NBP: Prezentacja listopadowych emisji monet kolekcjonerskich
Narodowy Bank Polski zaprezentował wizerunki nowych monet kolekcjonerskich z serii: „Stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości”, jedenastą monetę z serii „Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni” z wizerunkiem Mieczysława Dziemieszkiewicza „Rój” oraz monetę z serii „Odkryj Polskę” prezentującą Pałac Branickich w Białymstoku o nominale 5 złotych. Szósty temat w serii monet poświęconych stuleciu odzyskania przez Polskę niepodległości prezentować będzie Wincentego Witosa. Wybite zostaną monety: 100 złotych w złocie (Au.900) i 10 złotych (prostokąt) w srebrze (Ag.925), które wejdą do obiegu 5 listopada 2020 roku. Natomiast moneta z żołnierzem wyklętym to tradycyjnie 10 złotych wybite w srebrze (Ag.999) z tampondrukiem. Wejdzie do obiegu 3 listopada 2020 roku. Pięciozłotówka jest monetą wybitą w standardzie obiegowym i będzie można ją wymienić we wszystkich oddziałach NBP w stosunku 1:1. Wejdzie do obiegu 18 listopada 2020 roku.
100 ZŁOTYCH - Stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości
– Wincenty Witos
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: złoto (Au.900)
Stempel: lustrzany
Średnica: 21 mm
Masa: 8 g
Nakład: do 1200 szt.
Projekt: Dobrochna Surajewska
Data emisji: 05-11-2020
10 ZŁOTYCH - Stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości
– Wincenty Witos
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Wymiary: 32 x 22,4 mm (prostokąt)
Masa: 14,14 g
Nakład: do 11 000 szt.
Projekt: Dobrochna Surajewska
Data emisji: 05-11-2020
Wincenty Witos (1874–1945) – polityk, publicysta; trzykrotny premier II RP; przywódca Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast” i Stronnictwa Ludowego; członek Ligi Narodowej, jeden z ojców niepodległości.
Urodził się w Wierzchosławicach w chłopskiej rodzinie. W szkole elementarnej dał się poznać jako zdolny uczeń, jednak z racji słabej kondycji finansowej rodziny nie mógł się dalej kształcić; został samoukiem, czytającym literaturę piękną. Włączył się w ruch ludowy w Galicji jako publicysta prasy ludowej, m.in. w latach 1896–1903 publikował w „Przyjacielu Ludu”. W 1898 r. ożenił się z Katarzyną z domu Tracz, mieli córkę Julię.
Jako lokalny działacz ludowy w 1908 r. został posłem na Sejm Krajowy we Lwowie, a w 1911 r. zdobył mandat do Rady Państwa w Wiedniu. W 1909 r. został wybrany na wójta i sprawował tę funkcję aż do 1931 r. Po rozłamie w ruchu ludowym, w 1914 r. został jednym z liderów PSL „Piast”. W momencie wybuchu I wojny światowej opowiedział się po stronie proaustriackiej, a następnie czynnie wspierał zaciąg chłopskich ochotników do Legionów. Jednak już w 1915 r. zbliżył się do narodowej demokracji, co ostatecznie w 1917 r. zaowocowało jego członkostwem w tajnej Lidze Narodowej. W listopadzie 1918 r. odmówił udziału w rządzie lewicowym Daszyńskiego w Lublinie, równocześnie kierując w Galicji Polską Komisją Likwidacyjną gotową do uznania prawowitego rządu centralnego w Warszawie. W Sejmie Ustawodawczym został liderem PSL „Piast” i głównym koalicjantem klubu narodowego. Należał do najbardziej pracowitych posłów. W krytycznym momencie zbliżania się bolszewików pod Warszawę stanął na czele rządu RP, angażując cały swój autorytet na rzecz przekonania warstw ludowych do obrony młodego państwa. W specjalnej odezwie z 30 VII 1920 r. pisał: „Od Was, Bracia Włościanie, zależy, czy Polska będzie wolnym państwem ludowym, w którym lud będzie rządził i żył szczęśliwie, czy też stanie się niewolnikiem Moskwy...”. W dniach Bitwy Warszawskiej był na pierwszej linii frontu.
W wyborach do sejmu i senatu Rzeczypospolitej z jesieni 1922 r. PSL „Piast” stał się ważną siłą polityczną, bez której nie mogła powstać większość parlamentarna oparta na sojuszu z narodowcami. Po tragicznej śmierci prezydenta Narutowicza, z inicjatywy Witosa powstał – ostatecznie wiosną 1923 r. – rząd Chjeno‑Piasta, na bazie porozumienia zwanego paktem lanckorońskim. Witos zagwarantował w nim przeprowadzenie reformy rolnej. Kryzys ekonomiczny wykluczył realizację tego zamysłu, jednak reforma rolna uchwalona w grudniu 1925 r. została oparta na zapisach wspomnianego paktu. Po raz trzeci Witos został premierem w maju 1926 r., w warunkach długotrwałego przesilenia rządowego i gróźb płynących ze strony marszałka Piłsudskiego gotowego do przerwania kryzysu parlamentarnego siłową metodą. W obliczu przewrotu majowego i przedłużających się walk ulicznych w stolicy gabinet Witosa podał się do dymisji. Był współtwórcą Centrolewu. Doprowadził do zjednoczenia ruchu ludowego i powstania Stronnictwa Ludowego w 1931 r., którego pozostał liderem. Wcześniej, aresztowany we wrześniu 1930 r. przez sanację wraz z innymi członkami Centrolewu, został wtrącony do twierdzy brzeskiej, a następnie w słynnym procesie – z wolnej stopy – w styczniu 1932 r. skazany na 1,5 roku więzienia. Zagrożony osadzeniem w więzieniu, udał się na emigrację do Czechosłowacji. W połowie lat 30. był – obok Paderewskiego, gen. Hallera i gen. Sikorskiego – inicjatorem powołania centroprawicowego porozumienia, nazwanego ostatecznie w 1936 r. Frontem Morges. Wrócił do kraju w marcu 1939 r.
Po wybuchu wojny odmówił współpracy z Niemcami; pozostawał w areszcie domowym w Wierzchosławicach przez cały okres okupacji. W 1945 r., mimo ciężkiej choroby, aktywnie włączył się w próbę reaktywowania PSL. Zmarł 31 X 1945 r., a jego pogrzeb w Krakowie miał charakter ceremonii państwowej. Spoczął na cmentarzu w Wierzchosławicach.
prof. Jan Żaryn
10 ZŁOTYCH - Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni
– Mieczysław Dziemieszkiewicz „Rój”
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Bok: gładki
Średnica: 32 mm
Techniki dodatkowe: tampondruk
Masa: 14,14 g
Nakład: do 11 000 szt.
Projekt: Dobrochna Surajewska
Data emisji: 03-11-2020
Mieczysław Dziemieszkiewicz, ps. „Rój” urodził się 25 stycznia 1925 r. w Zagrobach, w patriotycznej rodzinie, był synem Adama i Stefanii ze Świerczewskich. W 1939 r. ukończył szkołę powszechną w Różanie. Podczas niemieckiej okupacji, mimo młodego wieku, włączył się w działalność konspiracyjną Narodowych Sił Zbrojnych. Wiosną 1945 r. został wcielony do Ludowego Wojska Polskiego, ale zdezerterował na wiadomość o śmierci brata – por. Romana Dziemieszkiewicza, ps. „Pogoda”, zamordowanego w listopadzie 1945 r. przez sowieckich żołnierzy.
Mieczysław Dziemieszkiewicz został żołnierzem XVI Okręgu Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (Północne Mazowsze), przybierając pseudonim „Rój”. Od 1946 r. na terenie powiatu ciechanowskiego, w czasie masowych aresztowań dokonywanych przez bezpiekę, dowodził oddziałem Pogotowia Akcji Specjalnej NZW. Wkrótce za odwagę otrzymał Krzyż Walecznych.
W 1948 r. awansowany do stopnia starszego sierżanta. Przeprowadził kilkadziesiąt akcji przeciw funkcjonariuszom komunistycznej partii, aparatu terroru, agenturze. Brał także udział w rozbiciu ubeckiego więzienia w Pułtusku (25/26 listopada 1946 r.) i uwolnieniu 65 przetrzymywanych tam kolegów. 6 listopada 1949 r. w miejscowości Gołotczyzna nieopodal Ciechanowa zatrzymał pociąg osobowy, jego żołnierze rozdali antykomunistyczne ulotki, a sam dowódca wygłosił do pasażerów antysowieckie przemówienie. Edukacja podbijanego przez czerwonego okupanta społeczeństwa była jednym ze sposobów walki Mieczysława Dziemieszkiewicza.
Żołnierze podziwiali jego głęboką religijność – każdy dzień zaczynał modlitwą; partyzanci z jego oddziału nosili ryngrafy z Matką Bożą. Tymczasem komunistyczna propaganda rozpowszechniała obraz „Roja” jako krwawego watażki, przypisując mu zbrodnie, których nigdy nie popełnił.
Do śmierci „Roja” przyczyniła się jego narzeczona, którą bezpieka – szantażując wyciągnięciem konsekwencji wobec rodziny – zmusiła do wskazania miejsca pobytu żołnierza. Otoczony w gospodarstwie Burkackich we wsi Szyszki sierżant Mieczysław Dziemieszkiewicz zginął 13 kwietnia 1951 r. podczas walki z 270-osobową grupą operacyjną UB i MO. Zwłoki „Roja” oprawcy pociągnęli za swoim samochodem. Do dziś nie udało się odnaleźć jego szczątków.
Tadeusz Płużański
5 ZŁOTYCH - Pałac Branickich w Białymstoku
Trzynasta moneta okolicznościowa o nominale 5 złotych z serii „Odkryj Polskę” prezentuje Pałac Branickich w Białymstoku. Późnobarokowy rezydencjonalny pałac Branickich w Białymstoku wraz z otaczającym go parkiem i zwierzyńcem (łącznie ok. 14 ha) należał do najwspanialszych siedzib magnackich u schyłku dawnej Rzeczypospolitej szlacheckiej i przez odwiedzających był nazywany „Wersalem podlaskim”. Bimetalowa moneta, projekt: Dobrochna Surajewska, trafi do obiegu w dniu 18 listopada 2020 roku. Nakład do 1 200 000 szt.
Autor: Józef Smurawa
Źródło: Narodowy Bank Polski
