceny podwajają się co 15 godzin

Kiedy brakuje już zer…, czyli największe hiperinflacje w dziejach świata

Trudno wyobrazić sobie podwajające się co 15 godzin ceny lub zakupy podczas których płaci się banknotami, na których jest 10 czy 15 zer. W historii świata zdarzyły się hiperinflacje, których wartość liczona była w setkach miliardów procent w skali roku. Przy rocznej inflacji w Polsce rzędu 3-4 % jest to dla nas nie do wyobrażenia, ale jest kilka krajów na świecie, w których obracało się kwotami liczonymi np. tryliardach (1 i 21 zer).

Inflacje w Polsce

Wiele osób pamięta na pewno polskie 1 i 2 milionowe banknoty, które były w obiegu na początku lat 90-tych. To nic innego jak również skutek hiperinflacji, która w 1989 roku wynosiła w Polsce nieco ponad 600% w skali roku. Denominacja, którą przeprowadzono w 1994 roku, gdzie wymieniano pieniądze w stosunku 10 000:1 miała uzdrowić polską gospodarkę i rosnącą inflację. Gdyby nie ona to kto wie czy dzisiaj nie płacilibyśmy za zakupy w przysłowiowym warzywniaku setkami milionów złotych.

W historii Polskie miała miejsce jeszcze jedna hiperinflacja, znacznie większa niż ta z lat 80-tych i 90-tych XX wieku. Po I wojnie światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości, nasz kraj borykał się z bardzo dużym deficytem budżetowym, napędzającym inflację która szybko przerodziła się w galopującą hiperinflację. W ciągu 5 lat cena dolara wzrosła z 9 marek polskich (w 1918 roku) do 6,4 miliona marek polskich (w roku 1923). Drukowano banknoty o milionowych nominałach. Wtedy to właśnie nowo powołany minister skarbu (późniejszy premier) Władysław Grabski, przedstawił program naprawy państwa, który opierał się głównie na reformie walutowej, która przeszła do historii jako tzw. reforma Grabskiego. Marka polska została zastąpiona złotym polskim w stosunku 1 800 000 : 1. Dolara amerykańskiego wyceniono na 5,18 zł. Reforma Grabskiego doprowadziła do stabilizacji gospodarki i pozwoliła na dynamiczny rozwój Polskich w okresie międzywojennym.

2 miliony złotych – najwyższy obiegowy nominał banknotu polskiego w I połowie lat 90.tych. W przygotowaniu był również banknot 5 milionów z wizerunkiem marszałka Piłsudskiego, lecz w wyniku denominacji nie było konieczności wprowadzania go do obiegu.

Rekordziści hiperinflacji

Absolutnym rekordzistą w kategorii „największa hiperinflacja” są Węgry, które po II wojnie światowej w ciągu niespełna roku doczekały się banknotu o nominale 100 trylionów pengo (1 i 18 zer). W przygotowaniu był jeszcze wyższy nominał o wartości tryliarda pengo (1 i 21 zer). W lipcu 1946 roku hiperinflacja w tym kraju wynosiła 41 900 000 000 000 000 % (41,9 biliarda %) w skali miesiąca. Ceny w sklepach podwajały się średnio do ok. 15 godzin, czyli wieczorem chleb był dwukrotnie droższy niż wczesnym rankiem. Aby zaprzestać rosnącemu chaosowi i dezorientacji obywateli władze Węgier przeprowadziły największą w historii świata denominację, wymieniając dotychczasową walutę pengo na forinty w stosunku 1 forint : 400 kwadrylionów (kwadrylion do 1 i 24 zera) pengo (400 000 000 000 000 000 000 000 000 000).

Banknot o nominale 100 trylionów pengo z roku 1946 (źródło wikipedii.pl)

Nigdy później w historii świata w żadnym kraju nie było tak dużej hiperinflacji jaka w latach 1945-46 miała miejsce na Węgrzech.  Nie tak dawno jednak, bo w ciągu ostatnich kilku lat druga co do wielkości hiperinflacja na świecie wydarzyła się w Zimbabwe. Początek kryzysu rozpoczął się w roku 2000. W krótkim czasie mieszkańcy tego państwa mogli poczuć się jak miliarderzy, gdyż płacili banknotami o wartości setek milionów dolarów zimbabweńskich. Według szacunków w listopadzie 2008 roku wartość inflacji wynosiła 79,6 miliarda %, co oznacza, że ceny w sklepach podwajały się co 24 godziny. Władze nie nadążały dodrukowywać nowych banknotów. Przeprowadzana kilkukrotnie w ciągu ostatnich lat denominacja na niewiele się zdała. W lipcu 2008 roku wyemitowano banknot o nominale 100 miliardów dolarów Zimbabwe, ale tego było już chyba za wiele i w 2009 roku zaprzestano dodruku dolara zimbabweńskiego i wprowadzono do obiegu dolara południowoafrykańskiego o amerykańskiego w kosmicznym przeliczeniu 70 mld dolarów Zimbabwe za 1 dolara amerykańskiego. Spowolniło to kryzys w państwie, ale do dziś nie przywrócono rodzimej waluty i nie ma pomysłów jak to zrobić.

100 bilionów dolarów Zimbabwe dziś jest oryginalnym prezentem dla wszystkich tych, którym chcemy dać „mnóstwo kasy”

Dzisiaj na licznych portalach aukcyjnych ogromną popularnością cieszą się banknoty Zimbabwe o najwyższych nominałach setek milionów dolarów zimbabaweńskich. Można je kupić już za kilkanaście złotych.  Wiele osób kupuje je jako oryginalne, śmieszne prezenty dla najbliższych. Bo czy jest coś przyjemniejszego od otrzymania w prezencie 100 milionów dolarów…………a że zimbabaweńskich to już inna sprawa.

Tak się w Zimbabwe chodziło po zakupy………………….

Trzecie miejsce na liście krajów o największej w historii świata hiperinflacji zajmuje Jugosławia. Kraj ten doświadczył widma hiperinflacji w latach 1989 – 1994. Inflacja z ciągu dobry dochodziła momentami do 100%. W styczniu 1994 roku hiperinflacja wyniosła 313 000 000% (313 milionów procent) w skali miesiąca. Ceny towarów podwajały się co około 1,5 dnia. W okresie trwającego kryzysu dinar jugosłowiański praktycznie nie występował w powszechnym obiegu. Ludzie posługiwali się markami niemieckimi i dolarami amerykańskimi. Pod koniec 1993 roku w obiegu znajdował się banknot o nominale 500 miliardów dinarów. Kilkukrotna denominacja na niewiele się zdała. W samym styczniu 1994 roku denominację przeprowadzano dwukrotnie, najpierw 1 stycznia w stosunku 1: 1 000 000 000, a następnie 24 stycznia kiedy zdecydowano się wprowadzić tzw. nowy dinar, którego kurs zrównano z jedną marką niemiecką (co oznaczało de facto denominację w proporcji około 1:10 000 000). Pokłosiem wielkiego kryzysu finansowego w Jugosławii jest dziś fakt, iż w Bośni i Hercegowinie obowiązuje tzw. marka zmienna (transferowa), której wartość jest sztywno związana z kursem euro w momencie zmiany marki niemieckiej na euro. Kurs marki transferowej w stosunku do euro wynosi 1,93 marki do 1 euro.

50 miliardów dinarów jugosłowiańskich (źródło wikipedia.pl)

Poza podium znajdują się Niemcy - kolejny kraj, który doświadczył w swojej historii hiperinflacji W porównaniu do trzech wyżej opisanych krajów, hiperinflacja niemiecka była „symboliczna”. Kryzys zrujnował ten kraj w 1923 i 1924 roku, kiedy to średnia miesięczna inflacja wynosiła 29 500%. Na podwojenie cen produktów trzeba było czekać „aż” 3,7 dnia a w szczytowym okresie kryzysu nawet co 2 dni. W roku 1923 roku za dolara trzeba było zapłacić bagatela 4,2 biliona marek. W 1924 roku w wyniku reformy walutowej nową walutę tzw. rent markę wymieniano za 1 mln starych marek. Kurs nowej waluty w stosunku do dolara wyniósł tyle ile przed kryzysem, czyli 1 dolar równał się 4,2 rentmarki.

Autor: pib / [email protected]