NBP: 10 złotych - Wielcy polscy ekonomiści – prezentacja monet trzech kolejnych emisji
Narodowy Bank Polski zaprezentował trzy kolejne emisje monet z serii pt. „Wielcy polscy ekonomiści”. Numizmaty kolejno prezentować będą: Ferdynanda Zweiga, Adama Krzyżanowskiego i Adama Heydela. Monety o nominale 10 złotych zostaną wybite w srebrze (Ag.925). Wejdą do obiegu 18 marca 2021 roku (dwie pierwsze) i 25 marca 2021 roku (trzecia). W październiku 2021 roku ukażą się dwa kolejne numizmaty z tej serii, z wizerunkami Edwarda Taylora i Tadeusza Brzeskiego.
10 ZŁOTYCH - Wielcy polscy ekonomiści – Ferdynand Zweig
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Średnica: 32 mm
Masa: 14,14 g
Nakład: do 10 000 szt.
Projekt: Dominika Karpińska-Kopiec
Data emisji: 18-03-2021
Na rewersie monety znajdują się wizerunek Ferdynanda Zweiga oraz daty jego urodzin i śmierci. Obok wizerunku ekonomisty została umieszczona parafraza fragmentu książki Zmierzch czy odrodzenie liberalizmu.
Na awersie widnieje fragment dzieła Cztery systemy ekonomii. Uniwersalizm – nacjonalizm – liberalizm – socjalizm.
Ferdynand Zweig (1896–1988) był polskim ekonomistą i socjologiem pochodzenia żydowskiego. Studiował prawo i ekonomię w Wiedniu i Krakowie, następnie przez szereg lat wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim. W okresie dwudziestolecia międzywojennego aktywnie zajmował się publicystyką gospodarczą, współpracując z wieloma tytułami prasowymi. Prowadził dział ekonomiczny w wysokonakładowym dzienniku „Ilustrowany Kurier Codzienny”. Był uczniem i bliskim współpracownikiem Adama Krzyżanowskiego. Po wybuchu II wojny światowej wyjechał do Wielkiej Brytanii, zaś w późniejszym okresie wykładał na uczelniach izraelskich. Na emigracji porzucił zainteresowania ekonomiczne, poświęcając się socjologii, w której to dziedzinie jego prace zyskały znaczący rozgłos. Nie wrócił już do Polski.
Jako ekonomista Zweig opowiadał się za liberalizmem gospodarczym. Kładł nacisk na rozwiązania umożliwiające swobodne działanie jednostek, ujęte jednak w ścisłe ramy prawne i niepozbawione pewnego komponentu socjalnego. W pracy O programie gospodarczym Polski postulował szybką rozbudowę przemysłu i wolny handel jako drogę prowadzącą ku rozwojowi kraju.
Dzieło Cztery systemy ekonomii. Uniwersalizm – nacjonalizm – liberalizm – socjalizm stanowiło zaś próbę syntezy myśli społeczno-ekonomicznej, w której krakowski myśliciel uwypuklił wagę elementów politycznych i ideowych oraz ich nierozerwalny splot z zagadnieniami ściśle gospodarczymi.
Dostrzegając uwiąd koncepcji liberalnych i towarzyszący mu wzrost znaczenia ruchów nacjonalistycznych i socjalistycznych w latach trzydziestych ubiegłego wieku, Zweig wierzył jeszcze w odwrócenie tendencji, ale nadciągające widmo wojny pozbawiło go złudzeń. Sam zresztą dokonał później korekty stanowiska, akceptując istnienie gospodarki planowej jako niezbywalny warunek zachowania demokracji i wolności.
Wśród innych ważnych prac Zweiga warto wymienić następujące pozycje: The Economics of Consumers’ Credit, Ekonomia i technika, Zmierzch czy odrodzenie liberalizmu, The Planning of Free Societies, Poland Between Two Wars.
Grzegorz Jeż
10 ZŁOTYCH - Wielcy polscy ekonomiści – Adam Krzyżanowski
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Średnica: 32 mm
Masa: 14,14 g
Nakład: do 10 000 szt.
Projekt: Urszula Walerzak
Data emisji: 18-03-2021
Na rewersie monety znajdują się wizerunek Adama Krzyżanowskiego oraz daty jego urodzin i śmierci.
Na awersie widnieje cytat pochodzący z publikacji Źródła i symptomy wzbogacenia się nowoczesnych społeczeństw.
Adam Krzyżanowski (1873–1963) był polskim ekonomistą, prawnikiem, politykiem oraz wieloletnim wykładowcą Uniwersytetu Jagiellońskiego. Niemal całe życie związany z Krakowem, udzielał się aktywnie w życiu społecznym, politycznym i naukowym. W okresie II Rzeczypospolitej dwukrotnie sprawował mandat posła na sejm z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, z którego ostatecznie wystąpił na znak sprzeciwu wobec aresztowania posłów Centrolewu. Po wybuchu II wojny światowej Krzyżanowski został aresztowany przez Niemców w ramach akcji „Sonderaktion Krakau”, a następnie wywieziony do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Zwolniony na początku 1940 r., zaangażował się w tajne nauczanie. W 1945 r. został członkiem fasadowej Krajowej Rady Narodowej, a następnie posłem na Sejm Ustawodawczy z ramienia Stronnictwa Demokratycznego. Na kilka lat został usunięty z uczelni, działał jednak w Polskiej Akademii Umiejętności. Zmarł w 1963 r.
Krzyżanowski był liderem krakowskiej szkoły ekonomicznej, łączył liberalizm gospodarczy z konserwatywną postawą polityczną. Zajmował się szerokim spektrum zagadnień ekonomicznych, wśród których należy wymienić kwestie polityki gospodarczej, historię doktryn ekonomicznych, rolę i znaczenie pieniądza, analizy demograficzne czy podstawy skarbowości. Był typem myśliciela o dużym temperamencie, piszącym z zaangażowaniem i pasją. Podchodził z dystansem do zawiłych sporów teoretycznych, sprowadzając sztukę ekonomii do kilku zasadniczych prawd mających charakter zdroworozsądkowy.
Bronił wolnego rynku i praw jednostki. Zachęcał do wytężonej pracy i oszczędzania, dostrzegając w nich środek prowadzący ku przysporzeniu Polsce kapitału, w którym upatrywał fundament rozwoju gospodarczego Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 r.
Wśród głównych prac Krzyżanowskiego warto wymienić następujące dzieła: Pieniądz, Założenia ekonomiki, Nauka skarbowości, Pauperyzacja Polski współczesnej.
Grzegorz Jeż
10 ZŁOTYCH - Wielcy polscy ekonomiści – Adam Heydel
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Średnica: 32 mm
Masa: 14,14 g
Nakład: do 10 000 szt.
Projekt: Robert Kotowicz
Data emisji: 25-03-2021
Na rewersie monety znajdują się wizerunek Adama Heydla oraz daty jego urodzin i śmierci.
Na awersie widnieje cytat pochodzący z artykułu Kapitalizm i socjalizm wobec etyki.
Adam Heydel (1893–1941) był polskim ekonomistą i publicystą politycznym. Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, a od 1927 r. wykładał na tej uczelni ekonomię. Przez krótki czas służył w dyplomacji. Sympatyzował z obozem narodowo-demokratycznym, jednak nie angażował się bezpośrednio w aktywność polityczną. Krytykował politykę sanacji, co przyczyniło się do zwolnienia go z pracy na UJ w 1933 r. Na uczelnię powrócił cztery lata później jako profesor zwyczajny. Szefował Instytutowi Ekonomicznemu przy Polskiej Akademii Umiejętności, w którym redagował czasopismo „Studia Ekonomiczne”. W 1939 r. Heydel został aresztowany przez niemieckich okupantów w ramach akcji „Sonderaktion Krakau”, a następnie wywieziony do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Zwolniony na początku 1940 r., zaangażował się aktywnie w życie konspiracyjne, za co zapłacił uwięzieniem. Zesłany w 1941 r. do obozu Auschwitz-Birkenau, został rozstrzelany przez Niemców w egzekucji zbiorowej.
Heydel był zadeklarowanym liberałem gospodarczym. Opowiadał się za ideą wolnego rynku i energicznie przeciwstawiał się polityce interwencyjnej państwa. Swój sprzeciw wobec nadmiernych regulacji argumentował ekonomicznie i politycznie, podkreślając, że gospodarcza działalność państwa na dłuższą metę będzie nieopłacalna, a ograniczenie praw jednostek przyniesie uwiąd demokracji parlamentarnej.
Heydel jako sympatyk austriackiej szkoły ekonomii główną przyczynę zaburzeń gospodarczych upatrywał w nadmiernej podaży pieniądza prowadzącej do przeinwestowania, a w konsekwencji do spadku produkcji i wzrostu bezrobocia.
Jego zainteresowania nie ograniczały się jedynie do ekonomii. Pasjonowała go szczególnie sztuka, czego wyrazem jest obszerna monografia poświęcona twórczości Jacka Malczewskiego.
Wśród głównych prac Adama Heydla warto wymienić następujące pozycje: Podstawowe zagadnienia metodologiczne ekonomii, Przyczynowość w ekonomii, Kapitalizm i socjalizm wobec etyki, Myśli o kulturze.
Grzegorz Jeż
Autor: Józef Smurawa / Źródło: Narodowy Bank Polski
