Numizmatyczne akcenty Nocy Świętojańskiej
Wigilia św. Jana, Noc Świętojańska (Sobótka, Wianki, Palinocka) – święto obchodzone w nocy z 23 na 24 czerwca w wigilię świętego Jana Chrzciciela, będące próbą zasymilowania przez katolicyzm pogańskich obrzędów związanych z letnim przesileniem słońca.
W obrzędowości prawosławnej jako Święto Iwana Kupały (ukr. Свято Івана Купала; ros. Иван Купала) obchodzone jest na Ukrainie, Białorusi i Rosji w dniu 7 lipca i posiada wiele zapożyczeń z wcześniejszego, pogańskiego święta Kupały.
W krajach anglosaskich pod nazwą Midsummer, w germańskich Mittsommerfest. W Polsce Kościół, nie mogąc wykorzenić z obyczajowości ludowej corocznych obchodów „pogańskiej” Sobótki, podjął próbę zasymilowania święta z obrzędowością chrześcijańską.
Święto i zwyczaj o podobnym charakterze istniały na terytorium historycznych Włoch gdzie nazywane było Sobatiną na cześć bogini Pales, w Panonii palilią. W kręgu kultury celtyckiej święta Beltane („powrót słońca”) i związanego z nim rytuału składania ofiar z Wierzbina.
Do głównego rytuału adaptowanego obrzędu w zależności od regionu należało (należy):
- palenie ognia (np. na południu Polski; ,Małopolsce, Śląsku i Pomorzu – tzw. sobótka, na Warmii i Mazurach Palinocka lub ognie świętojańskie m.in. w krajach skandynawskich i anglo-saskich oraz Wielkopolska i historyczne Pomorze Zachodnie,
- skoki przez ognisko (np. Niemcy, Polska, Litwa, Rosja),
- palenie kukły (np. Irlandia, Francja, południowa Polska, Ukraina),
- tańce dziewcząt wokół rozpalonego w nocy ogniska (np. Białoruś, Podlasie),
- obrzęd zarzucania wianków przez głowę na drzewa (np. historyczna Wielkopolska, Pomorze, Warmia i Mazury),
- puszczanie wianków po wodzie (np. Kraków/Wianki, Mazowsze, Rosja),
- kąpanie się (np. Białoruś),
- wieńczenie zielem (np. Polska, Szwecja, Dania, Niemcy, Rosja itd.).
Noc Świętojańska doczekała się uhonorowania na polskich monetach. Narodowy Bank Polski w ramach serii: Polski Rok Obrzędowy, w 2006 r. wyemitował dwie monety o nominałach: 2 złote i 20 złotych.
2 złote / Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Mennica Polska S.A., projekt: Ewa Tyc-Karpińska (awers),Robert Kotowicz (rewers); materiał: Nordic Gold; nakład: 1 000 000 szt.; średnica: 27 mm; waga: 8,15 g; bok: ośmiokrotnie powtórzony napis "NBP", co drugi odwrócony o 180°
20 złotych / Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Mennica Polska S.A., projekt: Robert Kotowicz; materiał: srebro (Ag.925) + hologram; stempel: lustrzany, nakład: 65 000 szt.; średnica: 38,61 mm;
waga: 28,28 g; bok: gładki
Również Narodowy Bank Białorusi w 2004 r. wyemitował dwie monety.
20 RUBLI BIAŁORUSKICH – NOC KUPAŁY / Emitent: Narodowy Bank Białorusi, emisja: 2004 r., materiał : srebro (Ag.925), stempel : lustrzany, średnica: 38,61 mm, waga: 33,62 g, nakład : 3 000 szt., bok: ząbkowany,
moneta patynowana z wstawionym w kwiat czerwonym kamieniem
Wyemitowano również monetę o nominale 1 RUBEL BIAŁORUSKI w miedzioniklu (CuNi), bez kamienia, średnica: 33 mm, waga: 14,35 g, nakład: 5 000 szt.
Autor: Józef Smurawa
Źródła:
- http://www.nbp.pl/
- http://www.nbp.pl/
- http://www.nbrb.by
