NBP: 10 złotych – 80. rocznica operacji Armii Krajowej „Ostra Brama” - prezentacja monety
Narodowy Bank Polski zaprezentował nową monetę kolekcjonerską, poświęconą 80. rocznicy operacji Armii Krajowej „Ostra Brama”. 7 lipca 1944 roku rozpoczęła się operacja "Ostra Brama". Oddziały Armii Krajowej chciały samodzielnie wyzwolić Wilno spod okupacji niemieckiej. Ostatecznie była to wspólna batalia polsko-sowiecka. - Operacja "Ostra Brama" była elementem składowym akcji "Burza", tej szerokiej inicjatywy zbrojnej Armii Krajowej. Srebrny (Ag.999) numizmat o nominale 10 złotych, zaprojektowany przez Sebastiana Mikołajczaka, wyemitowany zostanie w dniu 25 czerwca 2024 roku. Ustalono cenę emisyjną monety, która wynosi 220,00 zł.
10 ZŁOTYCH - 80. rocznica operacji Armii Krajowej „Ostra Brama”
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.999)
Stempel: lustrzany
Średnica: 32 mm
Masa: 14,14 g
Nakład: do 10 000 szt.
Projekt: Sebastian Mikołajczak
Data emisji: 25-06-2024
Awers: symbol Polski Walczącej.
Rewers: wizerunki mjr. Macieja Kalenkiewicza „Kotwicza” i ppłk. Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka” oraz orzeł wojskowy Armii Krajowej.
Operacja „Ostra Brama” była częścią akcji „Burza” określanej jako polskie powstanie strefowe. Koncepcję operacji przygotował mjr Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz”, cichociemny. Przedstawił ją 15 kwietnia 1944 r. na naradzie komendy Okręgu Wileńskiego AK poświęconej akcji powstańczej. Szczegółowy plan został opracowany przez sztab komendanta Okręgu Wileńskiego AK ppłk. Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka”. Głównym celem militarnym było zdobycie Wilna własnymi siłami, politycznym natomiast - zamanifestowanie polskości Wileńszczyzny i wystąpienie oddziałów AK w roli gospodarzy wobec wkraczających oddziałów Armii Czerwonej.
W związku z przyspieszeniem terminu akcji tylko część polskich sił wzięła udział w uderzeniu na Wilno nocą z 6 na 7 lipca 1944 r. W walkach uczestniczyły dwa z pięciu zgrupowań partyzanckich z Okręgów Wileńskiego i Nowogródzkiego liczące nieco ponad 4 tys. żołnierzy. Były to: Zgrupowanie nr 1, którym dowodził mjr Antoni Olechnowicz „Pohorecki”, składające się z 3, 8 i 13 brygady wileńskiej oraz III i V batalionu 77 Pułku Piechoty z Okręgu Nowogródzkiego, i dowodzone przez mjr. Czesława Dębickiego „Jaremę” Zgrupowanie nr 3, w którym znalazły się 9 i 12 brygada oraz I i VI batalion z nowogródzkiego 77 Pułku Piechoty AK. W walkach brało udział także około 1,5 tys. żołnierzy garnizonu wileńskiego AK.
Na północ od miasta walczyło z kolei Zgrupowanie nr 2 pod komendą mjr. Mieczysława Potockiego „Węgielnego” w składzie pięciu brygad wileńskich (1, 2, 4, 23 i 36), liczące blisko 3 tys. żołnierzy. 12 lipca 1944 r. podjęło ono walkę z niemieckimi siłami wycofującymi się z Wilna i stoczyło z nimi bój w rejonie miejscowości Nowosiółki oraz Krawczuny. W sumie w walkach o miasto toczonych od 6 do 13 lipca 1944 r. wzięło udział od 5,5 do 8 tys. żołnierzy AK, poległo w nich około 500, a kilkuset odniosło rany.
W trakcie walk doszło do taktycznego współdziałania sił AK z jednostkami 3 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej dowodzonego przez gen. Iwana Czerniachowskiego. Cztery dni po zakończeniu operacji NKWD podstępnie aresztowało ppłk. Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka”, a także oficerów AK wezwanych na naradę z dowództwem sowieckim w Boguszach, która miała dotyczyć dalszego współdziałania. Następnie rozpoczęło rozbrajanie oddziałów AK zgromadzonych pod Wilnem. W wyniku tych działań do obozów trafiło ponad 6 tys. żołnierzy AK. 650 oficerów uwięziono w obozie w Riazaniu, pozostałych w Miednikach Królewskich. Był to początek zaplanowanej i konsekwentnie realizowanej sowieckiej akcji wyniszczania struktur polskiego podziemia niepodległościowego, które działały na wschodnich terenach II RP.
dr Tomasz Łabuszewski
Autor: Józef Smurawa
Źródło: Narodowy Bank Polski
