Moneta prywatna - niemiecki medal

Co ma wspólnego moneta Walerego Amrogowicza i niemiecki medal wybity w 1939 roku? Miejsce wybicia i projektanta? Tak, ale z tymi dwoma "kawałkami metalu" łączy się również bardzo ciekawa historia...

W roku 1928 Walery Cyryl Amrogowicz, sopocki numizmatyk zlecił wykonanie monet dwu- i pięciozłotowych według własnego projektu. Stemple wykonał niemiecki medalier Karl Goetz, monety wybiła mennica w Monachium, choć niektóre źródła podają Norymbergę. Amrogowicz na pewno zlecił wybicia monet w brązie i srebrze. Pojawiające się na aukcjach i skatalogowane np. przez Parchimowicza odbitki w złocie i platynie są przypuszczalnie późniejszymi odbitkami stempla. Nakłady poszczególnych nominałów nie są znane. Tadeusz Kałkowski w swojej publikacji Tysiąc lat monety polskiej wyjaśnia: "Zdołano ustalić, że kompletów 2- i 5-złotówych nie było więcej niż 10". Natomiast Maria Romeyko napisała: "Było tych monet kilka, każda w osobnym futerale. Jedną z nich posłał do Ministerstwa Skarbu, które tego wzoru nie przyjęło. Monety te podarował najbliższym osobom, lecz wskutek wojny zostały utracone (m.in. przez piszącą te słowa)." - Walery Amrogowicz.

Awers: Centralnie orzeł w koronie; u góry napis: ? RZECZPOSPOLITA POLSKA ?; u dołu oznaczenie nominału.
Rewers: Półpostać Matki Boskiej z Dzieciątkiem; poniżej oznaczenie roku wybicia 1928;
u góry napis: KRÓLOWA ? KORONY ? POLSKIEJ.
Waga: 24,895 g ¹⁾
Średnica: 36,5 mm ²⁾

1) Według katalogu aukcyjnego 12 PDA/PGN dla nominału 5 zł. Dla monety o nominale 2 zł, wynosi ona
10,190 g.
2) Według katalogu Fischer dla nominału 5 zł. Dla monety o nominale 2 zł, wynosi ona
27 mm.

Monety te bardzo rzadko wypływają na rynek kolekcjonerski i osiągają wysokie ceny.
Na 12 Aukcji Poznańskiego Domu Aukcyjnego & Podlaskiego Gabinetu Numizmatycznego (04.04.2009) pod numerem 961 została wystawiona odbitka w srebrze osiągając cenę
19 000 złotych. Pod kolejnym numerem na tej aukcji znalazła się dwuzłotówka, która osiągnęła cenę 14 000 złotych. Natomiast na 42 Aukcji Warszawskiego Centrum Numizmatycznego (27.02.2010) została wystawiona odbitka w mosiądzu z napisem na rancie: BAYER HAUPTMÜNZAMT, która nie znalazła nabywcy.

Po śmierci sopockiego kolekcjonera w 1931 roku, wizerunek przestawiony na jego monecie nie zginął. Został wykorzystany, w zmienionej formie, przez hitlerowskie władze okupacyjne w 1939 roku. Po oskarżeniach ze strony aliantów o zniszczeniu klasztoru jasnogórskiego wraz z cudownym obrazem podczas działań wojennych, niemiecka propaganda zaczęła akcję informującą, że obraz pozostał nienaruszony. Oprócz wielu publikacji fakt ten postanowiono uwiecznić w metalu. Wykorzystując projekt monety
W. Amrogowicza, Karl Goetz zaprojektował medal okolicznościowy. Zmieniono napisy otokowe oraz na polskiego orła nałożono swastykę, jako symbol niemieckiej obrony obrazu.

Rewers: Półpostać Matki Boskiej z Dzieciątkiem; poniżej oznaczenie roku wybicia 1939;
u góry napis: GNADENBILD ? VON ? TSCHENSTOCHAU (Cudowny obraz z Częstochowy).
Awers: Centralnie orzeł w koronie ze swastyką na piersi; u góry napis: ? UNVERSEHRT : UNTER ? DEUTSCHEM ? SCHUTZ ? (Nienaruszony - pod niemiecką obroną); u dołu inicjały projektanta K?G.
Waga: 19,68 g
Średnica: 36 mm
Na obrzeżu: BAYERN- HAUPTMÜNZAMT - Silber 900 f.

Niemiecki odpowiednik polskiej monety pojawia się sporadycznie na aukcjach niemieckich domów aukcyjnych, choć znacznie częściej niż "pseudomoneta" Waleriana Amrogowicza. Średnie ceny medalu wynoszą kilkaset Euro.

Autor: Michał Gazda

Bibliografia/ Więcej:

- Jan Moczydłowski. Z polskiej pseudomonety- niemiecki medal, Biuletyn Numizmatyczny Nr 7-12 (267- 272), Warszawa 1990.
- Bartosz Błądek. Walery Cyryl Amrogowicz i jego autorskie monety - http://www.katalogmonet.pl/Ciekawostki/Walery-Cyryl-Amrogowicz-i-jego-autorskie-monety.html
- Warszawskie Centrum Numizmatyczne - zdjęcie monety polskiej - http://www.wcn.pl/
- Pater - Münzen + Medaillen - zdjęcie niemieckiego medalu - http://www.muenzauktion.com/pater/item.php5?id=100210005&ref=preisroboter
- Katalog aukcyjny - 12. Aukcji Poznańskiego Domu Aukcyjnego & Podlaskiego Gabinetu Numizmatycznego (04.04.2009)
- Katalog aukcyjny - 42 Aukcja Warszawskiego Centrum Numizmatycznego (27.02.2010)
- Andrzej Fischer, Adam Łanowy. Fischer - Katalog Monet Polskich 2010, Bytom 2009
- CoinArchives.com - notowania aukcyjne niemieckiego medalu - http://www.coinarchives.com/w/lotviewer.php?LotID=800883&AucID=590&Lot=1512