Numizmatyczny portret władcy - Mieszko I
Mieszko I był pierwszym historycznym księciem polskim, to znaczy pierwszym, którego istnienie poświadczają liczne, jak na tamtą epokę, wiarygodne źródła. Nie był on jednak z pewnością pierwszym władcą tworzącego się państwa, choć jego postać otwiera poczet polskich monarchów. Znamy imiona jego przodków. Przytacza je, piszący na początku XII w., nasz pierwszy kronikarz, Gall Anonim. Ojcem Mieszka był, według niego, Siemomysł, dziadem Lestek, a pradziadem Siemowit. Wydaje się, że można przyjąć tę tradycję.
Data urodzenia: 930 n.e.
Data i miejsce śmierci: 25 maja 992 n.e., Poznań
Rodzice: Siemomysł
Żony: Dobrawa Przemyślidka (od 965 n.e. do 977 n.e.); Oda Dytrykówna (od 978 n.e. do 992 n.e.)
Rodzeństwo: Czcibor
Dzieci: Bolesław I Chrobry, Sygryda Storråda, Mieszko Mieszkowic, Świętopełk Mieszkowic, Lambert Mieszkowic
Mieszko I, książę Polski - ilustracja: WIKIPEDIA wg. Jan Matejko, "Poczet królów i książąt polskich"
Protoplastą dynastii polskich władców miał być Piast, ubogi oracz gnieźnieńskiego podgrodzia, mąż Rzepichy. To już raczej legenda, w której historycy ostatnio doszukują się mitologicznej tradycji rodowej. Przyjąć należy wielkopolską genezę zarówno dynastii, jak i państwowości polskiej. Ród wywodzący się od Siemowita panował początkowo nad plemieniem Polan, stopniowo podporządkowując sobie inne plemiona. W pierwszych latach panowania Mieszka I, a więc około roku 960, władzy jego poza Polanami mieszkającymi nad środkową Wartą, wokół Gniezna, podlegali też Goplanie znad Gopła, Mazowszanie żyjący na prawym brzegu Wisły i mający swój gród naczelny w Płocku, a także Lędzianie, których terytorium stanowiła późniejsza Sandomierszczyzna i Lubelszczyzna. Zapewne odziedziczył również Mieszko po ojcu Pomorze Wschodnie. Państwo Mieszka I było niejednolite. Składało się z kilku plemion, które nie poczuwały się jeszcze do szerszej wspólnoty. Wprawdzie wszyscy mieszkańcy wczesnej Polski mówili jednym językiem, mieli podobne wierzenia i osiągnęli podobny stopień rozwoju gospodarczego, ale jedyną formą więzi społecznych, jakie ich łączyły, były więzi plemienne. Wydaje się, iż jednym z głównych zadań, jakie stanęły przed Mieszkiem, była unifikacja podległych mu krain. Można też sądzić, że współpracujący z nim w tworzeniu państwa możni pierwsi poczuli jedność ponadplemienną. Widzieli w Mieszku swego władcę, dostrzegali swój interes w zachowaniu, umocnieniu i powiększaniu kraju. Na stworzeniu i utrzymaniu państwa zależało też podległej księciu drużynie.
Mieszko I, grafika Aleksandra Lessera – ilustracja: WIKIPEDIA
Mieszko, by zachować swą pozycję międzynarodową, by spełniać pokładane w nim przez możnych nadzieje, musiał podbijać nowe ziemie. Tak postępowali w owych czasach także inni władcy. Zapewne jemu udało się zająć ziemię lubuską. Około roku 960 nastąpiła ekspansja w kierunku północno-zachodnim, w celu zajęcia Wolina i ujścia Odry. Zadanie było trudne, gdyż Wolina broniła silna koalicja wielecka. Ponadto tereny te Niemcy zaczęli uważać za strefę swoich wpływów. W 964 r. doszło do starcia polsko-niemieckiego. Wojska Mieszka poniosły klęskę, jego brat zginął w bitwie. Klęska ta przyspieszyła decyzje Mieszka. Zawarł on układ z cesarzem Ottonem I, zobowiązał się płacić trybut z części swego terytorium. Postanowił też zawrzeć przymierze z Czechami, wzmocnione w 965 r. małżeństwem z księżniczką czeską, Dobrawą. Najważniejsza była kolejna decyzja. Mieszko I postanowił przyjąć chrześcijaństwo. Jako książę pogański nie mógł być traktowany przez chrześcijańskich władców na równi z innymi chrześcijanami. Nie mógł na równych z nimi prawach włączyć się do polityki europejskiej. A na wejściu do Europy zależeć musiało nie tylko księciu, lecz również możnym, wspólnie z nim budującym państwo polskie.
Wichman poddaje się księciu Mieszkowi, grafika według Franciszka Smuglewicza – ilustracja: WIKIPEDIA
Przyjmując chrzest zabezpieczał Mieszko swój Kraj przed nawracaniem go siłą. Mógł się też spodziewać, że wspólna religia przyśpieszy integrację Polski. Przyjęcie chrztu nastąpiło w roku 966. Misji polskiej podjął się biskup Jordan. Wkrótce, bo już w 968 r, powstało polskie biskupstwo. Od początku było ono niezależne od Kościoła niemieckiego, podlegało bezpośrednio papieżowi. Zmiana polityki niemal natychmiast przyniosła efekty. Posiłkowany przez Czechów Mieszko pokonał w 967 r. Wolinian, którymi dowodził graf saski Wichman. Nie udało się też Niemcom powstrzymać polskiej ekspansji na północy. W 972 r. oddziały polskie zwyciężyły pod Cedynią wojska niemieckiego margrabiego Hodona. Wezwany wraz z Hodonem przed oblicze cesarskie, Mieszko potrafił zachować pomorskie zdobycze, choć na jakiś czas musiał oddać Ottonowi I swego syna Bolesława jako zakładnika. Do śmierci Dobrawy (977 r.) był Mieszko sojusznikiem Bolesława czeskiego. Wspólnie poparli opozycję niemiecką, która po śmierci Ottona I wysuwała do niemieckiego tronu księcia bawarskiego. Opozycja przegrała, cesarzem został Otton II. W 979 r, poprowadził on wyprawę wojenną na Polskę. Jej przebiegu dokładnie nie znamy, wiemy, że zakończyła się układem polsko-niemieckim, wzmocnionym małżeństwem Mieszka z Odą, córką jednego z margrabiów niemieckich. Książę polski do końca życia pozostał sojusznikiem niemieckim. Obu stronom zależało na tym sojuszu ze względu na wspólne interesy na Połabiu. Tam bowiem w 983 r. wybuchło powstanie Słowian, władza niemiecka na tym obszarze przestała istnieć. Słowianie połabscy zaczęli zagrażać Niemcom. Oba państwa pragnęły też rozciągnąć swe wpływy na tereny połabskie. Zapowiadała się ciężka wojna skierowana przeciw poganom. Póki Połabianie nie zostali pokonani, pożądane było współdziałanie wojsk obu państw. Mniej korzystnie rozwinęła się sytuacja na wschodzie, gdzie w 981 r. książę kijowski Włodzimierz zajął Grody Czerwieńskie, stanowiące część terytorium plemienia Lędzian.
Natomiast w ostatnich latach swego panowania doprowadził Mieszko do poważnego powiększenia państwa. W 990 r. wybuchła wojna polsko-czeska, w której Niemcy poparli Polskę. W jej wyniku do Polski przyłączony został Śląsk, a być może także południowa Małopolska z Krakowem. Ostatnim posunięciem politycznym Mieszka I było wydanie dokumentu, który zachował się tylko w streszczeniu i nazwany został przez historyków od pierwszych słów tekstu Dagome iudex. Aktem tym polski władca oddawał swoje państwo w opiekę papieżowi. Miało to zapewne zabezpieczyć Kościół polski przed roszczeniami niemieckimi, a także zapewnić młodszym synom książęcym udział we władzy w Polsce.
Złota Kaplica w Poznaniu – posąg Mieszka I i Bolesława Chrobrego – fotografia: WIKIPEDIA
Z pierwszą żoną, Dobrawą, miał Mieszko syna Bolesława i córkę. Z drugą, Odą - trzech synów, z których jeden wcześnie umarł. Przed śmiercią książę podzielił państwo między synów. Mimo to najstarszemu z nich, Bolesławowi, udało się bez większych trudności objąć władzę w całym kraju. Mieszko I kontynuował budowę Polski, za jego czasów przekształcała się struktura społeczna. Wzmocnił kraj, inicjując budowę licznych grodów obronnych. Wznosił również kościoły.
Ilustracja: WIKIPEDIA
O nim samym, o tym, jakim był człowiekiem, niemal nic nie wiemy. Z obserwacji jego czynów wynika, że był politykiem, który wiedział, kiedy należy ustąpić, a kiedy twardo bronić swoich racji. Potrafił też robić dobre wrażenie na osobach, o których przychylność zabiegał. Wiemy, że ofiarował małemu Ottonowi III wielbłąda, co dostrzegło wielu Niemców, i wiadomość ta znalazła odbicie w wielu kronikach.
Nota biograficzna: Mieszko I - http://www.piastowie.kei.pl/piast/mieszko1.htm
Dokonania Mieszka I
- Zjednoczenie części ziem polskich – państwo Mieszka jest uważane za pierwsze państwo, które można nazwać Polską. Zarazem władcę tego określa się często mianem budowniczego Polski.
- Przyjęcie chrztu i włączenie kraju w krąg cywilizacji chrześcijańskiej Europy.
- Początek budowy struktur kościoła w Polsce oraz założenie pierwszego biskupstwa w Poznaniu.
- Rozbudowa grodów obronnych m.in. Poznania i Gniezna, budowa licznych grodów państwowych na miejscu dawnych ośrodków plemiennych.
- Wznoszenie kościołów. Na czasy Mieszka I przypada na pewno budowa bazyliki pw. Najświętszej Marii Panny w Gnieźnie oraz fundacja katedry w Poznaniu (gdzie władca został przypuszczalnie pochowany) oraz kościoła na Ostrowie Tumskim.
- Przynajmniej podwojenie powierzchni państwa, poprzez podbicie Śląska, części Pomorza Zachodniego i prawdopodobnie Małopolski z Krakowem.
- Prowadzenie sprawnej polityki zagranicznej (układy z Niemcami, Czechami, Szwecją itd.)
- Być może rozpoczęcie bicia własnej monety – denarów?
Jednak według badań St. Suchodolskiego, monety wiązane dotąd z osobą Mieszka I pochodziły od jego wnuka Mieszka II i są o około 30 lat późniejsze niż dotąd uważano. Mieszko II, syn Bolesława Chrobrego bił monetę jeszcze za życia ojca – jako następca tronu. Emisje te historycy łączyli przedtem z osobą jego dziadka noszącego to samo imię – Mieszka I. Zatem według tej teorii pierwszymi monetami polskimi były nie denary Mieszka I, lecz jego następcy – Bolesława Chrobrego.
Denar Mieszka I lub jego wnuka Mieszka II – ilustracja: WIKIPEDIA
Współcześnie wizerunek Mieszka I stał się tematem kilku monet i dwóch banknotów wyemitowanych przez Narodowy Bank Polski. Takimi emisjami są:
1 – 100 ZŁOTYCH (1966) / TYSIĄCLECIE PAŃSTWA POLSKIEGO – MIESZKO I DĄBRÓWKA (pierwsza polska moneta kolekcjonerska)
Fascynująca historia monety „Mieszko i Dąbrówka” sięga roku 1957. To wtedy powstał jej pierwszy projekt, jeszcze wtedy o nominale 10 złotych, który Józef Gosławski pod nazwą „Millenium” zgłosił na konkurs na projekt monet zorganizowany przez Narodowy Bank Polski. Wówczas moneta zdobyła I nagrodę, ale nie wprowadzono jej jeszcze wtedy do powszechnego obiegu.
Projekt monety „Millenium” z 1957 r. / źródło Biuletyn Numizmatyczny 1 /2012/
W roku 1960 oraz 1966 powstało dwanaście wariantów monet „Mieszko i Dąbrówka” w postaci emisji monet próbnych, wybitych w niklu, miedzioniklu oraz srebrze. Po niewielkich zmianach projektu, w roku 1966, z okazji przypadającej rocznicy tysiąclecia państwa polskiego, Narodowy Bank Polski wyemitował opisywaną wyżej monetę w postaci okolicznościowej monety kolekcjonerskiej. Monetę o średnicy 35 mm i masie 20 g wybito w srebrze w nakładzie 198 000 szt.
Ze względu na bardzo duże zainteresowanie emisją i jej kolekcjonerski charakter, warunkiem otrzymania monety była sprzedaż 50 gramów czystego srebra w sklepie "Jubilera", po obowiązującej cenie skupu tego kruszcu, a następnie przedłożenie w okienku Narodowego Banku Polskiego odpowiedniego zaświadczenia otrzymanego przy sprzedaży srebra.
Awers: mały orzeł, pod łapą orła znak mennicy, wokoło napis: POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA. 1966., wokoło siedemnaście herbów miast wojewódzkich.
Rewers: dwie stojące postacie na gładkim tle, pod nimi napis: MIESZKO I DĄBRÓWKA, rozdzielony perełkami, z lewej mały wypukły napis J. Gosławski (zdarzają się monety bez napisu J. Gosławski – nie są to odmiany a jedynie błędy w produkcji), niżej ZŁ 100 ZŁ, wokoło napis: TYSIĄCLECIE PAŃSTWA POLSKIEGO.
2 – 100 ZŁOTYCH – typ I (1966 – PRÓBA) / MIESZKO I DĄBRÓWKA - PÓŁPOSTACIE
3 – 100 ZŁOTYCH – typ II (1966 – PRÓBA) / MIESZKO I DĄBRÓWKA
Na Innym wzorze monety projektu W. Kowalika postacie odwrócone były w lewo oraz inny stempel awersu.
4 – 50 ZŁOTYCH (1979) / MIESZKO I
Pierwsza moneta wyemitowana w ramach serii "Poczet królów i książąt polskich".
5 – 200 ZŁOTYCH Ag (1979) / MIESZKO I
Moneta była również bita jako moneta próbna (materiał: nikiel i srebro) w dwóch nominałach: 200 ZŁOTYCH i 2000 ZŁOTYCH.
6 – 2000 ZŁOTYCH Au (1979) / MIESZKO I
7 – 50 ZŁOTYCH (1979 - PRÓBA) / MIESZKO I
Wybito również próbne monety (materiał: nikiel i srebro) o nominale 200 ZŁOTYCH i 2000 ZŁOTYCH.
8 – BANKNOT 2000 ZŁOTYCH (1977) / Mieszko I, Bolesław I Chrobry
Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: PWPW, Warszawa, projekt: Andrzej Heidrich - ryt płyty wykonali: awersu Edward Konecki, rewersu Barbara Kowalska, emisja: 1977 r., w obiegu: od 11 lipca 1977 do 31 grudnia 1996 - banknot praktycznie wycofano o wiele wcześniej - do połowy 1993 roku - stopniowo redukując jego obieg, wymiary: 138 x 63 mm
8 – BANKNOT 10 ZŁOTYCH (1994) / Mieszko I
Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Thomas De La Rue, Londyn, PWPW S.A., Warszawa - od 1998 roku, emisja: 1994 r., w obiegu: od 1 stycznia 1995 r., projekt: Andrzej Heidrich, wymiary: 120 x 60 mm
9 – 2 ZŁOTE (1936) / Dobrawa Przemyślidka
Dobrawa (Dąbrówka - ??? - 977, księżniczka czeska, żona Mieszka I).
Emitent: Bank Polski, producent: Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S-ka Akc., Warszawa,
emisja: 1936 r., w obiegu: od 26 sierpnia 1939 do 20 maja 1940, projekt: Zdzisław Eichler,
wymiary: 92 x 53 - 102 x 63 mm
Wyemitowano również jedną monetę z wizerunkiem Mieszka I przez obcego emitenta, a mianowicie Republikę Palau.
2 DOLLARS / Nakład: 1 000 szt. materiał: srebro (Ag.925) + tampondruk, waga: ½ OZ
Inne numizmaty, medale, żetony okolicznościowe i lokalne z wizerunkiem Mieszka I.
1 - Złota replika 100 ZŁOTYCH - 1966 / TYSIĄCLECIE PAŃSTWA POLSKIEGO – MIESZKO I DĄBRÓWKA
Replika została wyemitowana w ekskluzywnym, limitowanym nakładzie 100 szt., w złocie próby (Au.900) i masie 23,33 g. Każda replika posiada indywidualną numerację, zgodną z numerem na certyfikacie. Całość zapakowana jest w eleganckie, drewniane etui.
Emisja: 2012 r.
2 – Srebrna moneta inwestycyjna – MIESZKO I / ORZEŁ BIAŁY – PIERWSZY HERB POLSKI
Emitent: Skarbiec Mennicy Polskiej S.A., producent: Mennica Polska S.A., emisja: 2011 r.,
materiał: srebro (Ag.999), średnica: 32 mm, masa: 14,14 g, stempel: lustrzany
3 – Kolekcja Królewska - Mieszko I
Producent: Mennica Polska S.A., emisja: 2009 r., materiał: srebro / srebro platerowane złotem,
nakład: po 19 500 szt., średnica: 32 mm, masa: 14,14 g, stempel: lustrzany
4 - 10 MIEDZIAKÓW KRÓLEWSKICH / Mieszko I wg. Jana Matejki / Mieszko I wg. Aleksandra Lessera - Władca Polan (Mennica Kresowa)
Seria: Władcy Polskiej Ziemi
Wydano żetony:
- 10 MIEDZIAKÓW KRÓLEWSKICH (Mieszko I wg. Jana Matejki / Mieszko I wg. Aleksandra Lessera) - mosiądz, MASA: 13 g, ŚREDNICA: 32 mm, STEMPEL: lustrzany, NAKŁAD: po 1 500 szt. (w tym 200 szt. wybitych stemplem odwróconym);
- 10 MIEDZIAKÓW KRÓLEWSKICH (Mieszko I wg. Jana Matejki / Mieszko I wg. Aleksandra Lessera) - mosiądz srebrzony oksydowany, MASA: 13 g, ŚREDNICA: 32 mm, STEMPEL: zwykły, NAKŁAD: po 100 szt. (w tym 30 szt. wybitych stemplem odwróconym);
- 10 MIEDZIAKÓW KRÓLEWSKICH (Mieszko I wg. Jana Matejki / Mieszko I wg. Aleksandra Lessera) - mosiądz patynowany, MASA: 13 g, ŚREDNICA: 32 mm, STEMPEL: zwykły, NAKŁAD: po 60 szt. (w tym 30 szt. wybitych stemplem odwróconym);
- 10 TALARÓW KRÓLEWSKICH (Mieszko I wg. Jana Matejki / Mieszko I wg. Aleksandra Lessera) - srebro (Ag.500), MASA: 15 g, ŚREDNICA: 32 mm, STEMPEL: lustrzany, NAKŁAD: po 56 szt. (w tym 6 szt. wybitych stemplem odwróconym);
- 10 TALARÓW KRÓLEWSKICH (Mieszko I wg. Jana Matejki / Mieszko I wg. Aleksandra Lessera) - srebro (Ag.500) oksydowane, MASA: 15 g, ŚREDNICA: 32 mm, STEMPEL: zwykły, NAKŁAD: po 56 szt. (w tym 6 szt. wybitych stemplem odwróconym)
- 10 TALARÓW KRÓLEWSKICH (Mieszko I wg. Jana Matejki / Mieszko I wg. Aleksandra Lessera) - srebro (Ag.500) i srebro (Ag.500) oksydowane, rant ząbkowany, MASA: 15 g, ŚREDNICA: 32 mm, NAKŁAD: po 2 szt. (wybite stemplem odwróconym)
5 - 20 BITEWNYCH / BITWA MIESZKA I Z WICHMANEM I WOLINANAMI W 967 R. (GYGES ARD)
Seria: Wielkie bitwy w historii Polski
Projekt: Gyges ARD, średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, masa: 13 g, grubość krążka: 2 mm,
nakład: 1 000 szt., stempel: lustrzany, bok: gładki, emisja: marzec 2010 r.
6 - CHRZEST POLSKI
(Pamiątkowy żeton w formie monety)
Emitent: Mennica Śląska Sp. z o.o., producent: Mennica Śląska w Pszczynie, emisja: 2012 r.,
średnica: 30,9 mm, materiał: - mosiądz pozłacany 24-karatowym złotem - 1 000 szt., - srebro (Ag .999)
- 300 szt., - srebro (Ag.925) - 300 szt., projekt: Monika Hochel
7 - Medal Mieszko I 930-992 / Bitwa pod Cedynią 972
Emisja: 1986 r., średnica: 70 mm, materiał: tombak i tombak srebrzony oksydowany
8 – Medal Mieszko I (1978)
Awers: denar Mieszka I. Rewers: Mieszko I i Dobrawa, napis: MISICO CMLX? CMXCII. Znakowane na rewersie znak Mennicy Państwowej MW; na awersie PTAiN 78 SER KRÓL 0.
Emisja: 1978 r., średnica: 70 mm, materiał tombak srebrzony oksydowany
Autor: Józef Smurawa
Źródła:
- http://pl.wikipedia.org/
-http:// portalwiedzy.onet.pl/
- http://www.piastowie.kei.pl/
- 100 zł „Mieszko i Dąbrówka” – historia najpiękniejszej monety okresu PRL / Andrzej Fąk - http://www.katalogmonet.pl/
- WCN
- http://coinz.eu/
- http://www.anpn.pl/
- http://banknoty.republika.pl/
- http://www.mennica.com.pl/
- http://www.skarbiecmennicy.pl
- http://www.emonety.pl/
- Mennica Kresowa
- GYGES ARD
- Mennica Śląska Sp. z o.o.
