Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz herbu Oszyk, pseudonim Litwos to jeden z najwybitniejszych pisarzy polskich, cieszy się od stu lat największą poczytnością. Któż z nas nie zna jego powieści historycznych pisanych „ku pokrzepieniu serc” w okresie kiedy nasza ojczyzna pozostawała w jarzmie niewoli. Jego wizerunek stał się tematem kilku monet i innych numizmatów, które zaprezentuję w dalszej części artykułu. 

                                Herb Oszyk – ilustracja: WIKIPEDIA

Urodzony dnia 5 maja 1846 r. w Woli Okrzeskiej pod Łukowem (Podlasie). Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej. Chłopięce lata spędził na wsi, obserwując z bliska życie ludu, którego niedole przedstawił tak wiernie w swych wczesnych nowelach.

Pomnik Henryka Sienkiewicza w Okrzei, w głębi widoczna Wola Okrzejska - fotografia: WIKIPEDIA

Gimnazjum i studia wyższe (w Szkole Głównej) ukończył w Warszawie. Działalność literacką rozpoczął dość wcześnie, już w roku 1867 pisząc krytyki literackie, felietony na aktualne tematy oraz nowele. Zarówno świetna forma tych krótkich opowiadań, jak i zawarta w nich myśl postępowa i patriotyczna zjednały młodemu pisarzowi wielki rozgłos. W nieco późniejszym okresie stworzył prawdziwe arcydzieła nowelistyki.

Po podróży do Ameryki talent Sienkiewicza osiąga pełnię swego rozwoju: w latach 1883-1888 ukazuje się Trylogia czyli „Ogniem i mieczem”, „Potop” i „Pan Wołodyjowski”. Ten wielki cykl powieści historycznych wywarł olbrzymi wpływ na społeczeństwo, bo chociaż przedstawiał czasy odległe – budził i podtrzymywał wolę oporu przeciw zaborcom. Trylogia przyniosła Sienkiewiczowi sławę, jakiej nie zdobył dotąd żaden polski pisarz.

Henryk Sienkiewicz – ilustracja: WIKIPEDIA

Mimo ciężkich przeżyć osobistych (śmierć ukochanej żony pod koniec pisania Potopu, niefortunne drugie małżeństwo) talent pisarza nadal się wzbogacał, powstają nowe wielkie powieści historyczne: Quo vadis (Dokąd idziesz 1896) i Krzyżacy (1900). Sienkiewicz zdobywa światową sławę. Jego dzieła, tłumaczone na wiele języków, rozchodzą się w dużych nakładach w krajach europejskich, w Ameryce, a nawet w Azji i Afryce (Egipt). Do światowego rozgłosu pisarza przyczyniła się również Nagroda Nobla, przyznana mu za Quo vadis w roku 1905. Jeszcze wcześniej nagrodził Sienkiewicza naród polski. W roku 1900, na trzydziestolecie jego pracy literackiej, społeczeństwo ofiarowało mu jako dar narodowy – majątek Oblęgorek (obecnie mieści się w tym pałacyku Muzeum Sienkiewiczowskie).

Polskie znaczki pocztowe z wizerunkiem Henryka Sienkiewicza

Owocem wędrówki po Egipcie i innych terenach Afryki wschodniej stała się powieść młodzieżowa – W pustyni i w puszczy (1911).

Ostatnie lata niezwykle bogatego i pracowitego żywota poświęcił pisarz pomocy ofiarom I Wojny Światowej, organizując w Szwajcarii specjalny komitet. Odzyskania niepodległości przez Polskę już nie doczekał. Zmarł w Vevey w Szwajcarii dnia 15 listopada 1916 roku, okrywając żałobą cały naród. Po zakończeniu I Wojny Światowej sprowadzono zwłoki Sienkiewicza do ojczyzny i pochowano uroczyście w podziemiach katedry warszawskiej.

Henryk Sienkiewicz był kawalerem francuskiej Legii Honorowej i członkiem zagranicznym Serbskiej Akademii Nauk i Umiejętności.

 

Monety z wizerunkiem Henryka Sienkiewicza:

- 100 złotych (1977) / Henryk Sienkiewicz

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Państwowa - Warszawa; emisja: 1977 r.;
projekt: Stanisława Wątróbska; materiał: srebro (Ag.625), średnica: 32 mm; waga: 16,5 g;
nakład: 20 000 szt.; bok: gładki; stempel: lustrzany

  

- 100 złotych PRÓBA – typ I (1977) / Henryk Sienkiewicz

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Państwowa - Warszawa; emisja: 1977 r.;
projekt: Stanisława Wątróbska; materiał: srebro (Ag.625), średnica: 32 mm; waga: 16,5 g;
nakład: 3 100 szt.; bok: gładki; stempel: lustrzany

 

- 100 złotych PRÓBA – typ II (1977) / Henryk Sienkiewicz

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Państwowa - Warszawa; emisja: 1977 r.;
projekt: Stanisława Wątróbska; materiał: srebro (Ag.625), średnica: 32 mm; waga: 16,5 g;
nakład: 3 100 szt.; bok: gładki; stempel: lustrzany

  

- 2 złote (1996) / Henryk Sienkiewicz (1846-1916)

Emitent: NBP; producent: Mennica Polska S.A.; emisja: 11.06.1996 r; projekt: Ewa Tyc-Karpińska (awers),
Robert Kotowicz (rewers); materiał: Nordic Gold; średnica: 27 mm; waga: 8,15 g; nakład: 300 000 szt.;
stempel: zwykły; bok: gładki

 

- 200 złotych (1996) / Henryk Sienkiewicz (1846-1916)

Emitent: NBP; producent: Mennica Polska S.A.; emisja: 11.06.1996 r; projekt: Robert Kotowicz; złoto (Au.900); średnica: 27 mm; waga: 15,5 g; nakład: 1 000 szt.; stempel: lustrzany; bok: sześciokrotnie powtórzony napis: 1846-1916, rozdzielony gwiazdkami

Awers: Stylizowany wizerunek twierdzy z motywami chorągwi i proporców. Z lewej strony u góry wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej oraz półkolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Na dole wizerunku twierdzy napis: 200 zł, u góry z prawej strony: 1996 r.
Rewers: Popiersie Henryka Sienkiewicza oraz dwie postacie jeźdźców, nawiązujące do twórczości autora "Trylogii". Poniżej popiersia pisarza zza wysokich traw zarys stanicy stepowej.

 

Narodowy Bank Polski wyemitował w 1989 roku banknot obiegowy o nominale 500000 złotych z wizerunkiem pisarza (awers) i symbolicznym przedstawieniem „Trylogii” (rewers).

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A.; emisja: 01.02.1989 r.; znak wodny: orzeł; wymiary: 139 x 63 mm

  

Inne numizmaty z wizerunkiem Henryka Sienkiewicza:

- Bohaterowie Trylogii / JERZY MICHAŁ WOŁODYJOWSKI, ANDRZEJ KMICIC, JAN ONUFRY ZAGŁOBA, BARBARA JEZIORKOWSKA (Baśka), ALEKSANDRA BILLEWICZÓWNA (Oleńka), JAN SKRZETUSKI, HELENA KURCEWICZÓWNA i JURKO BOHUN.

Emitent: Skarbiec Mennicy; producent: Mennica Polska S.A.; emisja: 2010 r; projekt: Beata Wątróbska-Wdowiarska; srebro (Au.925); średnica: 32 mm; waga: 14,14 g; nakład: po 12 000 szt.; stempel: lustrzany

 

- Henryk Sienkiewicz

Producent: Gyges ARD

Projektant: Robert Anders (AR)

WZORZEC PRZEDPRODUKCYJNY DLA MONETY - PRÓBA TECHNOLOGICZNA (moneta wykonane ręcznie, emisja - czerwiec 2008 r.), materiał - miedź patynowana, średnica - 32 mm, nakład - 10 szt.

- 20 WIELKICH

Producent: GYGES ARD

Projektant: Robert Anders (AR)

WZORCE PRZEDPRODUKCYJNE DLA MONET - PRÓBY TECHNOLOGICZNE (monety wykonane ręcznie, emisja: 2012 r.), materiał - miedź patynowana / miedź srebrzona oksydowana, TECHNOLOGIA DODATKOWA (MOSIĘŻNA MINIATUROWA RYCINA NOBLISTKI, WYKONANA PRZEZ ROBERTA ANDERSA), średnica - 32 mm, nakład - po 10 szt.

Wybrane medale z wizerunkiem Henryka Sienkiewicza:

- HENRYK SIENKIEWICZ / LAUREAT NAGRODY NOBLA

Muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej mieści się w Dworku, odremontowanym od podstaw z dawnej oficyny, miejscu urodzenia pisarza. W pierwszej sali ukazane są tradycje rodzinne i związki Sienkiewicza z Ziemią Łukowską. Na ścianach wiszą zdjęcia rodziców pisarza oraz ciotki Aleksandry Dmochowskiej z Cieciszowskich, dziedziczki Burca, u której spędzał wakacje nastoletni Henryk. Druga sala to kontynuacje rodzinnych tradycji. Ekspozycję rozpoczynają zdjęcia dzieci pisarza: Jadwgi (Dzini) i syna Henryka Józefa, ofiarowane w testamencie przez wnuczkę pisarza Marię Korniłowicz. W sali z kominkiem szczególną uwagę zasługują obrazy wybitnych malarzy: Franciszka Kostrzewskiego - "Janko Muzykant" z 1904 roku, obraz Franciszka Pautscha - "Bohun" z 1927 roku oraz "Latarnik" Jana Molgi. W serwantce pruskiej okulary pisarza z Vevey przekazane do powstającego muzeum. Na kominku statuetka "Janko Muzykant" z 1822 roku - dar wnuczki pisarza Marii Korniłowicz.

Do bardzo cennych eksponatów należą ilustracje do Trylogii Konstantego Górskiego z 1911 roku (olej na papierze oraz szkic ołówkiem Marii Eysmontowej z roku 1904. Po bokach akwarele z 1905 roku.

 

- HENRYK SIENKIEWICZ / XXX-lecie Muzeum w Oblęgorku (Średnica: 70 mm)

Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku – oddział Muzeum Narodowego w Kielcach we wsi Oblęgorek w gminie Strawczyn znajdujące się w dworku (pałacyku) pisarza Henryka Sienkiewicza.
Pałacyk w Oblęgorku w 1900 r. został zakupiony ze składek społeczeństwa i ofiarowany H. Sienkiewiczowi na 25-lecie jego pracy twórczej. Pisarz mieszkał w nim okresowo wraz z rodziną w latach 1902-1914. W 1955 r. pałac przekazał państwu syn, Henryk Józef. W 1958 r. otwarto w nim muzeum H. Sienkiewicza.
Muzeum powstało 26 października 1958 roku z inicjatywy dzieci pisarza, córki Jadwigi Korniłowicz i syna Henryka Józefa. W roku 1948 zwrócili się oni do ówczesnego Ministerstwa Kultury i Sztuki aby w dworku tym utworzyć Muzeum Pamiątek po swym ojcu. Propozycja ta zyskała poparcie władz państwowych i przy finansowej pomocy Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach oraz Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy i Kraju pomysł ten wszedł w życie. W 1956 r. Jadwiga i Henryk Józef aktem notarialnym przekazali Skarbowi Państwa pałacyk wraz z 2 ha parku. Prace remontowe rozpoczęły się w roku 1957. Duży wkład miał Ryszard Andruszkiewicz, prezes Komitetu Sienkiewiczowskiego działającego przy Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego ("Cepelii") w Poznaniu. Pierwszym kustoszem muzeum została synowa Henryka Sienkiewicza Zuzanna.
Prace przygotowawcze zostały rozpoczęte przez "Cepelie" w Poznaniu i Łodzi. Wykonały one odnowę i renowację mebli i tkanin. Zapłata za te prace pozostała częścią daru dla muzeum. Całościową oprawę wystawy zorganizowała kustosz Muzeum Świętokrzyskiego – Aleksandra Dobrowolska.
Z dniem 1 stycznia 1976 Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku stało się oddziałem Muzeum Narodowego w Kielcach.

 

- HENRYK SIENKIEWICZ  / LITWOS

Medal autorstwa W. Trojanowskiego, wybity w Paryżu w 1900 r, dla upamiętnienia twórczości Henryka Sienkiewicza, Awers: Popiersie pisarza w lewo, napis: HENRYK SIENKIEWICZ LITWOS, w polu sygnatura i data, Rewers: Muza trzymająca gałązką palmową pisze tekst QVO VADIS, z prawej wykaz utworów pisarza, z lewej pomnik z napisem ROMA, w odcinku: W. TROJANOWSKI PARYŻ 1900, brąz sygnowany, średnica 77 mm, patyna.

 

- MUZEUM LITERACKIE HENRYKA SINKIEWICZA W POZNANIU / STULECIE TRYLOGII

Emisja: 1983; projekt: Z. Pawlicka; średnica: 60 mm; waga: 100 g; materiał: brąz srebrzony oksydowany

Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza w Poznaniu - muzeum biograficzne poświęcone Henrykowi Sienkiewiczowi, zlokalizowane w Poznaniu, na Starym Rynku 84 (róg ul. Zamkowej). Stanowi oddział Biblioteki Raczyńskich.
Muzeum powstało w 1978 roku ze zbiorów prywatnych kupca Ignacego Mosia (1917-2001), który był entuzjastą pisarza i kolekcjonerem pamiątek po nim. Zbiory stanowią: korespondencja pisarza, rękopisy, zdjęcia, medale, pierwsze wydania poszczególnych dzieł, różnojęzyczne (w tym egzotyczne) przekłady, dzieła sztuki inspirowane twórczością Sienkiewicza (zbiory sztuki to około 2000 eksponatów) i inne. Cennym eksponatem jest m.in. odlew maski pośmiertnej i dłoni pisarza (autor: Franciszek Black, dar Barbary Piaseckiej Johnson). Część wystawy poświęcona jest związkom artysty z Wielkopolską.
Muzeum zajmuje kamienicę należącą wcześniej do Jana Baptysty Quadro - twórcy poznańskiego ratusza (przebudował ją w latach 1554-1558). Zachowane są zabytkowe stropy i detale architektoniczne. Ekspozycja zaaranżowana jest jako wypełnienie wnętrz salonowych z przełomu XIX i XX wieku. Jedną z sal wydzielono na pamiątki po związanym z Wielkopolską Adamie Mickiewiczu.
Muzeum prowadzi szeroką działalność dydaktyczną i współpracuje ze szkołami. Organizuje wystawy czasowe adresowane do zróżnicowanego odbiorcy. Odwiedza je około 8000 zwiedzających rocznie.

 

- Polonia Devastata

Polonia Devastata - medal autorstwa Jana Wysockiego 1915 r., Awers: Popiersia biskupa Adama Sapiehy, Henryka Sienkiewicza i Ignacego Paderewskiego w prawo i napis w otoku; Rewers: Chrystus podaje chleb dzieciom i matce i napis w otoku PANEM NOSTRVM QVOTIDIANVM DA NOBIS HODIE, w odcinku POLONIA DEVASTATA, 1915, cynk 55 mm.

 

Autor: Józef Smurawa

   
Źródła:
- http:// pl.wikipedia.org/
- http://www.sciaga.pl/
- http://www.nbp.pl/
- http://skarbiecmennicy.pl/