NBP: Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni - Zdzisław Broński „Uskok” – prezentacja monety

Narodowy Bank Polski zaprezentował dwunastą monetę z serii pt. „Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni”. Numizmat o nominale 10 złotych poświęcony został Zdzisławowi Brońskiemu „Uskokowi” (1912-1949) - podoficerowi rezerwy Wojska Polskiego, członkowi Polskiej Organizacji Zbrojnej i Armii Krajowej, dowódcy oddziału partyzanckiego AK, a następnie Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WIN) na Lubelszczyźnie. 21 maja 1949 r. grupa operacyjna Milicji Obywatelskiej, otoczyła kryjówkę Brońskiego, który nie chcąc wpaść w ręce Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Urzędu Bezpieczeństwa, wysadził się granatem. Moneta zostanie wybita w srebrze (Ag.925). Wejdzie do obiegu 23 lutego 2022 r.

                   

10 ZŁOTYCH - Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni
– Zdzisław Broński „Uskok”

Specyfikacja monety:

Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Bok: gładki
Średnica: 32 mm
Techniki dodatkowe: tampondruk
Masa: 14,14 g
Nakład: do 10 000 szt.
Projekt: Dobrochna Surajewska
Data emisji: 23-02-2022

Na rewersie monety znajdują się wizerunki: Zdzisława Brońskiego „Uskoka”, Orderu Wojennego Virtuti Militari, wstęgi o barwach Rzeczypospolitej Polskiej z symbolem Polski Walczącej oraz napis: 1912–1949.

       

Zdzisław Broński urodził się 24 grudnia 1912 r. w Radzicu Starym na Lubelszczyźnie, w wielodzietnej rodzinie chłopskiej. Uczył się w Gimnazjum im. Stefana Batorego w Lublinie, a w 1934 r. został powołany do służby wojskowej w 50 pułku piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim, gdzie ukończył szkołę podoficerską. Działał w kółkach samokształceniowych i Związku Młodzieży Wiejskiej „Siew”.
W wojnie obronnej we wrześniu 1939 r. został wzięty przez Niemców do niewoli. Po ucieczce ze stalagu wrócił w rodzinne strony, by zaangażować się w działalność Polskiej Organizacji Zbrojnej, która scaliła się z Armią Krajową. Stanął na czele oddziału (docelowo 60 żołnierzy) wchodzącego w skład Inspektoratu „Lublin”, działającego głównie w lasach parczewskich, zawieprzyckich i kozłowieckich. W maju 1944 r. otrzymał awans na stopień podporucznika rezerwy, a miesiąc później został przydzielony do 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK.
Brał udział w akcji „Burza”. Po zajęciu Lubelszczyzny przez Armię Czerwoną był poszukiwany, ale nie dał się złapać. Odtworzył kilkudziesięcioosobowy oddział, należący do struktur Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN). Represje spadły na jego rodzinę: 26 kwietnia 1945 r. komuniści spalili zabudowania domu rodzinnego, a 24 kwietnia 1946 r. aresztowali jego ojca Franciszka pod zarzutem pomocy synowi.
Awansowany 1 czerwca 1945 r. do stopnia porucznika Zdzisław Broński „Uskok” został dowódcą wszystkich grup partyzanckich w Obwodzie Lubartów; podlegał bezpośrednio zwierzchnikowi oddziałów na Lubelszczyźnie, cichociemnemu mjr. Hieronimowi Dekutowskiemu ps. Zapora. Partyzanci por. Brońskiego wzięli udział w wielu akcjach przeciwko komunistycznym jednostkom, np. w nocy z 31 października na 1 listopada 1946 r. opanowali Łęczną, gdzie rozbroili posterunek Milicji Obywatelskiej.
Ze względu na komunistyczne obławy i terror „Uskok” zmienił taktykę walki i podzielił oddział na kilka patroli, które operowały w powiecie lubartowskim. Rozkazem z 12 września 1947 r. mjr Dekutowski, który postanowił przedostać się na Zachód, mianował awansowanego na stopień kapitana Brońskiego swoim następcą. W prywatnym liście do „Uskoka” napisał: Stary − najważniejsze, nie daj się nikomu wykiwać i bujać, jak tam wyjadę, załatwię nasze sprawy pierwszorzędnie − kontakt będziemy mieć i tak. Czołem − Hieronim.
Od jesieni 1947 r. Zdzisław Broński ukrywał się w bunkrze pod stodołą rodziny Lisowskich w miejscowości Dąbrówka (obecnie Nowogród). Za wskazanie miejsca, w którym przebywał, komuniści dwukrotnie wyznaczyli nagrodę finansową. „Uskoka” wydał były podkomendny Franciszek Kasperek ps. Hardy, który po ujawnieniu się został agentem UB.
21 maja 1949 r. grupa operacyjna Milicji Obywatelskiej, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Urzędu Bezpieczeństwa otoczyła kryjówkę Brońskiego, który nie chcąc wpaść w ręce komunistów, wysadził się granatem. Jego ciało zabrano do Lublina i okazano rodzinie w celu identyfikacji, a następnie porzucono w nieznanym do dziś miejscu. Przed śmiercią kapitan Zdzisław Broński w swoim pamiętniku zapisał: Życie poświęcić warto jest tylko dla jednej idei, idei wolności! Jeśli walczymy i ponosimy ofiary, to dlatego, że chcemy właśnie żyć, ale żyć jako ludzie wolni, w wolnej Ojczyźnie.

Tadeusz Płużański

Autor: Józef Smurawa
Źródło: Narodowy Bank Polski