Wystawa w muzeum w Malborku: Czar srebra i magia złota
3 czerwca br., w Muzeum Zamkowym w Malborku, w Sali Wystaw Czasowych otwarto pierwszą, największą w dziejach polskiego muzealnictwa wystawę monet i medali z terenu Prus Królewskich. Na ekspozycję złożyło się około 700 monet, medali i donatyw, przez pryzmat których ukazano historię i potęgę gospodarczą Prus Królewskich od połowy XV do końca XVIII wieku.
Uroczystość uświetnił koncert Capelli Gedanensis.
Wystawa potrwa tylko do 30 września 2006r.
Wystawa malborska jest pierwszą, największą w dziejach polskiego muzealnictwa prezentacją monet i medali z terenu Prus Królewskich zebraną w jednym miejscu – w malborskim zamku. Poprzez pryzmat mennictwa i sztuki medalierskiej, ekspozycja ukazuje historię i potęgę gospodarczą Prus Królewskich od połowy XV do końca XVIII wieku. Około 700 zgromadzonych na wystawie eksponatów pochodzi ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku, Zamku Królewskiego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Biblioteki Gdańskiej PAN, Muzeum Narodowego w Gdańsku i Archiwum Państwowego w Gdańsku
Zamek w Malborku nie jest przypadkowym miejscem prezentowanej wystawy. To tu w ciągu ubiegłych stuleci, poczynając od początku XV wieku, pięć razy otwierano mennicę malborską i tyleż razy ja zamykano. Dwa razy była ona mennicą krzyżacką, dwa razy koronną i raz biła monety dla Litwy. Na wystawie zaprezentowane zostaną wyniki prac archeologicznych, dokumentujące uruchomione niedawno poszukiwania malborskiej mennicy. Trzy okazałe tygle i odpady poprodukcyjne są materialnymi świadectwami działalności mennicy z końca XVI w.
Najcenniejszym obiektem numizmatycznym, prezentowanym na wystawie, jest moneta 40-dukatowa z 1621 r., z okresu panowania Zygmunta III Wazy, będąca zarazem jednym z najpiękniejszych okazów polskiej sztuki medalierskiej,. Niewątpliwie wiąże się on ze zwycięstwem pod Chocimiem a wykonany został prawdopodobnie jako dar dla zasłużonych. Stemple wykonał słynny medalier gdański Samuel Ammon z Schaffhausen. Jest to największa i najwspanialsza praca tegoż medaliera.
Najwspanialszymi przykładami mennictwa malborskiego są: dukat króla Stefana Batorego z 1585 r., półportugał ( wagi pięciu dukatów = 17,5 g) Zygmunta III Wazy z 1596 r. oraz z 1593 – portugał. Pierwszy pochodzi z trzeciego okresu działalności mennicy malborskiej,
w latach 1584 – 1585, kiedy to mincerzem był Gracjan Gonsalo. Półportugał czyli pięciodukatówka koronna z 1596 i portugał z 1593 roku pochodzą z ostatniego okresu działalności mennicy malborskiej, kiedy to mincerzami byli Kasper i Jan Goebeliusze – sygnujący się „pierścieniem z kamieniem” i Gracjan Gonsalo – „trójkątem”.
Znacznie efektowniejsze od monet były medale, będące w wielu przypadkach arcydziełami sztuki zdobniczej swoich czasów.
Spośród miast Prus Królewskich najbardziej liczącym się ośrodkiem sztuki medalierskiej był Gdańsk. Prusy Królewskie, nadrzędne politycznie, i stanowiące niejednokrotnie newralgiczny punkt polityki Rzeczypospolitej, są w medalach obecne jako temat, za pośrednictwem
motywów heraldycznych, krajobrazowych i alegorycznych. Wydarzeniem, wielokrotnie uwiecznianym na medalach był dzień zawarcia traktatu pokojowego ze Szwecją w Oliwie
– 3 maja 1660 r. – dzień, który kończył kilkuletnie działania wojenne. Szczególnym przykładem medalu upamiętniającego to wydarzenie jest 50-dukatowy medal z 1660 roku. Zawarto na nim motywy ikonograficzne związane z symboliką mijającej wojny i spodziewanego pokoju. W 1760 roku, w stulecie pokoju, wybito medal w złocie, imponujący i ujmujący swoją wielkością.
Niekiedy miasta wybijały medale – pomniki wierności królowi polskiemu. Na złotym medalu wybitym w mennicy gdańskiej w 1592 roku, dedykowanemu i ofiarowanemu Zygmuntowi III Wazie, przedstawiono władcę mórz Neptuna i Cererę opiekunkę rolnictwa. Towarzyszy im motto CRESCIT GEMINATIS GLORIA CURIS (Chwała rośnie przy podwojeniu wysiłków), które odnosić się może do króla jak i do samego Gdańska. Sprzymierzone żywioły ziemi i wody obiecują chwałę panującemu za pośrednictwem Gdańska. Przedstawienie to stało się dewizą króla.
Ciekawymi eksponatami, które znalazły swoje miejsce na wystawie, są pierwsze w Polsce monety oblężnicze Gdańska.
Blisko dziesięciomiesięczne oblężenie Gdańska zmusiło senat gdański do wybicia pierwszej polskiej monety oblężniczej – monety wybitej na opłacenie zaciężnego żołnierza.
Monety bite podczas oblężenia Gdańska ukazywały na awersie postać Chrystusa wraz z sentencją DEFENDE NOS CHRISTE SALVATOR (Broń nas Chryste Zbawicielu), herb miasta zaś na rewersie. Wygląd awersu nie był przypadkowy. Postać Jezusa miała podkreślić samodzielną pozycję miasta. Również bezpośrednie odwołanie do Boga było pewnego rodzaju odwróceniem wymowy słów Dei Gratia (z Bożej Łaski) będących elementem królewskiej tytulatury. Celem było ukazanie, że władcą miasta jest ktoś dużo ważniejszy od króla Rzeczypospolitej. Bicie monety oblężniczej zakończono wraz z zażegnaniem sporu pomiędzy Gdańskiem a Rzeczpospolitą.
Dopełnieniem ekspozycji są donatywy – obiekty łączące cechy monety (wielokrotność dukata) i medalu (bardzo wysoki poziom artystyczny), bite jako hołd i dar dla królów polskich, gdy ci przyjeżdżali ze swym dworem do miasta; wybijane przez Rady Miejskie.
W odróżnieniu od funkcjonujących w tamtym okresie monet obiegowych, donatywy były starannie wykonane przez wytrawnych medalierów i projektowane przez znanych artystów.
Z czasem donatywy przybrały określony wygląd. Na awersie znajdowało się popiersie króla otoczone napisem zawierającym imię i tytuły monarchy, na rewersie herb miejski. Od czasów Władysława IV panorama miasta. Ostatnie donatywy wybito dla Jana III Sobieskiego. Bardzo cennym obiektem jest jedyna w Polsce, a być może również i na świecie gdańska donatywa 5-dukatowa bez daty z popiersiem Jana III, znajdująca się w zbiorach Muzeum Zamkowego w Malborku.
Autorami scenariusza są: Tomasz Bylicki (Warszawa) i Roma Włodarczak, kustosz Muzeum Zamkowego w Malborku, która jest jednocześnie kuratorem wystawy.
Malborski zamek od 3 czerwca do 30 września bieżącego roku ulegnie„..czarowi srebra i magii złota...”. Wierzymy, że dla olbrzymiej rzeszy turystów (ok. 500 000 osób) odwiedzających w tym czasie Malbork, wystawa stanie się okazją do zachwytu nad rozmachem ekspozycji a zarazem będzie atrakcją, dla której warto odwiedzić malborski zamek.
Od lipca w sprzedaży znajdzie się bogato ilustrowany katalog, dokumentujący wszystkie prezentowane na ekspozycji obiekty.
| Miejsce wystawy: | Sala wystaw czasowych |
| Komisarz: | mgr Romualda Włodarczak |
| Termin: | 3.06 – 30.09.2006 |
Źródło: www.zamek.malbork.pl
