NBP: 10 złotych – 100. rocznica utworzenia Banku Polskiego S.A. - prezentacja monety
Narodowy Bank Polski zaprezentował nową monetę kolekcjonerską, upamiętniającą 100. rocznicę utworzenia Banku Polskiego S.A. Bank Polski Spółka Akcyjna – bank prywatny z prawem emisji z siedzibą w Warszawie, założony 15 kwietnia 1924 (a faktycznie działający od 28 kwietnia 1924), na mocy ustawy o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej, w formie spółki akcyjnej. Głównymi zadaniami Banku Polskiego S.A. były: emisja pieniądza, regulowanie obiegu pieniężnego i ułatwianie kredytu. Powołanie Banku było jednym z etapów reformy pieniądza Władysława Grabskiego. Ponieważ Bank był spółką akcyjną prawa handlowego, której akcje nabyli w drodze emisji publicznej zwykli obywatele, był w dużej mierze niezależny od rządu, ale realizował jego politykę pieniężną. Srebrny (Ag.999) numizmat o nominale 10 złotych, zaprojektowany przez Dominikę Karpińską-Kopiec, wyemitowany zostanie w dniu 11 kwietnia 2024 roku.
10 ZŁOTYCH - 100. rocznica utworzenia Banku Polskiego S.A.
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.999)
Stempel: lustrzany
Średnica: 32 mm
Masa: 31,1 g
Techniki dodatkowe: wysoki relief
Nakład: do 11 000 szt.
Projekt: Dominika Karpińska-Kopiec
Data emisji: 11-04-2024
Awers: przedwojenna elewacja frontowa budynku Banku Polskiego S.A., usytuowanego przy ul. Bielańskiej w Warszawie.
Rewers: wizerunek Stanisława Karpińskiego na tle portalu nad wejściem do głównej sali operacyjnej banku.
Powstanie Banku Polskiego Spółki Akcyjnej było związane z reformą walutową i uzdrowieniem finansów publicznych, które od grudnia 1923 r. do wiosny następnego roku przeprowadził rząd Władysława Grabskiego. Program działań naprawczych obejmował osiągnięcie stabilizacji budżetowej, uzyskanie równowagi na rynku pieniężnym oraz stabilizację kursu marki polskiej, aby następnie zastąpić ją nową walutą – złotym. Bank Polski S.A. stał się bankiem emisyjnym, który zastąpił Polską Krajową Kasę Pożyczkową, instytucję powołaną jeszcze w 1916 r. przez okupanta niemieckiego.
Umocowanie prawne banku zostało określone w Ustawie z dnia 11 stycznia 1924 r. o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej. Statut Banku Polskiego jako spółki akcyjnej został podpisany przez Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego 20 stycznia 1924 r. Dokument określał uprawnienia instytucjonalne banku, regulował zasady związane z powoływaniem jego władz oraz zawierał warunki emisji waluty polskiej. Bankowi zapewniono prawo wyłączności emisji złotego do 31 grudnia 1944 r. W marcu 1924 r. rozpoczęto zapisy na zakup akcji. Wyemitowano milion stuzłotowych akcji, które znalazły nabywców wśród 176 tys. chętnych. Skarb Państwa posiadał początkowo zaledwie 1 proc. udziałów w tej emisji, a struktura właścicielska pozostałych akcji miała charakter bardzo rozproszony, co pozwoliło zapewnić niezależność banku od organów państwowych.
Spotkanie założycielskie nowo powstałej instytucji zaplanowano na 15 kwietnia, a właściwą działalność zainaugurowano 28 kwietnia 1924 r. Władysław Grabski odsłonił tablicę – umieszczoną w budynku wzniesionym pierwotnie dla carskiego Banku Państwa przy ul. Bielańskiej w Warszawie – na której znalazły się słowa: „Państwo Polskie, powołując do życia w roku 1924 Bank Polski jako ostoję ładu pieniężnego w Kraju i jako wyraz duchowej łączności z przedwiekową instytucją tejże nazwy, wyraża wdzięczność tym licznym obywatelom, którzy nie szczędzili ofiar na Skarb Narodowy”. Tego samego dnia rozpoczęto emisję nowej polskiej waluty – złotego. Pierwszym prezesem banku został Stanisław Karpiński, który pełnił tę funkcję do 1929 r.
Działalność Banku Polskiego S.A. przerwał wybuch II wojny światowej. Instytucja została ewakuowana do Paryża, a później do Londynu, gdzie w sposób ograniczony kontynuowała działalność. Po zakończeniu wojny Bank Polski S.A. został pozbawiony praw emisyjnych, a jego formalna likwidacja nastąpiła w 1951 r.
dr Grzegorz Jeż
Autor: Józef Smurawa
Źródło: Narodowy Bank Polski
