NBP: 30-lecie wznowienia działalności Caritas Polska oraz Wielkie aktorki – Gabriela Zapolska - prezentacja monet
Narodowy Bank Polski zaprezentował dwie nowe emisje monet kolekcjonerskich. Są to: 30-lecie wznowienia działalności Caritas Polska – numizmat 10 złotych bite w srebrze Ag.925 oraz Wielkie aktorki – Gabriela Zapolska – srebrny Ag.925 numizmat (prostokąt) o nominale 20 złotych. Monety wejdą do obiegu w dniu 06.10.2021 - 30-lecie wznowienia działalności Caritas Polska oraz w dniu 14.10.2021 - Wielkie aktorki – Gabriela Zapolska.
10 ZŁOTYCH - 30-lecie wznowienia działalności Caritas Polska
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Średnica: 32 mm
Masa: 14,14 g
Nakład: do 10 000 szt.
Projekt: Robert Kotowicz
Data emisji: 26-08-2021
W latach 2020–2021 obchodzony jest jubileusz 30-lecia wznowienia działalności Caritas Polska. Organizacja została reaktywowana Dekretem Konferencji Episkopatu Polski z dnia 10 października 1990 roku jako instytucja czerpiąca inspiracje i wzory z działalności charytatywnej oraz społecznej prowadzonej na terenie Polski w przeszłości, przerwanej w okresie reżimu komunistycznego.
Caritas Polska jest duszpasterską instytucją charytatywną Kościoła katolickiego i naj większą organizacją społeczno-charytatywną w Polsce. Niesie profesjonalną, wielowymia rową pomoc osobom wykluczonym i ubogim, które idą przez życie z różnego rodzaju deficytami. Będąc ich głosem i rzecznikiem, Caritas Polska odwołuje się do wyraźnie zdefiniowanych wartości ewangelicznych, które wyznaczają kryteria oceny rzeczywistości społecznej i odpowiednie zasady postępowania: dobra wspólnego, solidarności i miłości.
Działania Caritas Polska skupiają się na osobach potrzebujących, do których kierowana jest pomoc materialna, psychologiczna i duchowa. W sposób szczególny organizacja ta wspiera rodziny, dzieci i młodzież, seniorów, osoby z niepełnosprawnościami, bezdomnych, uzależnionych, opuszczających zakłady penitencjarne, migrantów i uchodźców.
Ponadto Caritas Polska działa w obszarze edukacji i podnoszenia świadomości społecznej oraz świadczy pomoc humanitarną i rozwojową na wszystkich kontynentach. Reprezentuje także 45 diecezjalnych ośrodków Caritas znajdujących się na terenie Polski, wspierając je w wykonywaniu zadań. Caritas Polska jest członkiem konfederacji Caritas Internationalis i Caritas Europa, współpracuje również z watykańską Dykasterią ds. Integralnego Rozwoju Człowieka.
Awers monety przedstawia miłosiernego Samarytanina udzielającego pomocy napadniętemu i rannemu wędrowcowi oraz cytat z Ewangelii św. Mateusza (Mt 7,20) w polskiej i łacińskiej wersji językowej.
Na rewersie monety zaprezentowano jubileuszowy logotyp Caritas Polska oraz napis informujący o 30. rocznicy wznowienia dzia-łalności przez tę instytucję.
dr Urszula Bejm
20 ZŁOTYCH - Wielkie aktorki – Gabriela Zapolska
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Techniki dodatkowe: druk UV
Wymiary: 40,00 x 28,00 mm (prostokąt)
Masa: 28,28 g
Nakład: do 10 000 szt.
Projekt: Dominika Karpińska-Kopiec
Data emisji: 14-10-2021
Na rewersie umieszczono stylizowany portret Gabrieli Zapolskiej, a na awersie – kontur sali widowiskowej Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.
Gabriela Zapolska, właściwie Maria Gabriela Stefania Korwin-Piotrowska, primo voto Śnieżko-Błocka, secundo voto Janowska (ur. 30.03.1857 w Podhajcach, zm. 21.12.1921 we Lwowie), aktorka, reżyserka, dyrektorka teatru, pisarka, publicystka. Była jedną z najbardziej wyrazistych postaci w polskiej kulturze przełomu XIX i XX w., najwybitniejszą polską dramatopisarką swojej epoki.
Pochodziła z niezamożnej rodziny szlacheckiej. W wieku 19 lat została wydana za mąż za oficera armii carskiej Konstantego Śnieżkę-Błockiego. Nieudane małżeństwo trwało krótko i pozostawiło w jej psychice głęboką traumę. W roku 1881 opublikowała w „Gazecie Krakowskiej” nowelę Jeden dzień z życia róży – był to jej debiut literacki. Od listopada 1879 do kwietnia 1880 r. jako Gabriela Śnieżko występowała w amatorskim teatrze Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. Po rozstaniu z mężem, już pod pseudonimem Zapolska, którego odtąd używała, w 1882 r. debiutowała w teatrze krakowskim (obecnie Narodowy Stary Teatr) niewielką rólką Margot w komedii Kazimierza Zalewskiego pt. Spudłowali. Od 1882 do 1889 r. występowała w teatrach prowincjonalnych oraz we Lwowie i Poznaniu. W Krakowie wystąpiła gościnnie w roli tytułowej Nory w sztuce Henryka Ibsena (1889). Bez powodzenia starała się o angaż w Warszawskich Teatrach Rządowych. Mimo sukcesów literackich, z powodu niepowodzeń w życiu osobistym i w karierze teatralnej, przeżyła załamanie nerwowe zakończone nieudaną próbą samobójczą.
W latach 1889–1895 przebywała w Paryżu, gdzie kształciła się w sztuce aktorskiej oraz występowała w słynnym Théâtre Libre André Antoine’a i okazjonalnie w Théâtre de l’Oeuvre. Nie odniosła sukcesu, ale wiele się nauczyła – zafascynowały ją nowatorskie nurty naturalizmu i psychologizmu w teatrze europejskim oraz realistyczny styl gry aktorskiej. Korzystała z tego doświadczenia w późniejszym życiu zawodowym.
Po powrocie znów trafiła na prowincję, lecz już w 1897 r. dyrektor Tadeusz Pawlikowski zaangażował ją do jednego z najlepszych polskich zespołów – Teatru Miejskiego w Krakowie (obecnie im. Juliusza Słowackiego). Pawlikowski doceniał zarówno jej talent aktorski, jak i literacki. Wystawiał jej świetnie skonstruowane, odważne dramaty osadzone w realiach najniższych warstw społecznych, środowisk żydowskich (Jojne Firułkes, Małka Szwarcenkopf) i środowiska mieszczańskiego, któremu Zapolska nie szczędziła krytyki (Dziewiczy wieczór, Żabusia). Ponadto na deskach Teatru Miejskiego można było oglądać dramaty zaangażowane politycznie, jak Sybir i aktualny ówcześnie Tamten, w obawie przed represjami zaborców sygnowany pseudonimem Maskoff. W 1899 r. wyjechała do rodzinnego Lwowa i odtąd zajmowała się głównie pisarstwem.
W 1901 r. wyszła za mąż za malarza Stanisława Janowskiego, po czym znów zamieszkała w Krakowie. Założyła prywatną szkołę aktorską i nowatorską Scenę Niezależną wzorowaną na teatrze Antoine’a. W 1904 r. powróciła, już na stałe, do Lwowa, gdzie w latach 1907–1908 prowadziła własny teatr. Jej powieści, opowiadania, sztuki teatralne cieszyły się ogromnym powodzeniem, a tetralogia sceniczna złożona z dramatów Żabusia, Ich czworo, Skiz i Moralność pani Dulskiej należy do kanonu dramatu polskiego. To te utwory sprawiły, że Zapolska uważana jest za feministkę. Choć sama się od tego odżegnywała, ujęcie tematyki społecznej i kobiecej w jej twórczości należy do najbardziej odważnych i przenikliwych w polskiej literaturze.
Diana Poskuta-Włodek
Autor: Józef Smurawa
Źródło: Narodowy Bank Polski
