NBP: Skarby Stanisława Augusta – Stanisław Leszczyński – prezentacja monet

Narodowy Bank Polski zaprezentował wizerunki nowych monet kolekcjonerskich z serii: „Skarby Stanisława Augusta”. W najnowszej emisji na monety o nominałach 500 złotych w złocie i 50 złotych w srebrze trafił król Stanisław Leszczyński. Królewskie medale powstawały w mennicy warszawskiej w latach 1791–1797/1798. Ich twórcami byli dwaj wybitni medalierzy Jan Filip Holzhaeusser i Jan Jakub Reichel. Obecnie zaś ich odwzorowanie trafiło na monety kolekcjonerskie NBP. Na rewersie monet widnieje przeniesione z medalu popiersie króla Stanisława Leszczyńskiego (zapewne według obrazu Jana Bogumiła Plerscha) w lewym profilu, z krótkimi włosami zaczesanymi do tyłu, z wąsami, w kirysie i w płaszczu z futrzanym kołnierzem spiętym zaponą. Monety trafią do kolekcjonerów 26 stycznia 2023 roku.

                                   

500 ZŁOTYCH – Stanisław Leszczyński

Specyfikacja monety:

Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Seria: Skarby Stanisława Augusta
Materiał: złoto (Au.999,9)
Stempel: zwykły
Średnica: 45 mm
Masa: 62,2 g
Nakład: do 600 szt.
Projekt: Anna Wątróbska-Wdowiarska (rewers), Robert Kotowicz (awers oraz napisy na rewersie)
Data emisji: 26-01-2023

                                  

50 ZŁOTYCH – Stanisław Leszczyński

Specyfikacja monety:

Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Seria: Skarby Stanisława Augusta
Materiał: srebro (Ag.999)
Stempel: zwykły
Średnica: 45 mm
Masa: 62,2 g
Nakład: do 6000 szt.
Projekt: Anna Wątróbska-Wdowiarska (rewers), Robert Kotowicz (awers oraz napisy na rewersie)
Data emisji: 26-01-2023

                           

Stanisław Leszczyński (1704−1709, 1733–1736)
Dwudziesta druga moneta serii przedstawia Stanisława I Leszczyńskiego (1677–1766), który dwukrotnie obejmował tron polski, a ostatnie 30 lat długiego życia spędził jako książę Lotaryngii i Baru. Po wybuchu wojny północnej, gdy August II zrzekł się korony polskiej, z woli szlachty polskiej i króla szwedzkiego 12 lipca 1704 r. Stanisław został obrany na króla i koronowany 4 października 1705 r. Po klęsce Szwedów pod Połtawą w 1709 r. został zmuszony do emigracji, a na tron polski powrócił August II. Po jego śmierci, w 1733 r. odbyła się w Warszawie podwójna elekcja; 12 września, podczas pierwszej z nich, na króla został obrany Stanisław z poparciem Francji, a 5 października August III Sas z poparciem Rosji. Wybuchła wojna sukcesyjna o tron polski, w którą były zaangażowane obce mocarstwa (co dosadnie ilustruje powiedzenie „Jedni do Sasa, drudzy do Lasa”). W jej wyniku w styczniu 1736 r. Stanisław złożył koronę i z łaski króla francuskiego Ludwika XV osiadł w Lotaryngii.
Na rewersie monety widnieje przeniesione z medalu popiersie króla (zapewne według obrazu Jana Bogumiła Plerscha) w lewym profilu, z krótkimi włosami zaczesanymi do tyłu, z wąsami, w kirysie i w płaszczu z futrzanym kołnierzem spiętym zaponą.
Na awersie monety czytamy tekst z rewersu medalu (w tłumaczeniu): Król, wyniesiony na tron podczas szwedzkich zamieszek w Roku Pańskim 1705, ustąpił sile powracającego Augusta II. Po śmierci tegoż jednogłośnie wybrany Roku Pańskiego 1733. Ustępując przed przemocą, na podstawie traktatu wiedeńskiego Roku Pańskiego 1736 objął we władanie Lotaryngię. Filozof, dobroczyńca, pomny zawsze na ojczyznę, przypadkowymi płomieniami poparzony, umarł w Lunéville Roku Pańskiego 1766, w dniu 23 lutego, mając lat 89.
Stanisław Leszczyński herbu Wieniawa był synem podskarbiego Rafała Leszczyńskiego i Anny z Jabłonowskich. Odebrał staranne wykształcenie domowe i w gimnazjum protestanckim w Lesznie. W 1698 r. pojął za żonę Katarzynę Opalińską. August II mianował go w 1699 r. wojewodą poznańskim. Po wkroczeniu wojsk szwedzkich do Polski Stanisław Leszczyński przystąpił do antykrólewskiej konfederacji warszawskiej. Zawiązał sojusz z królem szwedzkim Karolem XII, który wysunął go na kandydata do tronu polskiego, widząc jego wpływy w Wielkopolsce. Po abdykacji Augusta II obrano na króla polskiego Stanisława Leszczyńskiego. Panował pięć bez mała lat, w czasie których trwała w Polsce wojna ze Szwedami.
Po ponownym objęciu władzy przez Augusta II Stanisław z rodziną wiódł życie tułacze, podejmując nieskuteczne próby powrotu na tron. W latach 1714–1719 Szwedzi uczynili go panem Księstwa Dwóch Mostów (Zweibrücken), a następne lata, do 1733 r., spędził w Wissembourgu w Alzacji. W 1725 r. w Fontainebleau odbyło się wesele – król francuski Ludwik XV ożenił się z młodszą córką Stanisława Marią. Dzięki protekcji zięcia Leszczyński w 1733 r. ponownie włożył polską koronę i ponownie, mimo wojny zbrojnej, nie zdołał jej utrzymać. Wrócił do Francji, gdzie otrzymał w dożywocie Księstwo Lotaryngii i Baru. Przez 30 lat panowania zyskał tam uznanie jako dobry gospodarz, mecenas sztuki i nauki. Nosił najwyższe francuskie odznaczenie – Order Ducha Świętego. Założył uczelnie w Lunéville i Nancy (gdzie stoi jego pomnik), przyjmował u siebie encyklopedystów, m.in. Woltera i Monteskiusza, ufundował szpital dla ubogich, tam napisał wydane anonimowo postępowe dzieło Głos wolny wolność ubezpieczający.
Nieszczęśliwe zdarzenie zakończyło życie Stanisława Leszczyńskiego. Rewolucja zniszczyła jego nagrobek w Nancy; szczątki przywieziono do kraju, gdzie ostatecznie w 1938 r. złożono je w katedrze wawelskiej, w krypcie Zygmuntowskiej.

Marta Męclewska

Autor: Józef Smurawa
Źródło: Narodowy Bank Polski