„Najlepszy przyjaciel człowieka” na numizmatach

Pies domowy – udomowiona forma wilka szarego, ssaka drapieżnego z rodziny psowatych (Canidae), uznana przez niektórych za podgatunek wilka, a przez niektórych za odrębny gatunek opisywany pod synonimicznymi nazwami Canis lupus familiaris lub Canis familiaris. Od czasu jego udomowienia powstało wiele ras znacznie różniących się morfologią i cechami użytkowymi. Rasy pierwotne powstawały głównie w wyniku presji środowiskowej, a rasy współczesne uzyskano w wyniku doboru sztucznego.

Istnieje kilka teorii na temat pochodzenia psa domowego. Genetyczne badania przeprowadzone w 2002 r. sugerowały, że psy pochodzą od euroazjatyckich wilków, od których oddzieliły się około 125 tysięcy lat temu, a osobny gatunek ostatecznie wytworzyły 15-40 tysięcy lat temu.

Tak więc pies stał się towarzyszem człowieka już bardzo dawno. Kiedy człowiek żył w dostatku, kiedy cierpiał biedę i głód, zwierzę to niezmiennie trwało przy nim. Ile znamy pięknych historii o bezgranicznym przywiązaniu psów do swych panów. Żadne inne zwierzę nie obdarza człowieka tak bezgranicznym zaufaniem i miłością. Biorąc to pod uwagę, oczywistym jest fakt uwiecznienia tych zwierząt również na monetach. Przegląd takich monet i żetonów chciałbym przedstawić w moim artykule.


Numizmaty z wizerunkami psów można podzielić na dwie grupy. Są to:

1. monety i żetony przedstawiające rasy psów charakterystyczne dla danego kraju lub z nim silnie związane, czasem psa, który z pewnych powodów stał się znany, np. Łajka – pies, który został wysłany w kosmos lub psy pracujące, np. psie zaprzęgi;
   
   
2. monety i żetony związane z chińskim kalendarzem, w którym raz na dwanaście lat przypada ROK PSA.

Chiński kalendarz – używany w Chinach od II wieku p.n.e. kalendarz księżycowo-słoneczny, który dzieli rok na 12 miesięcy po 29 i 30 dni. Co pewien czas - 7 razy w ciągu 19-letniego cyklu - dodaje się 13 miesiąc. Jest to tzw. cykl Metona z Aten (analogicznie jak w kalendarzu babilońskim).
Miesiące nie maja nazw a jedynie numery i podzielone są na dekady. Z czasem kalendarz chiński, księżycowo-słoneczny, ewoluował w kierunku kalendarza słonecznego.

Chiński kalendarz składa się z sześćdziesięcioletnich cykli, które stanowią kombinację dwunastu ziemskich gałęzi (ziemskich konarów) reprezentowanych przez 12 zwierząt i pięciu niebiańskich pni ukazywanych przez 5 żywiołów: woda, ziemia, drewno, ogień, metal – każdy w wariancie yin lub yang. Opiera się na precyzyjnej obserwacji wysokości słońca oraz faz księżyca.

Chiński Nowy Rok jest ruchomą datą, przypadającą na styczeń lub luty. Obecnie trwa rok smoka (od 23 stycznia 2012 według kalendarza gregoriańskiego), następne po nim będą obchodzone jako lata: węża, konia, owcy (kozy), małpy, koguta, psa, świni, szczura, bawołu, tygrysa i królika.

Według podań kalendarz chiński wynalazł i ustanowił Huang Di w 2637 p.n.e.


To tyle  może słowem wstępu. Zapraszam do przeglądu numizmatów oraz tych kilkunastu ras psów, których wizerunki znalazły się na nich.


1 – BELGIA | 20 EURO – Pies z Flandrii (2010)

Powieść „Dog of Flanders” została wydana w 1872 roku. Autorem powieści jest Marie Louise de la Ramée (publikowana pod pseudonimem "Ouida"). Powieść przedstawia historię flamandzkiego chłopca o imieniu Nello i jego psa Patrasche. Książka opowiada o bezwarunkowej miłości, lojalności oraz wytrwałości. Dzięki wykorzystaniu jej elementów w filmach animowanych (m.in. japońskie anime) spowodowała wzrost zainteresowania regionem przez turystów (Antwerpia). W mieście został zbudowany pomnik bohaterów powieści, a przed Katedrą wmurowano płytę pamiątkową (ufundowaną przez Toyotę).

Emitent: Nationale Bank van België / Banque Nationale de Belgique, średnica: 37 mm, waga: 22,85 g, stempel:  lustrzany, rant: ząbkowany, nakład: 40 000 szt. (max. 20.000 szt. w folderze i max. 20.000 szt. w japońskim zestawie monet obiegowych), stop: srebro (Ag.925), projekt: Luc Luycx, emisja: 12 października 2010 r., mennica: Koninklijke Munt van België, symbole identyfikacyjne i mennicze: znak mennicy - głowa św. Archanioła Michała, piórko - znak dyrektora mennicy Serge Lesens, litery qp - "Qualité Proof"

2 – FRANCJA | ¼ EURO – Chiński kalendarz – ROK PSA (2006)

Mennica: Monnaie de Paris, średnica: 37 mm, waga: 22,2 g, stempel: zwykły, nakład: 10 000 szt., stop: srebro (Ag.900)

3 – GIBLARTAR | 1 ROYAL (Au) – moneta bulionowa  / COCKER SPANIEL (1992) |1 CROWN (CuNi) / COCKER SPANIEL (1992)

Cocker spaniel angielski – jedna z ras psów, należąca do grupy psów aportujących, płochaczy i psów wodnych. Zaklasyfikowana do sekcji płochaczy. Typ wyżłowaty.

Mennica: Royal Mint, waga: 1/2 uncji, 1/4 uncji, 1/10 uncji, 1/20 uncji i 1/25 uncji, stop:  złoto (Au.999,9)

4 – GIBLARTAR | 1 ROYAL / PEKIŃCZYK (1994)

Pekińczyk – jedna z ras psów należąca do grupy psów do towarzystwa, zaklasyfikowana do sekcji spanieli japońskich i pekińczyków. Typ jamnikowaty.

5 – GIBLARTAR | 1 CROWN / PIES (1991)

Mennica: Royal Mint, waga: 1 uncja, stop: srebro (Ag.999)

6 – IRLANDIA | 6 PENCE / Wilczarz irlandzki (1939 – 1969)

Wilczarz irlandzki (oryginalna nazwa irish wolfhound) – rasa psa zaliczana do grupy chartów, wyhodowana w Irlandii, użytkowana początkowo do polowań na jeleniowate i na wilki, obecnie jako pies-towarzysz. Typ chartowaty.

Średnica: 20,8 mm, rant: gładki, stempel: zwykły, materiał: nikiel (Ni)

Na X. 2012 r. planowana jest emisja monety 15 EURO również z wizerunkiem wilczarza irlandzkiego.

7 – MACEDONIA | 1 DENAR MACEDOŃSKI / JUGOSŁAWIAŃSKI PIES PASTERSKI (1973 – 2008)

Owczarek kraski jest jedną z dwóch oficjalnie uznanych ras przez Jugosłowiański Związek Kynologiczny.
Pierwotnie nazywany był owczarkiem iliryjskim, gdyż pochodził z obszaru nazywanego Ilirią, lub jak inni piszą Istrią (obszarem położonym na wschód od Triestru), a współcześnie zwanym Macedonią. Jako owczarek iliryjski został zarejestrowany przez FCI w roku 1939, kiedy to nie istniało jeszcze rozgraniczenie na sarplaninaca i owczarka kraskiego.

Producent: Сувeниp (Upominek), Samokov, średnica: 23,8 mm, grubość: 1,7 mm, waga: 5,1 g, rant: gładki, stempel: zwykły, materiał: mosiądz (Cu80Ni3Zn17), projekt: Biljana Unkovska, nakład: 1973 – 21 040 000 szt., 1995 – 2 314 000 + 1 000 000 szt. w zestawach, 1997 – 11 200 000 szt., 2001 – 12 874 000 szt., 2006 – ?, 2008 – ? *1995 / 50-lecie FAO

8 – MALTA | FUNT MALTAŃSKI / PIES FARAONA (1977)

Pies faraona - jedna z ras psów, należąca do grupy szpiców i psów pierwotnych, zaklasyfikowana do sekcji ras pierwotnych.

Nazwą "pies faraona" określano początkowo wszystkie psy z obszaru wybrzeży i wysp Morza Śródziemnego, a niekoniecznie związane z populacją psów występujących w Egipcie. Nadano ją jednak, ponieważ przypominały staroegipskie charty zwane tesemami, których wizerunkami przyozdabiano ściany grobowców faraonów. Natomiast różniły się od psów w typie podenco. Te śródziemnomorskie psy wyglądem przypominały formę pośrednią między chartem, a psem gończym. Od 1974 roku rasa została uznana przez angielski Kennel Club pod nazwą Pharaoh hound. W 1977 roku FCI pod tą samą nazwą zarejestrowało tę rasę i przyjęło wzorzec wydany przez Maltę.

W rejonach, z których pochodzi ta rasa (z Malty i jej okolicznych wysp) nazwaną jest kelb tal fenek co dosłownie oznacza pies królika. Na Maltę pies faraona przybył najprawdopodobniej z Fenicjanami lub Kreteńczykami, którzy posiadali psy w podobnym typie.

Dawniej wykorzystywany jako pies myśliwski, współcześnie jest psem towarzyszącym.

Producent: La Valette, waga: 5,66 g, rant: ząbkowany, stempel: lustrzany, materiał: srebro (Ag.925), nakład: 2 500 szt.

9 – NORWEGIA | - 50 ØRE (1958 – 1973)

Producent: Den Kongelige Mynt (Mennica Królewska), Kongsberg (znak mennicy ponizej NORGE na rewersie), średnica: 22 mm, grubość: 1,63 mm, waga: 4,8 g, rant: ząbkowany, stempel: zwykły, materiał: miedzionikiel (Cu75Ni25), projekt: Per Palle Storm, nakład: 1958 – 1 560 000 szt., 1959 – 340 000 szt., 1960 – 1 584 200 szt., 1961 – 2 424 600 szt., 1962 – 3 064 000 szt., 1964 – 2 692 000 szt., 1965 – 1 248 000 szt., 1966 – 4 262 000 szt., 1967 – 4 001 000 szt., 1968 – 5 430 800 szt., 1969 – 7 591 000  szt., 1970 – 481 000 szt., 1971 – 2 489 300 szt., 1972 – 4 452 784 szt., 1973 – 3 317 175 szt.
*1967 / Kropka pomiędzy NORGE, a rokiem wybicia na rewersie duża lub mała

10 – POLSKA | 10 Zł. /150 lat Muzeum Narodowego w Warszawie (2012)

Anubis (mitologia egipska),  bóg zmarłych, prowadzący dusze na sąd Ozyrysa. Opiekun grobów i patron balsamistów (zabalsamował zwłoki Ozyrysa). Bóstwo czczone już od czasów Starego Państwa, często pod imieniem Chenty Imentiu. Jako strażnik mumii Ozyrysa utożsamiany był z Wepwautem. Przedstawiano go jako szakala (psa) lub człowieka z głową szakala (psa), który był jego świętym zwierzęciem. W czasie obrzędów pogrzebowych kapłan nosił maskę Anubisa. Centrum jego kultu było Kynopolis w środkowym Egipcie, miał też kaplice w innych świątyniach, np. w Deir el-Bahari. W okresie hellenistycznym Anubis został utożsamiony z Hermesem Psychopomposem ("prowadzącym dusze do Hadesu") i otrzymał imię Hermanubis.

Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Mennica Polska S.A., średnica: 32 mm, masa: 14,14 g, materiał: srebro (Ag.925), stempel: lustrzany, zdobienie: wybłyszczenie, nakład: 45 000 szt., emisja: 15 maja 2012, projekt: EWA TYC-KARPIŃSKA

11 – SAN MARINO | 100 LIR / PIES I KOT (1975)

Producent: Istituto Poligrafico e Zecca dello Stato, Rzym, Włochy, średnica: 27,8 mm, waga: 8 g, nakład: 830 700 szt., materiał: stal nierdzewna

12 – ROSJA | 3 RUBLE / PIES (2006)

Producent: Mennica Rosyjska, średnica: 39 mm, waga: 31,1 g, rant: gładki, stempel: lustrzany, materiał: srebro (Ag.925), nakład: 20 000 szt.

13 – UKRAINA | 5 HRYWIEN / CHIŃSKI KALENDARZ – ROK PSA (2006)

Średnica: 33 mm, waga: 16,96 g, materiał: srebro (Ag.925), nakład: 12 000 szt.

14 – WYSPY OWCZE | 50 OYRA / Owczarek szetlandzki (2011)

Owczarek szetlandzki - jedna z ras psów należąca do psów pasterskich i zaganiających, zaklasyfikowana do sekcji psy pasterskie (owczarskie). Typ wilkowaty.

Owczarek szetlandzki pochodzi ze Szkocji. Rasa uznana w 1919 roku; wszystkie zabiegi hodowlane zmierzały do upodobnienia jej do owczarka szkockiego długowłosego ("collie"). W pierwszej wersji wzorca FCI zapisano nawet, że sheltie wygląda jak mały owczarek szkocki, ale usunięto ten fragment, ze względu na protesty klubu rasy colie; sheltie był pierwszą rasą w Europie wykorzystywaną do prowadzenia stada.

Średnica: 22 mm, waga: 3,9 g, rant: gładki, stempel: zwykły, materiał: Cu-Sn, nakład: 10 000 szt.

15 - CHINY / Monety i żetony (ROK PSA)

Chiny wyemitowały wiele monet i żetonów o tematyce – PIES, większość powiązana jest z kalendarzem chińskim. Poniżej przedstawiam ilustrację kilkunastu z nich.

16 – HONG KONG | 1000 DOLLARS - CHIŃSKI KALENDARZ - ROK PSA (1982)

Średnica: 28,4 mm, waga: 15,96 g, materiał: złoto (Au), nakład: 33 000 szt. (stempel zwykły) i 22 000 szt. (stempel lustrzany)

17 – MAKAO | 100 PATACAS - CHIŃSKI KALENDARZ – ROK PSA (1994

Rant: zabkowany, materiał: srebro (Ag), nakład: 3 770 szt.

Wybito również monety o nominałach: 500 PATACAS i 250 PATACAS / emisje powtarzano w latach 1996, 1999 i 2002 – w sumie ok. 10 000 szt. monet oraz 1000 PATACAS (Au) w nakładzie – 4 000 szt.


18 – MONGOLIA | 500 tögrög / KOSMOS – PIES „ŁAJKA” (2007)

Łajka (ros. Лайка) (ok. 1955 – 3 listopada 1957) – samica psa, mieszaniec, wystrzelona 3 listopada 1957 roku na orbitę okołoziemską w radzieckim satelicie Sputnik 2.

Miała wówczas około 2 lat. Okres szczenięctwa przeżyła na ulicach Moskwy. Została schwytana jako wałęsający się pies i wraz z innymi przekazana do Instytutu Medycyny Lotniczej w celu wykorzystania  w badaniach związanych z eksploracją kosmosu. Tuż przed lotem ważyła około 6 kilogramów. Łajka była pierwszym żywym stworzeniem umieszczonym na orbicie okołoziemskiej, chociaż nie pierwszym w przestrzeni kosmicznej jako takiej. Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich i Stany Zjednoczone już wcześniej eksperymentowały z wysyłaniem zwierząt w kosmos. W założeniach eksperymentu nie przewidywano sprowadzenia psa z powrotem na Ziemię. Łajka poniosła śmierć w czasie lotu.

Słowo łajka oznacza grupę psich ras, z którą Łajka najprawdopodobniej nie miała wiele wspólnego, choć dopatrywano się w niej podobieństw do samojeda. Pies-kosmonauta pierwotnie wabił się Kudriawka (Kędziorek) lub Limonczik (Cytrynka). Dopiero tuż przed lotem suczce nadano właśnie imię Łajka, co w języku rosyjskim oznacza szczekaczka lub oszczekiwacz. Amerykanie nazywali Łajkę Muttnik (mutt – ang. kundel), żartując z nazwy Sputnik.

Średnica: 38,61 mm, waga: 27 g, materiał: srebro (Ag), nakład: 1 000 szt.

19 – KAMBODŻA | Monety (ROK PSA)

Emitent: Kingdom of Cambodia (2006), producent: Minted in New Zealand, nominał: 3000 Rials, nakład: po 4 000 szt., materiał: srebro (Ag.999), waga: 1 uncja (31,1 g), projekt: Sally Logue

Siberian husky – jedna z ras psów, należąca do grupy – szpiców i psów w typie pierwotnym, zaklasyfikowana do sekcji północnych psów zaprzęgowych. Zgodnie z klasyfikacją amerykańską, należy do grupy psów pracujących. Typ wilkowaty.

Shar pei – rasa psa zaliczana do grupy molosów w typie mastifa, wyhodowana w XVI wieku w Chinach do polowania, zaganiania oraz do walk psów. Typ dogowaty. Należy do grupy psów pracujących. Typ wilkowaty.

Rosyjski  spaniel  - typ spaniela standaryzowany od 1951 r. w ZSRR. Fizycznie jest to pies podobny do cocker spaniela, ale ma krótszą, bardziej zwartą sierść i dłuższe ciało. Rozwijany do polowań. Popularny w Rosji.

Labrador retriever – jedna z ras psów, należąca do grupy psów aportujących, płochaczy i psów wodnych, zaklasyfikowana do sekcji psów aportujących. Typ wyżłowaty.

Nazwa rasy pochodzi od półwyspu Labrador w Kanadzie (pomimo tego, iż psy te w rzeczywistości pochodzą z Nowej Fundlandii) oraz od angielskiego czasownika "to retrieve" (przynosić), co wiąże się z zadaniami, jakie spełniają w myślistwie.

Bernardyn – rasa psa zaliczana do grupy molosów w typie górskim, znana co najmniej od XVII wieku, wyhodowana przez szwajcarskich mnichów do pełnienia funkcji psa pociągowego i psa-towarzysza. Jest narodową rasą Szwajcarii. Obecnie bernardyny są nieczęsto spotykanymi, ale dobrze znanymi psami do towarzystwa, stróżującymi i gospodarskimi. Przedstawiciele tej rasy należą do największych i najcięższych psów. Typ dogowaty.

Chart rosyjski / Borzoj (oryginalna nazwa русская псовая борзая [russkaja psowaja borzaja]) – rasa psa zaliczana do grupy chartów, wyhodowana w Rosji ze skrzyżowania dawnego charta rosyjskiego z chartami krymskimi i górskimi, użytkowana początkowo do polowań, obecnie również jako pies-towarzysz. Borzoj nazywany jest chartem rosyjskim, ale ta nazwa stosowana jest również w odniesieniu do innych ras i odmian chartów hodowanych na terenie Rosji. Typ chartowaty.

Bloodhound (Pies św. Huberta) – jedna z ras psów, należąca do grupy psów gończych, posokowców i ras pokrewnych, zaklasyfikowana do sekcji psów gończych. Znajduje się w podsekcji dużych psów gończych. Typ wyżłowaty.

Nowofundland – rasa psa zaliczana do grupy molosów w typie górskim, wyhodowana na Nowej Fundlandii w Kanadzie – stąd jej nazwa. Początkowo użytkowana była przez rybaków jako pies pociągowy, a współcześnie jako pies-towarzysz i pies ratowniczy. Według klasyfikacji FCI podlega próbom pracy.


20 – SINGAPUR | 10 DOLLARS – CHISKI KALENDARZ - ROK PSA

Średnica: 40,7 mm, waga: 31,1 g, stempel: lustrzany, materiał: srebro (Ag.500), nakład: 20 000 szt., emisja: 17.V.1982 r.

21 – TURCJA | 20 LIR / Kangal Turecki Pies Pasterski (2005)

Kangal, to bardzo stara, pierwotna rasa tureckiego psa pasterskiego. To psy, od wieków używane do stróżowania kóz i owiec, psy niezwykle inteligentne, samodzielne, o niebywałym instynkcie stróżującym,  psy, które w obronie swojego stada nie zawahają się stawić czoła wilkom, niedźwiedziom lub innym drapieżnikom zagrażającym ich bezpieczeństwu. To pies bezgranicznie oddany swojej rodzinie, dla której w razie zagrożenia jest w stanie poświęcić swoje życie.

Producent: Mennica Turecka, Stambuł, średnica: 38,61 mm, waga: 23,33 g, rant: ząbkowany, stempel: lustrzany, materiał: srebro (Ag.925), projekt: Nesrim Ek, nakład: 7 000 szt.

22 – TURCJA | 1 LIRA / Kangal Turecki Pies Pasterski (2010)

Producent: Mennica Turecka, Stambuł, średnica: 26,15 mm, waga: 8,3 g, grubość: 1,9 mm, rant: ząbkowany, stempel: zwykły, nakład: 20 000 szt., materiał: bimetal – otok: miedzionikiel (Cu/Ni), rdzeń: brąz aluminiowy (Al/Br), projekt: Nalan Yerlibucak

23 – USA | HALF DOLLAR  / PSY

24 – KANADA | Monety bulionowe (Ag)

150 dollars (ROK PSA), średnica: 28 mm, waga: 11,84  g, stempel: lustrzany + hologram, projekt: Harvey Chan, materiał: kompozycja 75% złoto (Au), 25% srebro (Ag), nakład:  4 888 szt., emisja: 2006 r.
250 dollars (Psi zaprzęg), średnica: 40 mm, waga: 45 g, stempel: lustrzany + hologram, projekt: Harvey Chan, materiał: kompozycja 58,33 % złoto (Au), 41,67% srebro (Ag), nakład: 500 szt., emisja: 2006 r.

25 – KANADA | 15 DOLLARS / ROK PSA (2006)

Średnica: 40 mm, waga: 34 g, stempel: lustrzany, rant: ząbkowany, materiał: kompozycja złoto (Au.999), srebro (Ag.925), nakład: 41 634 szt., emisja: 2006 r.

26 – KANADA | 1 DOLLAR / Psi zaprzęg (1994)

Psi zaprzęg – sposób poruszania pojazdu zaprzęgowego, najczęściej sań na śniegu, ale także (w warunkach bezśnieżnych), np. lekkiego wózka (powozu) przez zespół - od jednego do kilkunastu - psów. Liczba psów zależy od ich wielkości i siły, od ciężaru ciągnionego pojazdu, od długości trasy i od pofałdowania terenu.

W przeszłości użycie psich zaprzęgów było najlepiej sprawdzającym się sposobem przewozu ludzi i wyposażenia na trasach syberyjskich, alaskańskich, arktycznych i antarktycznych ze względu na znaczną odporność psów na surowe warunki klimatyczne oraz stosunkowo niezbyt wielkie ich wymagania, połączone ze zdyscyplinowaniem tych zwierząt. Np. na Czukotce psie zaprzęgi wykorzystywano np. do transportu pasażerów i przesyłek pocztowych; są doniesienia, iż tamtejsze zaprzęgi liczące 20 psów potrafiły podobno przebyć w ciągu 6 godzin odległość 120 km i ciągnąć ciężar około 600 kg.

Prócz zastosowań transportowych (skąd wypierane są przez różnego rodzaju pojazdy silnikowe, np. sanie motorowe), psie zaprzęgi wykorzystywane są w sporcie i w rekreacji. W tych przypadkach zadaniem zaprzęgu jest ciągnięcie pojazdu przewożącego pojedynczego człowieka (sanie lub wózek), albo - jak w skijöringu - ciągnięcie narciarza lub w bikejoringu - ciągnięcie kolarza. Psie zaprzęgi potrafią osięgać na zawodach średnie prędkości ponad 30 km/h, a maksymalnie do 50 km/h.

Rasami psów wykorzystywanych w psich zaprzęgach są - obok husky syberyjskich, wywodzących się z Jakucji i Czukotki - alaskańskie malamuty i husky japońskie psy rasy akita, psy grenlandzkie, samojedy i kilka innych, a także popularne ostatnio i najszybsze w sporcie psich zaprzęgów mieszanki eurodogi i greystery czyli mieszanki psów myśliwskich i chartów.

Średnica: 36 mm, waga: 25,17 g, stempel: lustrzany, rant: gładki, materiał: srebro (Ag.925), nakład: 178 495 szt., emisja: 1994 r.

27 – KANADA | 50 CENTS / PSY (1997)

Mennica: Kanadyjska Mennica Narodowa, Ottawa, Kanada, średnica: 27,13 mm, grubość: 2,08 mm, waga: 9,3 g, stempel: lustrzany, rant: gładki, materiał: srebro (Ag.925), nakład: po 184 536 szt., projekt rewersu: Arnold A. Nogy, emisja: 1997 r.

American eskimo dog – rasa psa zaliczana do grupy szpiców.
W tłumaczeniu na język polski poprawna wydaje się nazwa: amerykański pies eskimoski; ze względu jednak na brak uznania rasy przez FCI nie występuje ona w oficjalnej polskiej terminologii kynologicznej. Rasa jest w Polsce bardzo rzadko spotykana.

Nowofundland – rasa psa zaliczana do grupy molosów w typie górskim, wyhodowana na Nowej Fundlandii w Kanadzie – stąd jej nazwa. Początkowo użytkowana była przez rybaków jako pies pociągowy, a współcześnie jako pies-towarzysz i pies ratowniczy.


28 – GRENLANDIA | 50 KORON (KRONER) / Psi zaprzęg (2010)

Średnica: 34 mm, waga: 12,85 g, stempel: zwykły, nakład: 10 000 szt., materiał: trimetal

Pies grenlandzki - jedna z ras psów, należąca do grupy szpiców i psów pierwotnych, zaklasyfikowana do sekcji północnych psów zaprzęgowych. Typ wilkowaty.

Pies grenlandzki od wieków był hodowany na Grenlandii przez Eskimosów w celach pociągowych, ale także brały udział w polowaniach na niedźwiedzie i foki. Psy grenlandzkie wykorzystał norweski podróżnik, Roald Amundsen, podczas swej wyprawy na biegun południowy. Psy doskonale znosiły podróż i przyczyniły się do sukcesu Norwega, który dzięki nim, jako pierwszy dotarł do południowego bieguna.


29 – KUBA | 1 PESO / MASTIF HISZPAŃSKI (2007)

Mastif hiszpański (oryginalna nazwa mastín español) – rasa psa zaliczana do grupy molosów w typie górskim, wyhodowana w Hiszpanii do strzeżenia zwierząt gospodarskich i domu. Uznawany jest za jednego z największych i najbardziej śliniących się psów na świecie.

Stempel: zwykły, rant: gładki, materiał: miedzionikiel (CuNi), emisja: 2007 r.

30 – GWINEA RÓWNIKOWA | 3000 Francos | 15000 Francos / ROK PSA (1994)

Mastif tybetański (oryginalna nazwa do-khyi) – rasa psa zaliczana do grupy molosów w typie górskim, wyhodowana w Tybecie do zaganiania zwierząt i do stróżowania. Obecnie hodowany jest jako pies wystawowy, stróżujący i pies-towarzysz.

Nominał: 3000 Francos | 7000 Francos | 15000 Francos, średnica: 32 mm |38 mm | 16,5 mm, waga: 0,5 uncji | 1 uncja | 0,1 uncji, stempel: lustrzany, rant: ząbkowany, materiał: srebro (Ag.999) | srebro (Ag.999) | złoto (Au.999,9), nakład: 15 000 szt., mennica: South African Mint, emisja: 1994 r.

31 – LIBERIA | 5 DOLLARS / CHIŃSKI KALENDARZ – ROK PSA  / Shar pei  (2000)

32 – SOMALIA | 10 SHILLINGS (SCELLINI) / CHIŃSKI KALENDARZ – ROK PSA (2000)

Średnica: 25 mm, grubość: 2 mm, rant: gładki, stempel: zwykły, materiał: stal platerowana niklem

33 – SOMALIA | 250 SHILLINGS / CHIŃSKI KALENDARZ – ROK PSA (2006)

Średnica: 39 mm, rant: gładki, stempel: zwykły, materiał: miedzionikiel (CuNi) platerowany srebrem (Ag) + kolorowa emalia

W serii znalazły się monety:

• YORKSHIRE TERRIER

• BIAŁY TERIER SZKOCKI

• DACHSHUND

• COOKER SPANIEL

• ROTTWEILER

• GOLDEN RETRIEVER

• OWCZAREK NIEMIECKI

• OLD ENGLISH SHEEPDOG

• BASSET HOUND

• BERNARDYN

• SZNAUCER

• BULDOG

 

34 – SOMALIA | 1 DOLLAR / CHIŃSKI KALENDARZ – ROK PSA (2006)

Rant: gładki, materiał: miedzionikiel (CuNi) + kolorowa emalia

W serii znalazły się monety:

• YORKSHIRE TERRIER

• BULDOG

• CHIŃSKI TOY

• PUDEL

• DOBERMAN

• BEAGLE

• CHOW CHOW

• SZPIC

• MALTAŃCZYK

• COLLIE

• DALMATYŃCZYK

• HAWAŃCZYK

35 – SOMALILAND | 20 SHILLINGS / CHART AFRYKAŃSKI (2002)

Chart afrykański (oryginalna nazwa azawakh) – rasa psa zaliczana do grupy chartów, charakteryzująca się delikatnym, krótkim włosem, wyhodowana w starożytności na obszarze południowej Sahary, użytkowana pierwotnie jako pies myśliwski, stróżujący i pies-towarzysz, obecnie również jako pies wyścigowy i ozdobny.

Historia tej rasy nie jest do końca wyjaśniona – wiadomo, że psy te towarzyszyły plemionom nomadzkim południowej Sahary w polowaniach (m.in. Tuaregom). Dzięki swojej czujności były wykorzystywane także jako psy stróżujące. Charty afrykańskie były bardzo szanowane przez owe plemiona, miały wstęp do namiotów i były częstymi prezentami lub posagami.

Średnica: 22 mm, grubość: 2 mm, rant: gładki, stempel: zwykły, materiał: stal platerowana niklem

36 – UGANDA | 100 SHILLINGS / CHIŃSKI KALENDARZ – ROK PSA (2004)

Średnica: 23,98 mm, grubość: 2 mm, waga: 3,54 g, rant: gładki, stempel: zwykły, materiał: stal nierdzewna

37 – AUSTRALIA | Monety bulionowe (ROK PSA)

Monety złote:

• 10 Kilo Gold Australian Lunar Dog Coin

• 1 oz. Gold Australian Lunar Dog Coin

• 1/2 oz. Gold Australian Lunar Dog Coin

• 1/4 oz Gold Australian Lunar Dog Coin

• 1/10 oz Gold Australian Lunar Dog Coin

• 1/20 oz Gold Australian Lunar Dog Coin

Monety srebrne:

• 1/2 oz. Silver Australian Dog Coin

• 1 oz. Silver Australian Dog Coin

• 2 oz. Silver Australian Dog Coin

• 5 oz. Silver Australian Dog Coin

• 10 oz. Silver Australian Dog Coin

• 1/2 Kilo Silver Australian Dog Coin

• Kilo Silver Australian Dog Coin

• 10 Kilo Silver Australian Dog Coin

 

38 - TUVALU | 1 DOLLAR / Psy pracujące: Border collie, Labrador retriever , Beagle, Australian Cattle Dog, Owczarek niemiecki (2010 – 2011)

Średnica: 40,6 mm, waga: 31,1 g, stempel:  lustrzany, nakład: po 3 000 szt., stop:  srebro (Ag.999) + kolor, emisja: 2010 - 2011 r.

Border collie - jedna z ras psów, należąca do grupy psów pasterskich i zaganiających, zaklasyfikowana do sekcji psów pasterskich (owczarskich). Typ wilkowaty.

Współczesny border collie jest potomkiem roboczych collie trzymanych w hrabstwach na pograniczu Anglii
i Szkocji. Od 1881 roku uczestniczył on w konkursach owczarków i był eksportowany jako pracujący owczarek na wszystkie kontynenty.

Labrador retriever – jedna z ras psów, należąca do grupy psów aportujących, płochaczy i psów wodnych, zaklasyfikowana do sekcji psów aportujących. Typ wyżłowaty.

Nazwa rasy pochodzi od półwyspu Labrador w Kanadzie (pomimo tego, iż psy te w rzeczywistości pochodzą z Nowej Fundlandii) oraz od angielskiego czasownika "to retrieve" (przynosić), co wiąże się z zadaniami, jakie spełniają w myślistwie.

Beagle - Rasa angielskich psów gończych istniejąca już w XIV wieku, używana do polowań w sforach na lisy i zające, powstała najprawdopodobniej z krzyżówek francuskich psów gończych harrierów z terierami.

Istnieją dwie teorie pochodzenia rasy beagle. Pierwsza, do której skłaniali się Bourdon i Dutheil na postawie starożytnych dzieł Ksenofonta, mówiła o antycznych praprzodkach greckich psów gończych. Trafiły one z Rzymianami do Anglii, gdzie krzyżowały się z psami Normanów. Druga teoria odnosi się do dwóch ras psów gończych pochodzących z południa Francji – Gaskonii i Saintonge. Dały one początek psom nazywanym southern hound, które przybyły do Anglii z kontynentu w okresie wojny stuletniej.

Australian Cattle Dog – jedna z ras psów, należąca do grupy psów pasterskich i zaganiających, zaklasyfikowana do sekcji psów zaganiających. Według klasyfikacji FCI podlega próbom pracy. Typ wilkowaty.

Australian Cattle Dog jest psem silnym i zwinnym, o masywnej budowie, wyhodowanym w Australii do pędzenia bydła podczas długich i wyczerpujących wypraw na targ. Jego podstawowymi zaletami są: wytrzymałość i wszechstronność w pracy. Pracuje cicho i często samodzielnie, kontrolując bydło dokładnie i z niewielkim wysiłkiem. Jest sprawny i czujny, mało szczekliwy. W kraju swojego pochodzenia jest popularnym psem rodzinnym.

Owczarek niemiecki – jedna z ras psów należąca do grupy psów pasterskich i zaganiających, zaklasyfikowana do sekcji psów pasterskich (owczarskich). Według klasyfikacji FCI podlega próbom pracy. Zaliczany do psów obronnych. Typ wilkowaty.


39 – WYSPY COOKA | 1 CENT (ONE CENT) / Owczarek szkocki długowłosy (2003)

Owczarek szkocki długowłosy – jedna z ras psów należących do psów pasterskich i zaganiających, zaklasyfikowana do sekcji psów pasterskich (owczarskich). Typ wilkowaty.

Średnica: 21,9 mm, waga: 1,44 g, rant: gładki, stempel: zwykły, materiał: aluminium (Al)

39 – WYSPY COOKA | 1 CENT (ONE CENT) / Pointer  (2003)

Pointer - rasa psów, należąca do grupy wyżłów, zaklasyfikowana do sekcji wyżłów brytyjskich i irlandzkich. Stanowi osobną podsekcję Pointerów, typ wyżłowaty.

Dokładne pochodzenie rasy jest nieznane. Wiadomo, że powstała w Wielkiej Brytanii. Pierwotnie używany do polowań na zające.

Średnica: 21,9 mm, waga: 1,44 g, rant: gładki, stempel: zwykły, materiał: aluminium (Al)

40 – POLSKIE ŻETONY Z WIZERUNKAMI PSÓW

• 4 ZWIERZAKI / DUKAT LOKALNY (2009)

Emitent: Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami w Polsce, średnica: 27 mm, waga: 8,4 g, materiał: mosiądz, nakład: 20 000 szt., czas obowiązywania: 2009-10-05 - 2009-12-21, projekt: Sławomir Micek, producent: Mennica Polska S.A.
Wydano również: 40 Zwierzaków, srebro Ag 500, nakład - 500 szt., średnica - 32 mm

• 10 PUPILI / ŻETON OKOLICZNOŚCIOWY (2009)

Żeton wydano z okazji 115 rocznicy rozpoczęcia  działalności  Towarzystwa  Opieki  nad Zwierzętami w Kaliszu.

W roku 2009 minęło 115 lat, odkąd Towarzystwo Opieki Nad Zwierzętami w Polsce rozpoczęło swoją działalność w Kaliszu. Zaszczytna rocznica skłoniła zarząd kaliskiego oddziału do wybicia żetonów okolicznościowych o nominałach 10 i 100 Pupili, które Kaliszanie mogli nabywać. Była to wspaniała okazja, aby stać się posiadaczem niezmiernie cennych i unikalnych żetonów, które zostały wyprodukowane w ściśle limitowanej ilości 100 szt. (srebrne 100 PUPILI) i 1000 szt. (10 PUPILI ze srebra w połączeniu z białym brązem). Nabywcy tychże żetonów mogli wykazać się wielkim sercem wobec kaliskich, bezdomnych zwierząt. Pieniądze z dochodów były bowiem uzupełnieniem brakującej kwoty do rozpoczęcia budowy hotelu dla zwierząt, z którego zyski przekazywane będą w całości na zwierzaki w kaliskim schronisku

Emitent: Kaliski Oddział Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami, średnica: 23 mm, grubość: 1 mm, nakład: 1 000 szt., materiał: Sn-Cu-Ag (srebro z domieszką białego brązu), projekt: W. Sławiński i K. Gorzkiewicz, producent: Mennica Mazowiecka

 

• 12 (TUZIN) DUTKÓW ZAKOPIAŃSKICH / ŻETON LOKALNY - ZAKOPANE (2012)

OWCZAREK PODHALAŃSKI – polska rasa psa, w typie psa pasterskiego, wywodząca się prawdopodobnie od azjatyckich mastifów.

Owczarek podhalański jest jedną z pięciu ras polskich uznanych przez FCI. Kontrolowana hodowla rozpoczęła się od około 1920 roku. Pierwsza wystawa klubowa psów rasowych miała miejsce w Zakopanem w 1973 roku (zgłoszono 65 psów). Ostatnie zmiany we wzorcu wprowadzono 8 października 1988.

Owczarek podhalański występuje przede wszystkim w Tatrach i Beskidach, spotykany także w Sudetach i Bieszczadach. Jest to typ owczarka spotykanego w Tybecie, na Kaukazie i w Mongolii, co wskazywałoby na pochodzenie wszystkich tych ras od doga tybetańskiego.

Emitent: H.P.U. Wektor, średnica: 27 mm, stempel: zwykły / technika 3D, materiał: bimetal (mosiądz/alpaka), czas obowiązywania: 2012-07-01 - 2014-09-30 (na terenie Zakopanego), nakład: 3 000 szt., producent: Mennica Jurajska
Wydano również: 100 szt. (mosiądz pozłacany), 200 szt. (mosiądz posrebrzany)

• 10 hau hau! / ŻETONY PAMIĄTKOWE – Mennica Kresowa (2010 – 2012)

Emitent i producent: Mennica Kresowa, seria: NASI PRZYJACIELE, średnica: 32 mm, projekt: Marcin Łukasz Lebensztejn

a/LABRADOR (emisja – 15 grudnia 2010 r.)

Materiał	Nakład (szt.)	Waga (g)	Stempel
10 hau hau!
mosiądz	3 000	13	lustrzany
nowe srebro (CuNi12Zn24)	350	13,8	lustrzany
nowe srebro (CuNi12Zn24) oksydowane	150	13,8	zwykły
100 hau hau!
srebro (Ag.925)	250	28,2	lustrzany
srebro (Ag.925) oksydowane	250	28,2	zwykły

                       
b/YORK (emisja – 7 luty 2011 r.)

WYŁĄCZNY DYSTRYBUTOR: NUMI-ART. Sławomir Jarczyński"

Materiał	Nakład (szt.)	Waga (g)	Stempel
10 hau hau!
mosiądz	3 000	13	lustrzany
nowe srebro (CuNi12Zn24)	150	13,8	lustrzany
nowe srebro (CuNi12Zn24) oksydowane	150	13,8	zwykły

c/ROTTWEILER (emisja – 8 lipca 2011 r.)

Materiał	Nakład (szt.)	Waga (g)	Stempel
10 hau hau!
mosiądz	1 100 szt. (w tym 100 szt. wybitych stemplem odwróconym)	13	lustrzany
nowe srebro (CuNi12Zn24)	150 szt. (w tym 50 szt. wybitych stemplem odwróconym)	13,8	lustrzany
nowe srebro (CuNi12Zn24) oksydowane	150 szt. (w tym 50 szt. wybitych stemplem odwróconym)	13,8	zwykły

d/OWCZAREK KAUKASKI (emisja – 23 stycznia 2012 r.)

Numizmat z gruzińskim napisem: OWCZAREK KAUKASKI (górny napis na tle góry ASZBA (napis dolny.

Materiał	Nakład (szt.)	Waga (g)	Stempel
10 hau hau!
mosiądz	1 000 szt. (w tym 100 szt. wybitych stemplem odwróconym)	13	lustrzany
mosiądz patynowany	200 szt. (w tym 50 szt. wybitych stemplem odwróconym)	13	zwykły
nowe srebro (CuNi12Zn24)	350 szt. (w tym 50 szt. wybitych stemplem odwróconym)	13,8	lustrzany
nowe srebro (CuNi12Zn24) oksydowane	150 szt. (w tym 50 szt. wybitych stemplem odwróconym)	13,8	zwykły

        

• SKARBIEC MENNICY POLSKIEJ
  
  

Kolekcja: NAJLEPSZY PRZYJACIEL CZŁOWIEKA, średnica: 32 mm, waga: 14,14 g
stempel: lustrzany, nakład: po 4 000 szt., materiał: srebro (Ag.925), producent: Mennica Polska S.A.

W serii znalazły się numizmaty:

•    LABRADOR RETRIEVER
•    YORKSHIRE TERRIER
•    BULDOG FRANCUSKI
•    GOLDEN RETRIEVER
•    BERNEŃSKI PIES PASTERSKI
•    OWCZAREK NIEMIECKI
•    JAMNIK
•    BEAGLE

Myślę, że numizmaty z wizerunkami psów mogą stanowić piekną kolekcję, a rozszerzając ją o wszystkich przedstawicieli psowatych, to już niezły zbiór. Może własnie przegląd, którego dokonałem kogoś popchnie właśnie w tym kierunku.

Autor: Józef Smurawa

Źródła:
- http://pl.wikipedia.org/
- http://omonetach.pl/
- http://colnect.com/pl/
- http://coinz.eu/
- http://www.mennicakresowa.pl/
- http://www.worldofcoins.eu/
- http://www.dutki.info/
- http://www.monety.biz.pl/