NBP: 10 złotych – Katyń – Palmiry 1940 - prezentacja monety
Narodowy Bank Polski zaprezentował nową monetę kolekcjonerską, upamiętniającą Katyń – Palmiry 1940. Na numizmacie umieszczono podobizny Janiny Lewandowskiej i Agnieszki Dowbor—Muśnickiej, które symbolizują wszystkie ofiary zbrodni w Katyniu i Palmirach dokonanych 80 lat temu. Srebrny (Ag.925) numizmat o nominale 10 złotych wyemitowany zostanie w dniu 19 marca 2020 roku. W monecie umieszczono okrągły otwór. Numizmat został zaprojektowany przez Roberta Kotowicza.
10 ZŁOTYCH - Katyń – Palmiry 1940
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Techniki dodatkowe: okrągły otwór
Średnica: 32 mm
Masa: 14,14 g
Nakład: do 15 000 szt.
Projekt: Robert Kotowicz
Data emisji: 19-03-2020
Janina Lewandowska i Agnieszka Dowbor-Muśnicka urodziły się w patriotycznej rodzinie, w której umiłowanie Ojczyzny było podstawowym wyznacznikiem wychowania. Ich ojciec gen. Józef Dowbor-Muśnicki był twórcą i organizatorem I Korpusu Polskiego powstałego w 1917 roku na terenie Rosji, a później dowódcą zwycięskiego powstania wielkopolskiego toczonego na przełomie 1918 i 1919 roku. W wojnie z bolszewicką Rosją brał udział w walkach o Lwów. Po zakończeniu działań wojennych generał zajął się prowadzeniem zakupionego jeszcze w 1919 roku majątku w Lusowie w Wielkopolsce.
Starsza córka, Janina przyszła na świat 22 kwietnia 1908 roku w Charkowie, ale jej młodość i dorosłe życie związane były z Lusowem i Poznaniem. Jako nastolatka lubiła sport – jeździła konno, uprawiała narciarstwo. Ukończyła Gimnazjum im. Generałowej Zamoyskiej i rozpoczęła studia w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu w klasie fortepianu. Uczyła się również śpiewu.
Początkowo zamierzała związać życie zawodowe z karierą artystyczną śpiewaczki. Jej pasją stało się jednak szybownictwo i skoki spadochronowe. Była członkiem Aeroklubu Poznańskiego. Ukończyła kurs pilotażu na poznańskim lotnisku Ławica.
Na jednym z pokazów szybowcowych poznała swojego męża Mieczysława Lewandowskiego, instruktora pilotażu. Ich ślub odbył się w czerwcu 1939 roku. Zaraz po wybuchu wojny Janina wraz z częścią personelu bazy lotniczej z Poznania została skierowana na wschód. Tam zastał ich 17 września. Janina wraz z kapitanem Józefem Sidorem trafiła do sowieckiej niewoli.
Najpierw przebywała w obozie w Ostaszkowie, a następnie w Kozielsku. Zginęła w Katyniu w dniu swoich 32 urodzin, 22 kwietnia 1940 roku.
Druga z córek generała Dowbora-Muśnickiego, Agnieszka urodziła się 7 września 1919 roku w Lusowie, już w wolnej Polsce. Niestety, blisko rok po jej narodzinach, 10 sierpnia 1920 roku zmarła matka, żona generała Agnieszka z Korsuńskich.
Agnieszka początkowo uczyła się w domu, a później, śladem starszej siostry ukończyła poznańskie Gimnazjum im. Generałowej Zamoyskiej. Od dzieciństwa lubiła zajmować się ogrodem i doglądać spraw gospodarskich w rodzinnym majątku, dlatego wybrała studia w Państwowej Szkole Ogrodnictwa w Poznaniu.
Wybuch wojny przerwał naukę. Zagrożona aresztowaniem ze względu na zasługi ojca w walce o polskość Wielkopolski jesienią 1939 roku zdecydowała się wyjechać do Warszawy.
Jej losy w okupowanej przez Niemców stolicy są słabo udokumentowane. Wiemy, że została członkiem podziemnej Organizacji Wojskowej „Wilki”, w której działał m.in. słynny sportowiec Janusz Kusociński. Wiosną 1940 roku Agnieszka została aresztowana i uwięziona na Pawiaku. Zginęła w Palmirach 21 czerwca 1940 roku, dwa miesiące po śmierci Janiny.
Na rewersie monety znajduje się podobizna Agnieszki Dowbor-Muśnickiej wraz z cytatem wyrytym przez więźnia w jednej z cel w alei Szucha w Warszawie: „Łatwo jest mówić o Polsce. Trudniej dla niej pracować. Jeszcze trudniej umrzeć. A najtrudniej cierpieć”. Napis ten umieszczono również na cmentarzu w Palmirach.
Na awersie monety znajduje się podobizna Janiny Lewandowskiej i fragment Bogurodzicy, której tekst został umieszczony na podziemnym dzwonie na cmentarzu w Katyniu.
Janina Lewandowska i Agnieszka Dowbor-Muśnicka symbolizują wszystkie ofiary zbrodni w Katyniu i Palmirach dokonanych 80 lat temu.
Bartłomiej Grudnik
Autor: Józef Smurawa
Źródło: Narodowy Bank Polski
