NBP: Majowe emisje monet kolekcjonerskich – prezentacja
Narodowy Bank Polski zaprezentował nowe emisje monet kolekcjonerskich, które wejdą do obiegu w maju 2024 roku (3 emisje). Są to: 230. rocznica insurekcji kościuszkowskiej –dwa numizmaty: złoty Au.900 o nominale 100 złotych i srebrny Ag.999 o nominale 50 złotych – emisja 14.05.24; Odkryj Polskę – Opactwo Benedyktynów w Tyńcu –numizmat o nominale 5 złotych - bimetalowa moneta w nakładzie do 1 000 000 szt., moneta bita w standardzie obiegowym, emisja 22.05.24 oraz W Polskę wierzę – Polska wolna i suwerenna – numizmat o nominale 10 złotych, bity w srebrze Ag.925 – emisja 28.05.24.
100 ZŁOTYCH - 230. rocznica insurekcji kościuszkowskiej
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: złoto (Au.900)
Stempel: lustrzany
Bok: gładki
Średnica: 21 mm
Masa: 8,0 g
Nakład: do 1200 szt.
Projekt: Dominika Karpińska-Kopiec
Data emisji: 14-05-2024
50 ZŁOTYCH - 230. rocznica insurekcji kościuszkowskiej
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.999)
Stempel: zwykły
Bok: gładki
Techniki dodatkowe: wysoki relief
Wymiary: 32 x 50 mm
Masa: 62,2 g
Nakład: do 6000 szt.
Projekt: Dobrochna Surajewska
Data emisji: 14-05-2024
Celami insurekcji kościuszkowskiej były „wolność, całość, niepodległość” Rzeczypospolitej. Decyzję o powstaniu podjęli, na wieść o II rozbiorze, przywódcy Sejmu Czteroletniego, przebywający na emigracji. Przeznaczony na naczelnika insurekcji Tadeusz Kościuszko, bohater wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych oraz wojny z Rosją w 1792 r., zabiegał o wsparcie ze strony rewolucyjnej Francji –bezskutecznie.
W kraju szerzył się spisek, zarówno w armii, jak i wśród cywilów. Sygnałem powstańczym stał się wymarsz brygady gen. Antoniego Madalińskiego z Ostrołęki na południe w nocy z 12 na 13 marca 1794 r. Brygada miała ściągnąć na siebie rosyjskie wojska, by w wolnym dzięki temu Krakowie mógł wystąpić Kościuszko. 24 marca 1794 r., po mszy św. i poświęceniu pałaszy, generał złożył przysięgę na Rynku Głównym i został naczelnikiem powstania.
Szanse insurekcji zależały od udziału w niej, prócz szlachty, także mieszczan, a zwłaszcza grupy najliczniejszej – chłopów. Stoczona 4 kwietnia bitwa pod Racławicami, zwycięska dzięki atakowi kosynierów na armaty wroga, pokazała, że Rosjan można pokonać. Kościuszko w chłopskiej sukmanie apelował o wstępowanie ludu do armii. 7 maja pod Połańcem wydał uniwersał nadający chłopom wolność osobistą, zwalniający uczestników walk z pańszczyzny oraz przynoszący w niej ulgi pozostałym włościanom. Choć udział chłopów w insurekcji nie stał się masowy, hasło kosynierów „Żywią i bronią” wyrażało współodpowiedzialność włościan za losy ojczyzny, a z czasem stało się dewizą ruchu ludowego.
Insurekcja warszawska 17 i 18 kwietnia uwolniła miasto od Rosjan. Pięć dni później powstanie objęło Litwę. Kościuszko dotarł z armią do stolicy u schyłku czerwca. Rosja i Prusy zdecydowały wówczas o oblężeniu Warszawy i zduszeniu insurekcji. Do końca sierpnia ataki na miasto nie zdołały złamać oporu obrońców. Gdy na wezwanie Kościuszki do walk włączyła się Wielkopolska, na początku września Fryderyk Wilhelm II wycofał swe korpusy spod Warszawy, by bronić ziem zagarniętych w II rozbiorze. Cofnęli się także Rosjanie - stolica była wolna. Dysproporcja sił insurekcji i zaborców pozostawała jednak ogromna.
Los Polski rozstrzygnęła bitwa pod Maciejowicami 10 października 1794 r. Kościuszko wyruszył tam, by uderzyć na rosyjski korpus, zanim dołączy do niego kolejny. W walce z liczniejszym wrogiem naczelnik poniósł klęskę i ranny dostał się do niewoli. Armia Aleksandra Suworowa, zdobywszy Pragę, dokonała 4 listopada rzezi jej cywilnych mieszkańców. Sterroryzowana tym Warszawa skapitulowała 9 listopada 1794 r. Klęska insurekcji oznaczała ostateczny rozbiór Polski.
Na awersie monety srebrnej zostały umieszczone symbole powstańczych walk – szlacheckie szable i chłopskie kosy.
Na rewersie monety srebrnej znajduje się wizerunek płaskorzeźby Alfreda Dauna z 1896 r., przedstawiającej święcenie pałaszy generałów Tadeusza Kościuszki i Józefa Wodzickiego. Płaskorzeźba jest umieszczona na murze domku loretańskiego przy klasztorze oo. kapucynów w Krakowie.
Na awersie monety złotej zaprezentowano sztandar chorągwi kosynierów krakowskich z nadaną mu przez Kościuszkę dewizą „Żywią i bronią” –wizerunek sztandaru z pisownią ówczesną ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.
Na rewersie monety złotej widnieje portret Tadeusza Kościuszki z polskim Orderem Virtuti Militari oraz amerykańskim Orderem Cyncynata – na podstawie stalorytu Antoniego Oleszczyńskiego z 1829 r.
Zofia Zielińska
5 ZŁOTYCH - „Odkryj Polskę” / Opactwo Benedyktynów w Tyńcu
Na dwudziestej monecie okolicznościowej o nominale 5 złotych z serii „Odkryj Polskę” umieszczono Opactwo Benedyktynów w Tyńcu. Opactwo w Tyńcu jest najstarszym istniejącym w Polsce klasztorem kontynuującym tradycję benedyktyńską, zajmującym poczesne miejsce w historii Polski niemal od zarania jej państwowości. Począwszy od 1 poł. XI w., przez kolejne wieki, pełniło rolę ważnego ośrodka działalności misyjnej, życia liturgicznego i kulturalnego. Związane było także z istotnymi wydarzeniami politycznymi i postaciami historycznymi. Tyniecki klasztor, założony bez mała 1000 lat temu i nadal wypełniający cele, dla których 1000 lat temu powstał, jest wciąż takim miejscem, gdzie ludzie przychodzą, aby odnaleźć podstawowe wartości i odkryć na nowo wartość spotkania: z dziedzictwem historii, kulturą, pięknem krajobrazu, ale też z własną przeszłością, z drugim człowiekiem, a ostatecznie z samym Bogiem. Moneta została zaprojektowana przez Dobrochnę Surajewską (awers) i Pawła Pietrasa (rewers). Bimetalowa moneta w nakładzie do 1 000 000 szt. trafi do obiegu w dniu 22 maja 2024 roku.
10 ZŁOTYCH - W Polskę wierzę – Polska wolna i suwerenna
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Bok: gładki
Techniki dodatkowe: druk UV
Średnica: 32 mm
Masa: 14,14 g
Nakład: do 10 000 szt.
Projekt: Urszula Walerzak
Data emisji: 28-05-2024
Rewers: chłopiec i dziewczynka z biało-czerwoną flagą w stylistyce dziecięcego rysunku.
Awers: wizerunek Zamku Królewskiego i Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie oraz Katedry na Wawelu.
Już w czasach piastowskich domena władcy plemienia Polan, potem również Wiślan, zaczęła się stawać dobrem wspólnym. Na przełomie XII i XIII w. o losach Ojczyzny decydowali jej władcy, jednak coraz bardziej liczyli się z opinią rycerstwa. Wraz z prawami uzyskiwanymi przez szlachtę w XV i XVI w. rosły potęga i znaczenie międzynarodowe Rzeczypospolitej Jagiellonów. Powstał ustrój z trzema ośrodkami władzy, w którym współrządzili: król, senat (dawna Rada Królewska) i izba poselska, czyli szlachta (stanowiąca 10% ludności państwa polsko-litewskiego). Przedstawiciele szlachty, dzięki ówczesnemu prawu opartemu na wolności i równości oraz systemowi sejmików ziemskich, kontrolowali posłów i urzędników państwowych. Prawo nietykalności osobistej i majątkowej uniemożliwiało stosowanie represji politycznych i tym samym pozwalało na swobodną działalność publiczną. Natomiast w czasach wolnych elekcji weszły w życie powszechne prawo wybierania władców oraz wolność i równość religijna. W tym samym czasie na Zachodzie cementował się absolutyzm władzy, a przedstawiciele różnych wyznań toczyli ze sobą wojny religijne.
Utrata przez Rzeczpospolitą w końcu XVIII w. niepodległości nie powstrzymała w Narodzie pragnienia życia w wolnej i suwerennej Ojczyźnie. Miarą dążeń do tego celu była krew przelewana w kolejnych powstaniach. Mimo braku państwa na mapach i nieustannej germanizacji oraz rusyfikacji ludności polskość, pielęgnowana w domach, przetrwała. W 1918 r. dzięki staraniom wielu pokoleń – po 123 latach niewoli – Polska odrodziła się jako państwo zdolne do rozwijania swego potencjału gospodarczego i trwałej obecności w Europie, mimo niekorzystnego położenia geopolitycznego między Rzeszą a Rosją bolszewicką.
Gdy we wrześniu 1939 r. oba kraje napadły na Polskę, zaczął się okres olbrzymich represji, w tym działań zmierzających do likwidacji polskich elit oraz grabieży majątku narodowego. W czasie wojny, w imię prawa Narodu do wolnej Ojczyzny, Polacy utworzyli Polskie Państwo Podziemne z własną armią konspiracyjną (Armią Krajową) i władzą cywilną, kierowane przez rząd RP na uchodźstwie. Po wojnie zaś rozpoczął się długi –trwający do przełomu lat 80. i 90. XX w. – okres dominacji Związku Sowieckiego w Polsce. W PRL-owskiej rzeczywistości Polacy wielokrotnie występowali przeciwko narzuconej władzy – w 1956, 1966, 1968, 1970, 1976 oraz w 1980 r., kiedy stworzono wielomilionową strukturę organizacyjną NSZZ „Solidarność”. W dużej mierze siłą Polaków broniących swej tożsamości w warunkach bezpaństwowych w XIX i XX w., a szczególnie w czasach PRL, stał się Kościół katolicki i jego najwybitniejsi przedstawiciele, z bł. Stefanem Kardynałem Wyszyńskim, prymasem Polski, i św. Janem Pawłem II, papieżem, na czele.
Polska, mimo wielokrotnych prób wymazania jej z map, dzięki sile i determinacji swoich obywateli jest od 35 lat niezależnym, liczącym się na arenie międzynarodowej państwem.
prof. Jan Żaryn
Autor: Józef Smurawa
Źródło: Narodowy Bank Polski
