100 zł „Mieszko i Dąbrówka” – historia najpiękniejszej monety okresu PRL

We wrześniu 2012 roku Mennica Polska wyemitowała złotą replikę najpiękniejszej monety okresu PRL – 100 zł „Mieszko i Dąbrówka” wyemitowanej w 1966 roku dla upamiętnienia tysiąclecia państwa polskiego. Emisja złotej repliki to doskonały przyczynek do tego, aby poznać fascynującą historię tej monety, której początki sięgają roku 1957. Tych, którzy chcą dowiedzieć się o opisywanej monecie więcej, zapraszamy serdecznie już w najbliższą sobotę 29 września o godzinie 16.00 do Gabinetu Numizmatycznego Mennicy Polskiej na spotkanie numizmatyczno-historyczne (więcej o spotkaniu)  poświęcone 100-złotówce z wizerunkiem pierwszego historycznego władcy Polski i jego małżonki.

 

 Pierwszy projekt monety, jeszcze wtedy o nominale 10 złotych (rys. 1.), pojawia się w 1957 roku jako praca nadesłana na konkurs na projekt monet zorganizowany przez  Zarząd Główny Związku Polskich Artystów Plastyków na zlecenie Narodowego Banku Polskiego. Konkurs rozstrzygnięto na początku 1958 roku, a pierwsze miejsce w kategorii monet o nominale 10 złotych zajął projekt nadesłany przez Józefa Gosławskiego pod nazwą „Millenium”.

 

Projekt monety „Millenium” z 1957 r. /źródło Biuletyn Numizmatyczny 1 /2012/

 

Za początek procesu przygotowania monety możemy przyjąć uchwałę Zarządu Banku z 16 kwietnia 1958 r., w której to, z uwagi na zbliżający się jubileusz tysiąclecia Państwa Polskiego, Zarząd Narodowego Banku Polskiego postanowił wybić monetę w oparciu o wymieniony wyżej projekt autorstwa prof. Józefa Gosławskiego.

Rok 1959 stanowi okres intensywnych prac nad przygotowaniem projektu monety. Nadmienić jeszcze należy, że oprócz prof. Józefa Gosławskiego projekt monety jubileuszowej przygotowywał również Wacław Kowalik. Efektem tych prac był wniosek Skarbca Emisyjnego na posiedzenie Zarządu Banku a następnie uchwała nr 71 Zarządu Banku z 12 grudnia 1959 r. o przedłożeniu Ministrowi Finansów do zatwierdzenia projektu monety 100-złotowej „Millenium” – bez tła – wykonanej wg projektu prof. J. Gosławskiego. Zgoda na emisję monety nie zapadła, Skarbiec Emisyjny nie zarzuca jednak prac nad projektem monety. Wspólnie z autorami oraz Mennicą Państwową dopracowują warianty przyszłych monet. Powstaje wtedy, jak podają źródła, od 6 do 8 wersji monety. W połowie 1960 roku na podstawie wniosku Skarbca Emisyjnego, popartego opinią Zespołu Doradców dla spraw Przygotowania Znaków Pieniężnych w Polsce, Prezes Narodowego Banku Polskiego ponownie wystąpił z wnioskiem do Ministra Finansów o zaakceptowanie do produkcji i wprowadzenie do obiegu dwóch monet, pierwsza wg projektu prof. J. Gosławskiego całe postacie bez tła, druga wg projektu W. Kowalika (rys. 2 i 3).

 

Moneta 100 zł wg projektu J. Gosławskiego /źródło WCN/

 

 Moneta 100 zł. wg projektu W. Kowalika /źródło WCN/

Monety miały być wykonane ze stopu zawierającego 75% srebra i 25% miedzi o wadze około 20 gramów a wielkość emisji planowano na 1 000 000 sztuk po 500 000 sztuk każdej z wersji. Jednakże i tym razem nie zapadła decyzja o emisji 100-złotowej monety jubileuszowej. Główną przyczyną był deficytowy charakter srebra, które, jak uważano, można by użyć do wykonania praktyczniejszych i potrzebniejszych wyrobów; jak również problem dystrybucji monety. W połowie 1962 roku Narodowy Bank Polski otrzymuje pismo Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów odrzucające koncepcję wybicia monety jubileuszowej. Nie widząc perspektyw dla realizacji projektu emisji, ówczesny Prezes Narodowego Banku Polskiego, Adam Żebrowski, występuje z pismem do Wicepremiera Piotra Jaroszewicza z prośbą o interwencję. Czyżby zwrócenie się do prominentnego kolekcjonera miało pomóc? Wicepremier w notatce do Prezesa Rady Ministrów, Józefa Cyrankiewicza, odrzuca obawy Stefana Jędrychowskiego, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, oraz argumentuje, że w normalnych warunkach Bank podejmowałby decyzję o emisji samodzielnie. I tak w lipcu 1964 roku Prezes Rady Ministrów wyraził zgodę na emisję monety.

W wyniku powyższej decyzji Zastępca Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Zbigniew Jarnuszko przesłał 6 lipca 1965 roku na ręce Dyrektora Banku Jana Szczepańca zgodę na użycie 3,5 tony srebra z zasobów Narodowego Banku Polskiego. Prace nabierają tempa. 15 lipca 1965 r. Skarbiec Emisyjny skierowuje do Mennicy Państwowej zlecenie na wybicie 250 000 sztuk monet w trzech układach stempli. Pierwszy, projektu prof. J. Gosławskiego, przedstawia na awersie herby siedemnastu województw, na rewersie całe postacie bez tła (rys. 4). Wielkość emisji 220 000 sztuk. Drugi również projektu J. Gosławskiego. Jego awer, jak przy pierwszej monecie, natomiast na rewersie widnieją półpostacie. Wielkość emisji 15 000 sztuk z oznaczeniem „PRÓBA” (rys. 5). Trzeci, wg projektu W. Kowalika. Awers tego stempla przedstawia orła z trzema herbami, a rewers – głowy zwrócone w prawo (rys. 6). Wielkość emisji 15 000 sztuk z oznaczeniem „PRÓBA”.

 

 Moneta 100 zł wg projektu J. Gosławskiego /źródło WCN/

 

 Moneta 100 zł – półpostacie – wg projektu J. Gosławskiego /źródło WCN/

 

Moneta 100 zł wg projektu W. Kowalika /źródło WCN/

Na wszystkich monetach mennica miała umieścić rok 1966, a monety miały być wykonane z blachy srebrnej próby .750. Jednakże Walcownia Metali „Łabędy” nie była w stanie dostarczyć Mennicy Państwowej w wymaganym terminie blachy o wspomnianej próbie. Zachowanie terminu dostawy, I kwartał 1966 roku, było możliwe dla blachy srebrnej próby .900. Ze względu na zmianę próby, Skarbiec Emisyjny we wrześniu 1965 roku przedstawia Prezesowi Narodowego Banku Polskiego nowy wariant wielkości emisji. Moneta obiegowa, całe postacie wg projektu prof. J. Gosławskiego (rys. 4) w ilości 190 000 sztuk oraz po 30 000 sztuk monety przeznaczonej do dewizowej sprzedaży za granicę. Pierwsza – półpostacie (rys. 5.) J. Gosławskiego, druga – głowy Mieszka i Dąbrówki (rys. 6) wg projektu W. Kowalika. Prace nad przygotowaniem monet do emisji powoli dobiegają końca. Zlecenie na wykonanie przez Mennicę Państwową próbnej produkcji monet srebrnych po 1 000 sztuk każdego ze wzorów przesłane zostało do mennicy w dwóch terminach, w listopadzie 1965 roku moneta projektu W. Kowalika oraz na początku marca 1966 roku monety projektu prof. J. Gosławskiego. Spowodowane to było koniecznością wykonania poprawek herbów miast wojewódzkich. W międzyczasie, 29 stycznia 1966 r., Minister Finansów wydaje zarządzenie ustalające wzór 100-złotowej monety obiegowej projektu prof. J. Gosławskiego (całe postacie bez tła) oraz termin wprowadzenia jej do obiegu od 22 lipca 1966 r. Prace finalizuje również Skarbiec Emisyjny, przesyłając pod koniec marca 1966 roku do Mennicy Państwowej zlecenie na wykonanie 130 000 sztuk srebrnych monet obiegowych bez napisu „Próba” wg projektu prof. J. Gosławskiego – całe postacie Mieszka i Dąbrówki bez tła, bok gładki oraz po 30 000 sztuk monety z napisem „PRÓBA” wg projektu J. Gosławskiego z półpostaciami i projektu W. Kowalika.

I tak po ośmiu latach prac, 22 lipca 1966  oku, a  okładnie w  oniedziałek 25 lipca 1966 roku do rąk społeczeństwa trafia pierwsza powojenna moneta srebrna (rys. 7).

 Moneta Jubileuszowa 100 zł. wprowadzona do obiegu /źródło www.m4n.pl/

Nabyć ją można było w oddziałach Narodowego Banku Polskiego po wpłaceniu 100 złotych i przedstawieniu talonu poświadczającego sprzedanie Centrali Handlowej „Jubiler” wyrobów srebrnych stanowiących równowartość 50 gramów czystego srebra. Moneta cieszyła się ogromną popularnością. „Jubiler” rozpoczął akcje skupu srebra 1 czerwca 1966 roku, a już 10 lipca w niektórych miastach wstrzymano skup ze względu na wyczerpanie się limitu. Do sprzedaży w tej formie przeznaczonych było 100 000 sztuk monet jubileuszowych.

W późniejszym okresie moneta zyskała miano najładniejszej monety srebrnej okresu PRL.

Autor artykułu: Andrzej Fąk

 

Złota replika najpiękniejszej monety PRL

We wrześniu 2012 roku Mennica Polska, po raz pierwszy w historii zrealizowała projekt 100 zł Mieszko i Dąbrówka w postaci złotej repliki. Została ona wyemitowana w limitowanym nakładzie zaledwie 100 sztuk. Każda replika zapakowana jest w drewniane etui. Do każdej z nich dołączony jest indywidualnie numerowany certyfikat autentyczności, zgodny z numerem na rancie repliki.

Złota replika dostępna jest na stronie www.mennica.com.pl , w sklepach firmowych Mennicy Polskiej w Krakowie, Warszawie i Poznaniu oraz w sklepach numizmatycznych i u dystrybutorów współpracujących z Mennicą Polską. Szczegółowe informacje można uzyskać również pod adresem e-mail: [email protected]

 

Literatura:

Terlecki W., „Mennica Warszawska”, Wrocław 1970;

Prożogo K., Najpiękniejsze monety Polski Ludowej, „Biuletyn Numizmatyczny” 1/129, Warszawa 1978;

Fischer, Katalog monet polskich, wyd. XII, Bytom 2010;

Kamiński Cz. Ilustrowany katalog monet polskich 1916 – 1991, wyd. VIII, Warszawa 1992;

Parchimowicz J., Katalog monet polskich obiegowych i kolekcjonerskich  do 1916, wyd. 14, Szczecin 2005;

Zasoby Archiwum Akt Nowych