Z numizmatami przez województwo lubuskie

Województwo lubuskie – jednostka podziału administracyjnego Polski, województwo o najmniejszej liczbie ludności – według danych z 31 grudnia 2012 roku miało 1,02 mln mieszkańców. Obejmuje obszar o powierzchni 13 987,88 km². Siedzibą wojewody jest Gorzów Wielkopolski, a władz samorządu województwa – Zielona Góra. Województwo powstało w 1999 roku z większości terytoriów dawnych województw gorzowskiego i zielonogórskiego oraz niewielkiej części leszczyńskiego.
Wbrew pozorom nie zawiera miasta Lubusz, od którego wzięła się nazwa. Składają się na nie ziemie kilku historycznych krain – ziemi lubuskiej, Dolnego Śląska, Nowej Marchii, Wielkopolski, Łużyc Dolnych.

Podział administracyjny województwa lubuskiego – ilustracja:  WIKIPEDIA

Powierzchnia województwa lubuskiego stanowi 4,5 % powierzchni Polski. Większość obszaru znajduje się na wysokości od 60 do 100 m n.p.m. Najwyżej położone punkty to Góra Żarska (226,9 m n.p.m.) na Wzniesieniach Żarskich oraz Bukowiec (225,4 m n.p.m.) na Pojezierzu Łagowskim. Charakterystyczny dla krajobrazu województwa jest układ naprzemianległych obniżeń pradolin i pasów wysoczyznowych wytworzony w wyniku ostatniego zlodowacenia. Jego zasięg wyznacza linia biegnąca przez Gubin, Lubsko, Zieloną Górę i Sławę. Obszary położone na południe od tej linii zostały ukształtowane podczas zlodowacenia środkowoeuropejskiego, które spowodowało dość dużą różnorodność krajobrazu. Powierzchnia lasów w województwa wynosi 49 % i jest to największą lesistość w kraju.

  

Historia województwa lubuskiego

W 1945 roku po zakończeniu II wojny światowej mniej niż 60 % historycznej ziemi lubuskiej znalazło się w granicach Polski i stało się częścią województwa poznańskiego. Po reformie administracyjnej z 1950 roku powstało niezależne województwo zielonogórskie obejmujące w przybliżeniu obecny region. W skład tego obszaru wchodzą historyczne ziemie Dolnego Śląska, Dolnych Łużyc, Nowej Marchii, Zachodniej Wielkopolski i w mniejszości historycznej Ziemi Lubuskiej. W 1975 roku podzielono go jednak między województwo gorzowskie a województwo zielonogórskie, które istniały aż do 1998 roku.
Według pierwotnego projektu reformy administracyjnej kraju z 1998 roku autorstwa prof. Kuleszy dawne województwa gorzowskie i zielonogórskie miały zostać podzielone między województwo zachodniopomorskie (Gorzów Wlkp.), dolnośląskie (Zielona Góra) oraz wielkopolskie. Spotkało się to z licznymi protestami organizowanymi głównie przez ówcześnie opozycyjne SLD (podczas jednej z demonstracji ukuto nawet złośliwy wierszyk: „Ziemia lubuska pozdrawia premiera Buzka”). Ostatecznie rząd okazał się niezdolny do przeprowadzenia swego projektu (w wyniku zawetowania ustawy przez prezydenta) i konieczne stało się utworzenie kolejnych województw, w tym lubuskiego. Jego nazwa pochodzi od historycznej miejscowości Lubusz (obecnie: Lebus w Niemczech), będącej administracyjnym i kulturalnym centrum Ziemi Lubuskiej w średniowieczu. Sami Niemcy zaś nazywają ziemię lubuską Neumark (Nowa Marchia), albo rzadziej wschodnią Brandenburgią.

   

Numizmatyczną wędrówkę po województwie lubuskim rozpocznę od zaprezentowania monet wyemitowanych przez Narodowy Bank Polski, które są ściśle związane z tym regionem naszego kraju.

1 – 10 złotych (1970) / Byliśmy Jesteśmy Będziemy

Moneta wybita z okazji 25. rocznicy złączenia odzyskanych Ziem Zachodnich i Północnych z Macierzą.

Na rewersie monety umieszczono słup graniczny, na nim tarczę z orłem, niżej napis PRL, pod słupem daty 1945 – 1970, z prawej strony umieszczono siedem herbów miast wojewódzkich Ziem Odzyskanych: Koszalina, Gdańska, Szczecina, Olsztyna, Zielonej Góry, Wrocławia i Opola., wokoło umieszczono napis: BYLIŚMY JESTEŚMY BĘDZIEMY.

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Państwowa – Warszawa; emisja: 1970 r.;
materiał: miedzionikiel (CuNi); stempel: zwykły; bok: ząbkowany, średnica: 28 mm; waga: 9,5 g;
nakład: 2 000 000 szt., projekt: Jerzy Jarnuszkiewicz

  

2 – 10 złotych PRÓBA (1970) / Byliśmy Jesteśmy Będziemy

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Państwowa – Warszawa; emisja: 1970 r.;
materiał: nikiel (Ni); stempel: zwykły; bok: ząbkowany, średnica: 28 mm; nakład: 500 szt.,
projekt: Jerzy Jarnuszkiewicz

Moneta była wybita tym stemplem również:
1. w miedzioniklu w ilości 20 szt.;
2. w miedzioniklu bez napisu PRÓBA z gładkim bokiem w ilości 10 szt.;
3. w srebrze w ilości 300 szt.

Wzór monety zatwierdzono do obiegu. Wg. niego bito monetę jako okolicznościową w miedzioniklu w 1970 roku.

  

3 – 10 złotych PRÓBA (1970) / Powrót do macierzy

Na rewersie siedem herbów miast wojewódzkich Ziem Odzyskanych, m.in. Zielona Góra.

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Państwowa – Warszawa; emisja: 1970 r.;
materiał: nikiel (Ni); stempel: zwykły; bok: ząbkowany, średnica: 28 mm; nakład: 500 szt.,
projekt: Stanisława Sikora

Moneta była wybita tym stemplem również w miedzioniklu w ilości 20 szt.

   

4 – 2 ZŁOTE (2004) / WOJEWÓDZTWO LUBUSKIE (Seria: Województwa w Polsce)

Emitent: Narodowy Bank Polski; Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 05.04.2004 r.;
materiał: GOLDEN NORDIC (CuAl5Zn5Sn1); średnica: 27 mm; masa: 8,15 g; nakład: 820 000 szt.,
projekt: Urszula Walerzak (awers), Andrzej Nowakowski (rewers)

  

Dalszy etap numizmatycznej wędrówki po województwie lubuskim to krótkie wizyty w poszczególnych jego miastach. Niestety tylko w tych, dla których ilustracją są wyemitowane numizmaty z nimi związane.

1 – Zielona Góra

Zielona Góra (łac. Thalloris, Prasia Elysiorum, niem. Grünberg in Schlesien, czes. Zelená Hora) – miasto na prawach powiatu w zachodniej Polsce, siedziba organów samorządu województwa, marszałka i zarządu województwa lubuskiego i Sejmiku Województwa Lubuskiego oraz jednostek im podporządkowanych, starosty powiatu zielonogórskiego oraz władz gminy Zielona Góra biskupa diecezji zielonogórsko-gorzowskiej. Razem z Sulechowem i Nową Solą tworzy tzw. Lubuskie Trójmiasto. Należy do Związku Miast Polskich. Według danych z 30 czerwca 2012 roku miasto miało 119 182 mieszkańców.

Panorama Zielonej Góry w połowie XVIII wieku – ilustracja: WIKIPEDIA

Zielona Góra to średniowieczna osada targowa przy szlaku handlowym z Wrocławia do Szczecina, wzmiankowana w 1301 roku. Prawa miejskie od 1323 roku. Od 1331 roku lenno Czeskie. W 1429 roku, za czasów Henryka IX otoczono miasto kamiennym wałem, który zastąpił wcześniejsze umocnienia drewniane. Do 1488 roku w księstwie żagańsko-głogowskim. Przejściowo włączona do Polski przez Kazimierza IV Jagiellończyka (1490). Od 1506 roku w granicach Czech.
W XV-XVI w. rozwój rzemiosła (głównie sukiennictwa), rozpowszechnienie wprowadzonej już w XII w. uprawy winorośli i produkcji wina. W 1742 roku włączona do Prus. W 2. połowie XIX w. napływ osadników polskich z Poznańskiego. Miejsce działalności organizacji polskich: koła Związku Polaków w Niemczech (założone w 1923 roku) oraz Towarzystwa Rzemieślników Polskich (1898-1935). W latach II wojny światowej, 1940-1945 podobóz obozu koncentracyjnego w Rogoźnicy, obozy jeńców radzieckich, francuskich i włoskich obozu w Żaganiu (Stalag VIII C Sagan). 10 obozów pracy. Od 1945 roku w Polsce. W latach 1975-1998 stolica województwa zielonogórskiego. Od 1999 stolica województwa lubuskiego (wraz z Gorzowem Wielkopolskim).

Zielona Góra to ważny ośrodek kulturalny i gospodarczy (dwie szkoły wyższe i liczne towarzystwa naukowe, a także filharmonia i dwa teatry). Przemysł włókienniczy, elektromaszynowy, spożywczy, drzewny. Ośrodek regionu uprawy winorośli (miejsce organizacji dorocznego święta winobrania). Ważny węzeł drogowy i kolejowy.

Zielona Góra, ratusz; po lewej stronie widoczne jest południowe wejście do kościoła
Matki Boskiej Częstochowskiej – fotografia: WIKIPEDIA

Zabytki Zielonej Góry: kościół św. Jadwigi (XV, XVI w., przebudowany w 1679 roku i  XVIII w.), kościół poewangelicki Matki Boskiej Częstochowskiej (1746-1748), ratusz (XVI w., kilkakrotna przebudowa XVIII-XIX w.), fragmenty obwarowań miejskich z basztą (XV w., przebudowaną XVIII w.), domy (XVII-XIX w.), m.in. przebudowany na palmiarnię Dom Winniczy (1818).

Zielonogórskie numizmaty:

1 – 4 TALARY ZIELONOGÓRSKIE (2009) / Winobranie 2009

Emitent: Urząd Miejski w Zielonej Górze, producent: Mennica Polska S.A., materiał:  mosiądz,
 nakład: 100 000 szt., czas obowiązywania: 2009-09-05 - 2009-11-30, średnica: 27 mm,
waga: 8,4 g, stempel: zwykły, bok: gładki, projekt: Robert Kraszewski

W Czerwieńsku Odrzańskim (13 km od Zielonej Góry) miałem okazję mieszkać przez trzy lata. Z tamtych dawnych czasów pozostał mi sentyment do Zielonej Góry i inny żeton z Winobrania, który posiada nawet symboliczny nominał 1 BACHUS. Jednak poza zaprezentowaniem jego fotografii niewiele mogę o nim powiedzieć.

  

Winobranie (Dni Zielonej Góry) to coroczna, największa w regionie impreza kulturalna odbywająca się w Zielonej Górze we wrześniu. Zazwyczaj trwa około 7-9 dni, podczas których trwają liczne imprezy organizowane przez lokalne stowarzyszenia, koncerty, jarmark handlowy oraz prezentacje produktów regionalnych, z których najważniejsze są lubuskie wina.

Zielona Góra, jarmark winobraniowy – fotografia: WIKIPEDIA

Najbardziej efektownym i najbarwniejszym elementem obchodów zielonogórskiego Winobrania jest korowód. Za jego organizację odpowiada zazwyczaj Teatr Lubuski, który zaprasza do współpracy szczudlarzy, teatry uliczne, uczniów zielonogórskich szkół, miejskie stowarzyszenia i organizacje. Kilkaset osób przechodzi główną ulicą miasta, krocząc za królem winobrania - Bachusem. Na jadących platformach prezentują się poszczególne winnice, a winiarze częstują obserwatorów winem.

  

W Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze w ramach Działu Historycznego działa Gabinet Numizmatyczny. W swych zbiorach zgromadził ponad 4900 obiektów, na które składają się: monety, banknoty polskie i zagraniczne, medale, medaliony i plakiety.
Największą grupę obiektów Gabinetu Numizmatycznego tworzą monety. Pochodzą one z różnych okresów i państw - najstarsze są z czasów Cesarstwa Rzymskiego, część zbiorów to monety średniowieczne oraz XVI-, XVII- i XVIII-wieczne; dużą ilość stanowią przedwojenne monety niemieckie, rosyjskie i austriackie, a na pozostałą część kolekcji monet składają się pieniądze współczesne: rosyjskie ruble, marki niemieckie czy polskie monety z czasów PRL-u.
Istotną część zbiorów numizmatycznych stanowią banknoty papierowe z różnych okresów wydawniczych (m.in. banknoty polskie, marki niemieckie, ruble rosyjskie itp.). Muzeum posiada niemal kompletną kolekcję zielonogórskich papierowych pieniędzy zastępczych oraz notgeldy miast trzech rejencji Śląska wydawanych w latach 1914-1923.
Kolekcja Gabinetu Numizmatycznego to także bogata paleta medali. Zaliczyć do niej można rozmaite medale okolicznościowe, pamiątkowe, rocznicowe, sportowe, seryjne itp.

Wybrane numizmatyczne eksponaty z zielonogórskiego muzeum:
1 - Monety; 2 - Pieniądze zastępcze z lat 1914-1923; 3 - MEDAL OKOLICZNOSCIOWY MIASTA ZIELONA GÓRA
Fot.: http://www.mzl.zgora.pl/

W Gabinecie znajduje się kompletny zbiór medali Wiesława Müldnera-Nieckowskiego oraz wiele krążków Leszka Krzyszowskiego, Józefa Stasińskiego, Tadeusza Dobosza, Stanisława Pary, Klema Felchnerowskiego, Marka Przecławskiego i Witolda Nowickiego.

     

2 – Gorzów Wielkopolski

Gorzów Wielkopolski (niem. Landsberg an der Warthe) – miasto na prawach powiatu w zachodniej Polsce, w województwie lubuskim, siedziba wojewody lubuskiego. Gorzów Wielkopolski leży w obrębie Równiny Gorzowskiej, nad Wartą u ujścia Kłodawki. Jest największym miastem w województwie lubuskim. W marcu 2011 roku Gorzów Wielkopolski zamieszkiwało 124 534 osób, co lokuje go na 31. pozycji w kraju pod względem liczby ludności.

Panorama Gorzowa Wielkopolskiego z platformy widokowej
w Parku im. Henryka Siemiradzkiego – fotografia: WIKIPEDIA

W X w. znajdujące się w obrębie dzisiejszego Gorzowa cztery grody obronne wchodziły w skład słowiańskiego systemu obronnego z centrum w Santoku. W 1254 roku zachodnią część kasztelanii santockiej opanowali Brandenburczycy, którzy u ujścia Kłodawki do Warty założyli własną twierdzę jako przeciwwagę dla polskiego Santoka. Prawa miejskie Gorzów otrzymał w 1257 roku. W 1402 roku Nową Marchię wraz z Gorzowem wykupili Krzyżacy. W wyniku działań wojennych 1618-1648 (wojna trzydziestoletnia) i 1700-1721 (wojna północna) miasto uległo poważnym zniszczeniom. Okres przyspieszonego rozwoju nastąpił w XVIII w. i związany był z rozwojem handlu, budową Kanału Bydgoskiego. W okresie międzywojennym miasto rozwinęło się w duży ośrodek przemysłowy. W latach 1975-1998 miasto wojewódzkie (województwo gorzowskie), od 1999 roku Gorzów stał się stolicą województwa lubuskiego (wraz z Zieloną Górą).

Dzisiejszy Gorzów to duży ośrodek przemysłu chemicznego (m.in. zakłady Stilon), włókienniczego, środków transportu, maszynowego, przetwórstwa spożywczego, drzewno-papierniczego, farmaceutycznego, materiałów budowlanych. Port rzeczny, węzeł komunikacji drogowej i kolejowej. Ośrodek naukowy i kulturalny regionu, siedziba zamiejscowego wydziału poznańskiej AWF, kilkunastu towarzystw kulturalnych.

Gorzów Wielkopolski, muzeum „Spichlerz” oddział Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta
– fotografia: WIKIPEDIA

Zabytki Gorzowa Wielkopolskiego: katedra (XIV w.), pozostałości miejskich fortyfikacji z basztami (XIV w.), zbrojownia (XVIII/XIX w.), spichlerz (1798), zabytkowe domy mieszkalne (XVIII-XIX w.).

Gorzowskie numizmaty:

1 – 2 ZŁOTE (2007) / GORZÓW WIELKOPOLSKI – Seria: MIASTA W POLSCE (Katedra pw. Wniebowzięcia NMP)

Emitent: Narodowy Bank Polski; Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 04.04.2007 r.;
materiał: GOLDEN NORDIC (CuAl5Zn5Sn1); średnica: 27 mm; masa: 8,15 g; nakład: 1 000 000 szt.,
projekt: Ewa Tyc-Karpińska (awers), Robert Kotowicz (rewers)

Katedra pw. Wniebowzięcia NMP to najstarsza i największa budowla sakralna w Gorzowie Wlkp. Została zbudowana w drugiej połowie XIII wieku jako miejski kościół parafialny. Fara pierwotnie zaplanowana została jako romańska, ostatecznie otrzymała formę gotyckiej pseudo bazyliki. Świątynia posiada trzy nawy przykryte gotyckimi krzyżowymi sklepieniami. Na przełomie XIII i XIV wieku od strony zachodniej do korpusu nawowego na całej jego szerokości dodano siedmiokondygnacyjny masyw wieżowy, który w XVII wieku otrzymał ośmioboczną dwukondygnacyjną nadbudówkę przykrytą barokowym hełmem.

Gorzów Wielkopolski, Katedra pw. Wniebowzięcia NMP – fotografia: WIKIPEDIA

  

2 – 4 ORŁY / 40 ORŁÓW (2009) - Talar 1580 r. / Stefan Batory

Talary koronne Stefana Batorego (1576-1586) są pierwszymi klasycznymi talarami polskimi.  Zostały wybite w mennicy olkuskiej w 1580 roku w znacznym nakładzie. Monety te o wadze 28,829 g i wartości 35 groszy odpowiadały stopie menniczej talarów europejskich.

Talar 1580 r. / Stefan Batory – fotografia: WCN

   

a/4 ORŁY (2009) - Talar 1580 r. / Stefan Batory

Emitent: UM Gorzów Wielkopolski, producent: Mennica Polska S.A., materiał:  mosiądz,
 nakład: 20 000 szt., czas obowiązywania: 01.03.2009 - 15.03.2009, średnica: 27 mm,
waga: 8,4 g, stempel: zwykły, bok: gładki, model gipsowy: Dominika Karpińska-Kopiec

   

b/40 ORŁÓW (2009) - Talar 1580 r. / Stefan Batory

Emitent: UM Gorzów Wielkopolski, producent: Mennica Polska S.A., materiał:  srebro (Ag.500)
 nakład: 500 szt. (w tym 100 szt. wyselekcjonowano i oksydowano), czas obowiązywania:
01.03.2009 - 15.03.2009, średnica: 38,61 mm,  waga: 20 g, stempel: lustrzany, bok: gładki,
model gipsowy: Dominika Karpińska-Kopiec

  

3 – 4 ORŁY / 40 ORŁÓW (2009) - Grosz 1338 r. / Kazimierz Wielki

Jako pierwszy władca polski Kazimierz III Wielki wprowadził monetę groszową (tzw. grosz krakowski). Brak własnych kopalń srebra wymusił ich produkcję z monet obcych, np: groszy praskich. Za czasów Kazimierza nastąpiło pogorszenie jakości monety, co także służyło doraźnemu zyskowi skarbu królewskiego. Aby utrzymać opłacalność produkcji bito półgrosze, do których dodawano odpowiedniej ilość miedzi (2 półgrosze zawierały mniej srebra niż 1 cały grosz). Półgrosz dzielił się na trzy trzeciaki lub 9 denarów.

Rycina: Grosz krakowski Kazimierza Wielkiego reprodukowany z dzieła K. Stronczyńskiego
„Dawne monety polskie” 1885 r.

  

a/4 ORŁY (2009) - Grosz 1338 r. / Kazimierz Wielki

Emitent: UM Gorzów Wielkopolski, producent: Mennica Polska S.A., materiał: mosiądz,
 nakład: 20 000 szt., czas obowiązywania: 01.03.2009 - 15.03.2009, średnica: 27 mm,
waga: 8,4 g, stempel: zwykły, bok: gładki, model gipsowy: Dominika Karpińska-Kopiec

   

b/40 ORŁÓW (2009) - Grosz 1338 r. / Kazimierz Wielki

Emitent: UM Gorzów Wielkopolski, producent: Mennica Polska S.A., materiał: srebro (Ag.500),
 nakład: 500 szt. (w tym 100 szt. wyselekcjonowano i oksydowano), czas obowiązywania:
01.03.2009 - 15.03.2009, średnica: 38,61 mm,  waga: 20 g, stempel: lustrzany, bok: gładki,
model gipsowy: Dominika Karpińska-Kopiec

  

4 – 4 ORŁY / 40 ORŁÓW (2010) - Trojak 1528 r. / Zygmunt I Stary

Zygmunt I Stary 1506-1548, trojak 1528, Kraków

  

a/4 ORŁY (2010) - Trojak 1528 r. / Zygmunt I Stary

Emitent: UM Gorzów Wielkopolski, producent: Mennica Polska S.A., materiał: mosiądz,
 nakład: 20 000 szt., czas obowiązywania: 17.07.2010 - 31.08.2010, średnica: 27 mm,
waga: 8,4 g, stempel: zwykły, bok: gładki, model gipsowy: Dominika Karpińska-Kopiec

  

b/40 ORŁÓW (2010) - Trojak 1528 r. / Zygmunt I Stary

Emitent: UM Gorzów Wielkopolski, producent: Mennica Polska S.A., materiał: srebro (Ag.500),
 nakład: 500 szt., czas obowiązywania: 17.07.2010 - 31.08.2010, średnica: 38,61 mm, 
waga: 20 g, stempel: lustrzany, bok: gładki, model gipsowy: Dominika Karpińska-Kopiec

  

5 – 4 ORŁY / 40 ORŁÓW (2010) - Półgrosz 1549 r. / Zygmunt II August

Półgrosz Litewski 1549 r. Zygmunt II August, srebro (Ag), Wilno

  

a/4 ORŁY (2010) - Półgrosz 1549 r. / Zygmunt II August

Emitent: UM Gorzów Wielkopolski, producent: Mennica Polska S.A., materiał: mosiądz,
 nakład: 20 000 szt., czas obowiązywania: 17.07.2010 - 31.08.2010, średnica: 27 mm,
waga: 8,4 g, stempel: zwykły, bok: gładki, model gipsowy: Dominika Karpińska-Kopiec

   

b/40 ORŁÓW (2010) - Półgrosz 1549 r. /Zygmunt II August

Emitent: UM Gorzów Wielkopolski, producent: Mennica Polska S.A., materiał: srebro (Ag.500),
 nakład: 500 szt., czas obowiązywania: 17.07.2010 - 31.08.2010, średnica: 38,61 mm, 
waga: 20 g, stempel: lustrzany, bok: gładki, model gipsowy: Dominika Karpińska-Kopiec

  

Dział Numizmatyczny Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim jako samodzielny dział powstał w 1987 roku. Na zbiór złożyły się monety wyłączone z Działu Archeologii oraz medale z Działu Sztuki. W początkach istnienia muzeum kilkadziesiąt pierwszych monet przekazanych zostało z niemieckiego Muzeum Miejskiego (Städtisches Museum). Były to pospolite emisje niemieckie i polskie pochodzące z XVII i XIX w. Monety stanowią pierwsze zapisy w księgach inwentarzowych gorzowskiego muzeum. Wyraźne powiększenie zbioru nastąpiło na początku lat siedemdziesiątych. Pozyskano wtedy pierwsze skarby monet. Obecnie przy formowaniu zbioru bierze się pod uwagę znaleziska pochodzące z terenu działalności Działu Numizmatycznego, mając na uwadze problem badawczy dotyczący odtwarzania historycznego obiegu pieniądza. Zbiór liczy ponad 12 000 monet, banknotów i medali. Większość z nich pochodzi  przede wszystkim z badań własnych, prowadzonych we współpracy z Działem Archeologii. Składa się na niego głównie 20 skarbów z różnych epok – począwszy od średniowiecza, a skończywszy na czasach współczesnych (II wojna światowa). Na wyróżnienie zasługują zwłaszcza późnośredniowieczne znaleziska z Wojcieszyc (pow. Gorzów Wlkp.), Rowu (pow. Myślibórz) i Strzelec Krajeńskich. Obszar pracy Działu Numizmatycznego obejmuje głównie ziemie nad dolną Wartą i Notecią, nazywane wcześniej Nową Marchią. Dzieje tych terenów, znajdujących się na pograniczu polsko-niemieckim, były bardzo burzliwe, co nastręcza wiele problemów przy kształtowaniu zbioru numizmatycznego. Obraz obiegu pieniądza na przestrzeni stuleci nad dolną Wartą i Notecią rysuje się przeto w sposób bardziej skomplikowany niż w innych regionach. Badawczy charakter zbioru numizmatycznego zaowocował wieloma publikacjami w czasopismach numizmatycznych.

Monety ze zbiorów Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim
– fotografia: http://www.muzeumlubuskie.pl/

Od 2005 roku w siedzibie Muzeum przy ul. Warszawskiej 35 udostępniono dla zwiedzających wystawę numizmatyczną, na której zaprezentowano późnośredniowieczne skarby pochodzące ze zbiorów Działu Numizmatycznego. Łącznie wyeksponowano 5 skarbów.

1 - Skarb z Wojcieszyc, gm. Kłodawa, pow. gorzowski. Pierwszą monetę znaleziono 1 I 1975 roku. W wyniku ratowniczych badań wykopaliskowych pozyskano 248 monet (denary, obole i brakteaty). Większość emisji pochodzi z mennic brandenburskich, zachodniopomorskich i meklemburskich, pojedyncze z anhalckich, czeskich, krzyżackich. Zdeponowanie nastąpiło ok. 1290 r.

2 - Skarb z Kunowic, gm. Słubice, pow. słubicki. Pozyskany w 1982 r. w wyniku badań weryfikacyjnych w miejscu wcześniejszego znalezienia depozytu. Z wielkiego zespołu zabezpieczono 642 monety, głównie brakteaty brandenburskie. Monety znajdują się w muzeach w Gorzowie Wielkopolskim, Świdnicy k. Zielonej Góry i we Wrocławiu. Ukrycie nastąpiło na pocz. 2. połowy XV w.

3 - Skarb z Toporowa, gm. Łagów, pow. świebodziński. Znaleziony wiosną 1990 r. podczas budowy kanalizacji. Z zawartości depozytu znanych jest 41 groszy praskich. Ukryty po 1378 r.

4 - Skarb ze Strzelec Krajeńskich, gm. loco, pow.  trzelecko-drezdenecki. Odkryty w 1977 r. podczas kopania fundamentów pod blok mieszkalny. Zabezpieczono 2773 monety, w większości denary zachodniopomorskie. Ukryty po 1410 r.

5 - Skarb z Rowu, gm. Myślibórz, pow. myśliborski. Na depozyt natrafiono w lutym 1989 r. podczas budowy kościoła. W wyniku badań ratowniczych zabezpieczono 2231 monet. Proweniencja emisji jest nadzwyczaj różnorodna. Ukrycie skarbu nastąpiło ok. 1529 r.

     

3 – Drezdenko

Drezdenko (dawniej Drdzeń, niem. Driesen) – miasto w województwie lubuskim, w powiecie strzelecko-drezdeneckim. Leży na pograniczu Pojezierza Wielkopolskiego i Pomorskiego, nad Notecią, 40 km na wschód od Gorzowa Wielkopolskiego. Według danych z 31 grudnia 2010 roku miasto miało 10 193 mieszkańców.

Od czerwca 1946 roku znajdowało się ono w województwie poznańskim, zaś już od czerwca 1950 roku należało do województwa zielonogórskiego. Przez następne 24 lata, od czerwca 1975 do stycznia 1999 roku było częścią województwa gorzowskiego.

Drezdenko, rynek – fotografia: http://www.holidaydialysis.org/

Prawa miejskie Drezdenko otrzymało przed 1317 rokiem. W XIII-XV w. polski gród pograniczny. W 1454 roku włączone do Brandenburgii. Ponownie w Polsce od 1945 roku.
W mieście znajdują się zakłady przemysłu drzewno-papierniczego, przetwórstwa spożywczego i metalowego, przystań rzeczna.

Zabytki Drezdenka: średniowieczny układ urbanistyczny, resztki obwałowań twierdzy (XVII w.), pałac i domy mieszkalne (XVIII w.).

Numizmaty z Drezdenka:

1 – Żetony okolicznościowe bite z okazji Jarmarków Kasztelańskich, które corocznie odbywają się w Drezdenku

a/1 GROSZ (2004) / I JARMARK KASZTELAŃSKI

Emitent: Urząd Miasta Drezdenko,  materiał:  aluminium (Al), średnica: 30 mm,
waga: 3,55 g, stempel: zwykły – bity ręcznie

  

b/2 GROSZE (2005) / II JARMARK KASZTELAŃSKI

Emitent: Urząd Miasta Drezdenko,  materiał:  miedź (Cu), średnica: 30 mm,
waga: 18 g, stempel: zwykły – bity ręcznie

  

c/1 DENAR (2006) / III JARMARK KASZTELAŃSKI

Emitent: Urząd Miasta Drezdenko,  materiał:  mosiądz (M), średnica: 30 mm,
waga: 17 g, stempel: zwykły – bity ręcznie

  

d/1 MARKA (2008) / V JARMARK KASZTELAŃSKI

Emitent: Urząd Miasta Drezdenko,  materiał:  mosiądz (M), średnica: 30 mm,
waga: 17 g, stempel: zwykły - bity ręcznie

Adam Krieger urodził się w roku 1634 w granicznej twierdzy Drezdenko (Grenzfestung Driesen), jako że jego ojciec Gregorius Krüger był kapitanem polowym w pułku generała Schleinitza, który stacjonował w Otyniu (Wartenberg) w obecnym powiecie nowosolskim. Adam mógł więc z rodziną mieszkać na terenie drezdeneckiej twierdzy. O matce kompozytora Annie (z domu Baldewek) nie ma bliższych informacji. Nie wiadomo, kiedy Krieger opuścił strony rodzinne. Według Wernera Brauna, z powodu najazdu i zdobycia Drezdenka przez Szwedów (1639) ,Krieger mógł już jako dziecko znaleźć się w Lipsku. Wiadomo jednak, że był uczniem wybitnego organisty i kompozytora Samuela Scheidta w Halle i że edukację muzyczną u niego zakończył w roku 1650.

Następnie z Kriegerem spotykamy się w Lipsku, gdzie studiuje na uniwersytecie i zdobywa uznanie jako muzyk. Jeszcze w 1725 roku Mattheson w Critica musica wyraża się z uznaniem o Kriegerze jak założycielu studenckiego stowarzyszenia muzycznego pod nazwą „Cymbalische Reich”, którego działalność przyciągnęła licznych członków lipskiego patrycjatu. Musiał też mieć niezwykły talent do gry na klawesynie i organach, skoro w 1655 roku mimo młodego wieku został wybrany na organistę w kościele św. Mikołaja, pokonując konkurenta - Wernera Fabriciusa.

   

4 – Gubin

Gubin (niem. Guben, dolnołuż. Gubin) – miasto i gmina w województwie lubuskim, w powiecie krośnieńskim, na prawym brzegu Nysy Łużyckiej, w obrębie Kotliny Zasieckiej, nad Lubszą. Gubin leży w polskiej części Dolnych Łużyc, na granicy z Niemcami i do 1945 roku było wschodnią częścią miasta Guben. Zlokalizowane były tutaj drogowe i kolejowe przejścia graniczne. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa zielonogórskiego. Według danych z 1 stycznia 2012 roku miasto liczy 17 036 mieszkańców.
Obecnie w mieście znajdują się dwa przejścia graniczne.

Gubin - Gubiński Dom Kultury; kościół pw. Trójcy Świętej – fotografie: WIKIPEDIA

Gubin istniał jako osada już w XI w. Prawa miejskie od 1235 roku. Słynął niegdyś z winiarstwa i włókiennictwa. Od 1368 roku pod władzą Czech, następnie kolejno: Habsburgów (1526), Saksonii (1635), Prus (1815). W 1945 roku zamieniony przez Niemców w miasto-twierdzę, zniszczony podczas ciężkich walk.

Zabytki Gubina: ratusz (XVI-XVII w.), ruiny późnogotyckiego kościoła (XV/XVI w.), fragmenty obwarowań miejskich (XV/XVI w.).

Gubiński numizmat:

1 – 6 GUBINEK (2009) / ŚLIWKA GUBINKA* - Ruiny kościoła farnego i ratusz miejski w Gubinie

*Śliwka gubinka - specyficzna odmiana śliwy, spotykana jedynie na ziemiach gubińskich, jest jednym z ważniejszych przyrodniczych ciekawostek miasta.

Emitent: Urząd Miasta Gubin, organizator: Karkonoski Dom Numizmatyczny,
producent: Česká Mincovna - Jablonec, materiał: mosiądz (MS-80), nakład: 7 500 szt.
(w tym 2 500 szt. wybitych stemplem odwróconym), czas obowiązywania:
2009-07-18 - 2009-08-15, średnica: 30 mm, waga: 13,9 g, stempel: zwykły,
bok: gładki, projekt: Jerzy Fedro, model gipsowy: Paweł Wojtczak

Gubin, ruiny kościoła farnego i ratusz miejski - fotografia: WIKIPEDIA

   

5 – Kostrzyn n. Odrą

Kostrzyn nad Odrą (do 2003 Kostrzyn; niem. Küstrin, łac. Cozsterine) – miasto w północno-zachodniej części województwa lubuskiego, w powiecie gorzowskim ziemskim. Według danych z 2012 roku miasto miało 18 125 mieszkańców.
W 1997 roku została utworzona Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, w której powstało wiele firm reprezentujących branże: papierniczą, spożywczą, maszynową, mięsną, tekstylną, budowlaną, motoryzacyjną, tworzyw sztucznych, wyrobów z drewna, włókienniczą, urządzeń elektrycznych, placów zabaw oraz recyklingu.

Kostrzyn n. Odrą z lotu ptaka – fotografia: http://www.kostrzyn.um.gov.pl/

Na skutek zaciętych walk w 1945 roku zniszczone zostało w blisko 100 % – jest uznawane za najbardziej zniszczone wojną miasto na terenie dzisiejszej Polski, nazywane czasem „polską Hiroszimą”. Kostrzyńska Starówka stanowi obecnie zarośnięte pole z resztkami ruin dawnej zabudowy.

W Kostrzynie znajdują się pozostałości potężnej twierdzy pruskiej, której zasadniczą część wzniesiono w XVI w. Odrestaurowane zostały niektóre obiekty miasta-twierdzy: Brama Berlińska, Brama Chyżańska, Bastion Filip, Bastion Brandenburgia oraz Promenada Kattego. Na terenie twierdzy znajduje się również Bastion Król (przez kilkadziesiąt lat był tam cmentarz wojenny żołnierzy radzieckich poległych w II wojnie światowej) oraz ruiny kościoła i zamku (wysadzonego w 1969 roku do poziomu piwnic). Miasto należy do Euroregionu Pro Europa Viadrina.

Widok Twierdzy Kostrzyn ok. 1921 r. – fot. - http://www.gazetalubuska.pl/;
 Kostrzyn n. Odrą, Brama Berlińska (2011) – fot.: WIKIPEDIA

W Kostrzynie n. Odrą (wcześniej: Czymanowo, Szczecin-Dąbie, Żary, Lębork) odbywa się Przystanek Woodstock – festiwal muzyczny organizowany przez Fundację Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy z pieniędzy uzyskanych od sponsorów.
Nazwa „Przystanek Woodstock”, jak o niej mówi Jurek Owsiak, wyrosła z legendy festiwalu w Woodstock i atmosfery epoki dzieci kwiatów. Natomiast słowo „przystanek” nawiązuje do popularnego serialu telewizyjnego Przystanek Alaska.

Kostrzyn n. Odrą, Przystanek Woodstock
– fot. WIKIPEDIA; http://muzyka.wp.pl/; http://m.kultura.gazeta.pl/

W założeniu impreza ta jest podziękowaniem dla wolontariuszy za ich pracę podczas Finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Festiwal jest w całości bezpłatny dla widzów.

W niektórych latach na Przystanku Woodstock obowiązywały żetony wymienne, które najpierw trzeba było nabyć, aby później otrzymać za nie piwo, czasem nawet posiłek.

Zabytki Kostrzyna n. Odrą: fortyfikacje Twierdzy Kostrzyn, ziemno-murowane, budowane w latach 1537–1568, przebudowane w XIX w., zamek w ruinie z połowy XVI w., Stalag III C, teren obozu jenieckiego na os. Drzewice, cmentarz pomordowanych jeńców.

Numizmat z Kostrzyna n. Odrą:

1 – Kostrzyński żeton tramwajowy

System komunikacji tramwajowej istniejący w Kostrzynie nad Odrą funkcjonował w latach 1903–1945.
Duże odległości między dzielnicami skłoniły władze miasta do uruchomienia połączenia tramwajowego. W tamtych czasach Kostrzyn n.  Odrą (Küstrin) nie posiadał jeszcze sieci elektrycznej, więc decyzja padła na tramwaj konny o szerokości toru 1 000 mm. Wagony zostały odkupione od miasta Poczdam i dostosowane do kostrzyńskich torów. Z powodu wysokich kosztów i wąskich uliczek, wybudowano jednotorową trasę z trzema mijankami. Do oficjalnego otwarcia doszło 10 marca 1903 roku. Park pojazdów stanowiły lekkie dwuosiowe wagony ciągnięte przy dobrej pogodzie przez jednego konia, mogące pomieścić 12 osób siedzących. Zła pogoda i zwiększony ruch zmuszały do zaprzęgania do wagonów drugiego konia. Obsługę tramwaju stanowił początkowo tylko woźnica bez konduktora, który oprócz prowadzenia pojazdu zajmował się kasowaniem opłat za przejazd. Już z chwilą uruchomienia pierwszej linii opłatę za przejazd stanowiły specjalne żetony tramwajowe o nominale 10 fenigów za przejazd osób dorosłych i 5 fenigów za przejazd dzieci i młodzieży oraz bagażu. Linie tramwajowe prowadziły z dworca kolejowego Stare Miasto, przez Rynek, Gwiazdę (dzisiaj rondo) gdzie rozchodziły się w trzech kierunkach: koszar przy ul. Gorzowskiej, Lasu Miejskiego i dworca kolejowego Nowe Miasto.

Kostrzyński żeton tramwajowy o nominale 5 fenigów 
- fotografia: http://kostrzynskie.info/

W 1913 roku miasto zostało zelektryfikowane, więc powstały plany uruchomienia tramwaju elektrycznego i przedłużenia linii tramwajowej. Jednak z powodu braku pieniędzy do realizacji nie doszło. Po zakończeniu I wojny światowej nastały czasy wielkiego kryzysu gospodarczego, wzrosła inflacja oraz rosły koszty utrzymania, co spowodowało, że w 1923 roku tramwaj postanowiono zawiesić, a wagony sprzedano.

Tramwaje w Kostrzynie n. Odrą – fotografia: http://fotopolska.eu/

W 1924 miasto przeznaczyło pieniądze na elektryfikację tramwajów. Słupy trakcyjne zaczęto stawiać wzdłuż już istniejących torów tramwaju konnego. Prąd popłynął 30 kwietnia 1925 roku, a oficjalne otwarcie nastąpiło 16 maja 1925 roku przed zajezdnią, która znajdowała się koło wieży ciśnień (dziś teren ul. Osiedlowej koło wieży ciśnień). Miasto zakupiło cztery tramwaje od firmy Christoph & Unmack w Niesky. Następnie w wyniku wzrostu przewozów dokupiło jeszcze dwa wagony. W 1928 roku dokupiono też dwie przyczepy, które były podobne wyglądem do wagonów silnikowych. Nie były one jednak często używane, dopiero po roku 1934 można było je częściej zobaczyć na ulicach miasta. W 1941 roku zostały przewiezione do Łodzi. Przetrwały wojnę i jeździły po Łodzi do lat pięćdziesiątych.

Tramwaje w Kostrzynie przetrwały do 30 stycznia 1945 roku kiedy to zwieziono je do zajezdni z powodu nadchodzącego frontu. Po wojnie ocalał tylko jeden tramwaj numer 5, który później został przewieziony do Gorzowa Wielkopolskiego.

      

6 – Krosno Odrzańskie

Krosno Odrzańskie(niem. Crossen an der Oder) – miasto powiatowe w województwie lubuskim, w Dolinie Środkowej Odry, nad Odrą u ujścia Bobru. Znajdują się tu siedziby Nadodrzańskiego Oddziału Straży Granicznej, komend powiatowych straży pożarnej, policji i szpitala powiatowego. W mieście zlokalizowany jest garnizon wojskowy. Miasto – Laureat Statuetki „Gmina Fair Play” 2007 w kategorii: miasteczko i małe miasto. Według danych z 30 czerwca 2012 roku miasto liczy 12 041 mieszkańców.

Krosno Odrzańskie, widok ze skarpy na zabudowania zamku – fotografia: WIKIPEDIA

Nazwa miasta odnosi się do polskiej nazwy krosna tkackiego – urządzenia do tkania z przędzy tkanin. W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295-1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Crosna.
Na południe od miasta rozpoczyna się łańcuch średniowiecznych, legendarnych budowli ziemnych, o historycznym, prawdopodobnym znaczeniu graniczno-obronnym – tzw. Wały Śląskie, określane również jako Wały Chrobrego, ciągnące się od Krosna w kierunku południowo-wschodnim, aż po mokradła w okolicy wsi Wierzbowa w Borach Dolnośląskich (zachował się tam, w relatywnie dobrym stanie 7,5 kilometrowy ich fragment). Ta łańcuchowa budowla jest uznawana za najdłuższy zabytek archeologiczny w Europie środkowej, i jednocześnie jest ona także obiektem o bardzo enigmatycznej przeszłości (pomimo wielu prób, dotychczas nie udało się ustalić miarodajnych opinii i faktów w tym zakresie i ich ewentualnej roli w bitwie pod Krosnem Odrzańskim).

Zabytki Krosna Odrzańskiego: kościoły - św. Andrzeja Apostoła i św. Jadwigi Śląskiej, zamek piastowski w ruinie, układ architektoniczny miasta.

Numizmat z Krosna Odrzańskiego:

1 – 3 KROSNA (2009)

Emitent: Urząd Miasta Krosno Odrzańskie, producent: Mennica Polska S.A., materiał: mosiądz,
 nakład: 20 000 szt. (1 000 szt. dukatów z ogólnego nakładu w okresie późniejszym pokolorowano),
czas obowiązywania: 2009-07-18 - 2009-08-15, średnica: 22 mm,
waga: 4,3 g, stempel: zwykły, bok: gładki, projekt: Amber Future

  

7 – Lubrza

Lubrza (niem. Liebenau) – wieś w zachodniej Polsce, położona w województwie lubuskim, w powiecie świebodzińskim. Siedziba gminy Lubrza. Według danych z 31 grudnia 2012 roku, wieś miała 1 049 mieszkańców. Miejscowość o charakterze turystycznym. Położona nad jeziorami Goszcza, Lubie oraz Lubrza, w pobliżu licznych obiektów południowego odcinka MRU, zwanego umownie Pętlą Boryszyńską. Przez wieś przepływa rzeka Rakownik.
Pierwsza wzmianka o Lubrzy pochodzi z 1249 roku. Miejscowość posiadała prawa miejskie od 1319 do XVII wieku oraz 1857-1945.

Lubrza, rynek – fotografia: WIKIPEDIA

Lubrza jest przykładem zespołu urbanistycznego o średniowiecznym rozplanowaniu opartym na dawnej drodze tranzytowej ze Świebodzina do Międzyrzecza, obecnie ulica Świebodzińska. Interesujący jest położony centralnie rynek, obecnie plac Wdzięczności, oraz murowane mieszkalne budynki z końca XIX i pocz. XX w. szczególnie na ulicy 3 Maja, Zamkowej, Klasztornej oraz Krzywej. Wieś zabudowana jest na linii prostej skierowanej z południa na północ. Kilkadziesiąt metrów na zachód od miejscowości znajduje się jezioro Goszcza. Południowe krańce wsi sięgają jeziora Lubie, natomiast północne jeziora Lubrza.

Zabytki Lubrzy: średniowieczne grodzisko, z reliktami wieży rycerskiej, Międzyrzecki Rejon Umocniony, będącym systemem fortyfikacji wybudowanym przez Niemców w latach 1933-1945.

Numizmaty z Lubrzy:

1 - 3 ZLOT (2009) / ZLOT MIŁOŚNIKÓW FORTYFIKACJI – PĘTLA BORYSZYŃSKA

Emitent: Urząd Gminy Lubrza, producent: Mennica Polska S.A., materiał: mosiądz,
 nakład: 20 000 szt. (1 000 szt. dukatów z ogólnego nakładu) w okresie późniejszym pokolorowano),
czas obowiązywania: 08.05.2009 - 31.08.2009, średnica: 22 mm,
waga: 4,3 g, stempel: zwykły, bok: gładki, projekt: Amber Future

Pętla Boryszyńska – umowna nazwa używana na określenie części podziemi Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego (niem.Ostwall albo Festungsfront im Oder-Warthe Bogen (OWB)), mającej stanowić zaplecze niewybudowanej baterii pancernej nr 5. Długość odcinka podziemnej trasy turystycznej dostępnego do zwiedzania wynosi 5 km (do kilkunastu kilometrów poza trasą standardową).
Pętla Boryszyńska znajduje się w pobliżu miejscowości Boryszyn w gminie Lubrza, w województwie lubuskim. Pętla Boryszyńska znana jest także z powodu wielu zamieszkujących tu nietoperzy.

Jedno z wielu rozwidleń tuneli komunikacyjnych na Pętli - fotografia: WIKIPEDIA

  

2 - 3 NOC (2009) / NOC NENUFARÓW

Emitent: Urząd Gminy Lubrza, producent: Mennica Polska S.A., materiał: mosiądz,
 nakład: 20 000 szt. (1 000 szt. dukatów z ogólnego nakładu) w okresie późniejszym pokolorowano),
czas obowiązywania: 2009-07-01 - 2009-09-30, średnica: 22 mm,
waga: 4,3 g, stempel: zwykły, bok: gładki, projekt: Amber Future

Noc Nenurafów – jest to największa impreza Gminy Lubrza, odbywająca się w miejscowości Lubrza. Począwszy od 1997 roku Noc Nenufarów odbywa się cyklicznie w trzecią sobotę lipca. Przed 1997 roku impreza miała charakter okazjonalny - organizowana była co kilka lat.
Nazwa Noc Nenufarów wzięła się od grzybienia białego potocznie zwanego właśnie „Nenufarem”, który masowo kwitnie na pobliskich jeziorach Goszcza oraz Lubie.
Noc Nenufarów jest to połączenie festynu i widowiska nad brzegiem jeziora Lubie (do 2008 roku jeziora Goszcza) - opisującego legendę Lubrzany i Sławoja o powstaniu Lubrzy (w legendzie o miłości Sławoja i Lubrzany zazdrosna wiedźma Wierzbicha Lubrzanę zaklina w ten kwiat, w finale zostaje ona odczarowana, wyłaniając się z olbrzymiego nenufaru), pokazów pirotechnicznych oraz występu gwiazdy krajowego formatu.

  

8 – Międzyrzecz

Międzyrzecz (łac. Meserici, Mederecensis, niem. Meseritz) – miasto w woj. lubuskim, w powiecie międzyrzeckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Międzyrzecz. Położone na Pojezierzu Lubuskim, między rzekami Obrą i Paklicą. Według danych z 30 czerwca 2012 roku miasto miało 18 623 mieszkańców.
Międzyrzecz historycznie zaliczany jest do Wielkopolski. Od XIV wieku do 1793 roku miasto znajdowało się w województwie poznańskim. W latach 1848–1919 leżało w Prowincji Poznańskiej, potem do 1938 roku w  Marchii Granicznej Poznańsko-Zachodniopruskiej. W latach 1950–1975 miasto administracyjnie należało do województwa zielonogórskiego. W latach 1975–1998 wchodziło w skład woj. gorzowskiego.

Międzyrzecz z lotu ptaka – fotografia: http://polskiemiasta.tv/

Rozwój osadnictwa na terenie obecnego Międzyrzecza następował już w okresie rzymskim. Miasto zostało wymienione w kronice Thietmara jako gród w 1005 roku. W XII i XIII w. ważny gród obronny przy granicy z Niemcami. Prawa miejskie przed 1256 rokiem. Na przełomie XIII i XIV w. opanowany przez Brandenburgię, do której należał do 1329 roku. Za panowania Zygmunta III Wazy Międzyrzecz stał się znanym ośrodkiem przemysłu sukienniczego, eksportując swoje wyroby aż do Chin. Od 1793 roku w zaborze pruskim, w latach 1807-1815 wszedł w skład Księstwa Warszawskiego, następnie Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Po I wojnie światowej (1919) przyłączony do Niemiec. Podczas okupacji hitlerowskiej istniał w Międzyrzeczu obóz pracy przymusowej dla ludności polskiej z rejonu Wielkopolski. Międzyrzecz został bardzo zniszczony podczas II wojny światowej.

Obecnie w mieście istnieją zakłady przemysłu drzewnego, skórzanego, odzieżowego, maszynowego, materiałów budowlanych, spożywczego, poligraficznego.

Międzyrzecz – ratusz; zamek – fotografie: WIKIPEDIA

Zabytki Międzyrzecza: ruiny zamku królewskiego Kazimierza Wielkiego (XIV w.), gotycki kościół św. Jana Chrzciciela (XVI-XVII w.), ratusz (1581), dawna synagoga (1824), dawny dom starostów z 1719 roku, a w nim Muzeum Międzyrzeckie z kolekcją portretów trumiennych rodów szlacheckich z XVII i XVIII w., kościół św. Wojciecha, poewangelicki (1834).

   

Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej w dziale historycznym posiada ciekawe zbiory numizmatyczne. Ozdobą tych zbiorów są monety odnalezione niemalże 60 lat temu w Zamostowie. Podczas budowy owczarni robotnicy natrafili na 880 srebrnych monet z XV i XVI wieku. Monety zostały wybite w mennicach saskich, brandenburskich i polskich. Innym bardzo znaczącym eksponatem międzyrzeckiego muzeum jest rzymska gemma* z czasów panowania cesarza Gordiana II (238-244 r. naszej ery). Została ona znaleziona w czasie prac archeologicznych na terenie międzyrzeckiego zamku. Gemma wykonana jest z karneolu - półszlachetnego kamienia zwanego popularnie krwawnikiem. Na jej awersie znajduje się podobizna cesarza. Na świecie są tylko dwa takie eksponaty. Pierwszy znajduje się w zbiorach British Museum, drugi zaś w Międzyrzeczu. Cenny oryginał znajduje się w sejfie międzyrzeckiego muzeum, natomiast w specjalnym urządzeniu można zobaczyć jego powiększoną, wirtualną wersję.

1 – Monety ze Skarbu z Zamostowa
2 – Hologram - gemma* z czasów panowania cesarza Gordiana II
Fotografie: http://www.gazetalubuska.pl/

*Gemma (łac. pączek, oczko winorośli, drogi kamień) – kamień szlachetny lub półszlachetny, o kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z wypukłym kamea.
Gemmy były popularne jako ozdoby lub pieczęcie w cesarstwie rzymskim oraz na starożytnym Bliskim Wschodzie. W Rzymie prawdopodobnie pierwszym, który nosił na ręku gemmę, był Scypion Afrykańczyk. Wytwarzano je już w Mezopotamii, Egipcie (gemmy o kształcie skarabeoidalnym - skarabeusz) i Starożytnej Grecji. Pełniły rolę dekoracyjną, a czasem nawet religijną i magiczną. Przedstawiano na nich postacie ludzkie, mitologiczne, zwierzęta, rośliny lub symbole religijne. Pod koniec okresu hellenistycznego zaczęto wykonywać tanie naśladownictwa gemm w szkle.
W średniowiecznej Europie były bardzo wysoko cenione jako dekoracje relikwiarzy czy oprawy ksiąg liturgicznych, a także stosowane zamiast pieczęci. W Polsce stosowali je Mieszko Stary oraz Przemysł II, co wiemy z zachowanych odcisków na dokumentach. Odcisk gemmy jest też na dokumencie zawarcia Pokoju Toruńskiego w 1466 roku.

      

9 – Nowa Sól

Nowa Sól (niem. Neusalz an der Oder) – miasto i gmina w województwie lubuskim, w powiecie nowosolskim, w Pradolinie Głogowskiej. Położone w pasie Wału Trzebnickiego, nad Odrą. Wraz z Zieloną Górą i Sulechowem tworzy Lubuskie Trójmiasto. Miasto ma status gminy miejskiej i jest siedzibą powiatu nowosolskiego. Nowa Sól jest członkiem Związku Miast Polskich. Według danych z 31 marca 2011 roku miasto miało 40 369 mieszkańców. Jest trzecim pod tym względem miastem w woj. lubuskim – większymi ośrodkami są Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra. W mieście wytyczono podstrefę Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Nowa Sól, rynek – fotografia: WIKIPEDIA

Nowa Sól założona została w XVI w. jako osada warzelników solnych. Należała do dynastii Piastów linii głogowsko-żagańskiej i dzieliła polityczne losy ich księstw. W XVI w. osiedlili się tu bracia czescy, których zbór funkcjonował do końca XIX w. Wzrost znaczenia ekonomicznego w XVII w. dzięki rozwojowi warzelnictwa soli.
Za panowania Karola VI (1711-1740) produkowana w nowosolskiej warzelni sól pokrywała ponad 70 % zapotrzebowania Śląska. Prawa miejskie miasto otrzymało w 1743 roku. Od 1742 roku znajdowało się pod panowaniem Prus. W XIX w. rozwinęło się w znaczący ośrodek przemysłowy. Funkcjonowały tu m.in.: huta żelaza, fabryka wyrobów emaliowanych, fabryka maszyn, mebli, wozów, tkanin wełnianych i bawełnianych oraz kamieni młyńskich. Nowa Sól otrzymała połączenie kolejowe z Berlinem i Szczecinem.
W okresie II wojny światowej funkcjonował w mieście podobóz kobiecy obozu koncentracyjnego w Rogoźnicy, obozy pracy przymusowej. W granicach Polski Nowa Sól znalazła się od 1945 rok.
W Nowej Soli znajduje się też port i stocznia rzeczna, zakłady przemysłu drzewnego, metalowego, lniarskiego i spożywczego.
Kiedy miasto Nowa Sól w latach 80. i początku 90. ubiegłego wieku przeżywało głęboki kryzys, poradziło sobie z nim, produkując masowo figury ogrodowe. Dzięki firmie Malpol spod Nowej Soli, już w połowie lat 90. Stało się „polskim zagłębiem krasnali”. Firma na swoje produkty uzyskała wiele zamówień praktycznie z całego świata.

Zabytki Nowej Soli: kościoły: parafialny - św. Michała (1596), św. Antoniego (1835-1839), ratusz (1574) - pierwotnie budynek urzędu solnego, dawny zbór braci czeskich (1769), domy mieszkalne (XVIII-XIX w.), magazyny solne (XVIII/XIX w.), most zwodzony na kanale portowym Odry.

Nowosolskie numizmaty:

Nowosolskie dukaty związane są tematycznie ze swoim sztandarowym produktem eksportowym, tj. krasnalami ogrodowymi.

1 – 4 TALARY SOLNE / 40 TALARÓW SOLNYCH (2009) - Krasnal Soluś na tle swojej chatki

4 TALARY SOLNE (2009) / Emitent: Urząd Miasta Nowa Sól, producent: Mennica Polska S.A.,
materiał: mosiądz, nakład: 20 000 szt., czas obowiązywania: 2009-05-20 - 2009-08-31,
średnica: 27 mm, waga: 8,4 g, stempel: zwykły, bok: gładki,
projekt: Piotr Gorol (rewers), Sławomir Micek (awers)

40 TALARÓW SOLNYCH (2009) / Emitent: Urząd Miasta Nowa Sól, producent: Mennica Polska S.A.,
materiał: srebro (Ag.500),  nakład: 500 szt., czas obowiązywania: 2009-05-20 - 2009-08-31,
średnica: 38,61 mm,  waga: 20 g, stempel: lustrzany, bok: gładki,
projekt: Piotr Gorol (rewers), Sławomir Micek (awers)

Wyjątkowo duża figura baśniowego skrzata - Solusia - stoi w Parku Krasnala w Nowej Soli. Dziś miało miejsce uroczyste odsłonięcie. Krasnal ogrodowy mierzy pięć metrów czterdzieści jeden centymetrów i jest najwyższy na świecie.

Krasnal  Soluś ma wysokość 5,4 metra i trafi do księgi rekordów Guinnessa. Figurę z laminatu
wykonali pracownicy firmy Malpol z Lubieszowa - fotografia: Spedycje.pl

Uroczystego odsłonięcia Soluisia dokonali: prezydent Nowej Soli, właściciel firmy Malpol  (po prawej) i zaproszony na tę uroczystość marszałek województwa lubuskiego.

  

2 – 4 TALARY SOLNE / 40 TALARÓW SOLNYCH (2011) - Krasnal Soluś płynący na tratwie

4 TALARY SOLNE (2011) / Emitent: Urząd Miasta Nowa Sól, producent: Mennica Polska S.A.,
materiał: mosiądz, nakład: 10 000 szt., czas obowiązywania: 2011-05-28 - 2011-08-31,
średnica: 27 mm, waga: 8,4 g, stempel: zwykły, bok: gładki,
projekt: Piotr Gorol (rewers), Sławomir Micek (awers), wizerunek: Aleksandra Urban

40 TALARÓW SOLNYCH (2011) / Emitent: Urząd Miasta Nowa Sól, producent: Mennica Polska S.A.,
materiał: srebro (Ag.500),  nakład: 200 szt., czas obowiązywania: 2011-05-28 - 2011-08-31,
średnica: 38,61 mm,  waga: 20 g, stempel: lustrzany, bok: gładki, projekt: Piotr Gorol (rewers),
Sławomir Micek (awers), wizerunek: Aleksandra Urban

  

3 – 4 TALARY SOLNE / 40 TALARÓW SOLNYCH (2013) - 450. lecie miasta Nowa Sól

4 TALARY SOLNE (2013) / Emitent: Urząd Miasta Nowa Sól, producent: Mennica Polska S.A.,
materiał: mosiądz, nakład: 9 000 szt., czas obowiązywania: 2013-05-01 - 2013-08-31,
średnica: 27 mm, waga: 8,15 g, stempel: zwykły, bok: gładki,
projekt: Piotr Gorol (rewers), Sławomir Micek (awers)

40 TALARÓW SOLNYCH (2013) / Emitent: Urząd Miasta Nowa Sól, producent: Mennica Polska S.A.,
materiał: srebro (Ag.500),  nakład: 200 szt., czas obowiązywania: 2013-05-01 - 2013-08-31,
średnica: 38,61 mm,  waga: 20 g, stempel: lustrzany, bok: gładki,
projekt: Piotr Gorol (rewers), Sławomir Micek (awers)

  

W Muzeum Miejskim w Nowej Soli w ramach Działu Historycznego eksponowana jest kolekcja numizmatyczna, która liczy obecnie ok. 5000 obiektów.
W jej skład wchodzą monety, banknoty, medale i odznaczenia. Najcenniejszą częścią zbiorów jest kolekcja monet polskich z okresu po II wojnie światowej, obejmująca zarówno monety obiegowe jak i próbne. Muzeum posiada przywilej otrzymywania corocznie ze Skarbca Emisyjnego NBP monet nowych emisji. Na uwagę zasługuje też zbiór pieniądza zastępczego z lat 1914-1923 z Nowej Soli i okolic. W  latach 1965-2010 Muzeum zorganizowało 13 międzynarodowych sesji numizmatycznych, podczas których omawiano wybrane zagadnienia z historii pieniądza. Materiały naukowe z każdej sesji są publikowane, do tradycji należy również wydawanie z tej okazji medali pamiątkowych. Dział przygotowuje także wystawy o tematyce numizmatycznej.

Wybrane eksponaty numizmatyczne z Muzeum Miejskiego w Nowej Soli
– fot. http://www.muzeum-nowasol.pl/

     

10 – Słońsk

Słońsk (niem. Sonnenburg) – wieś gminna w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie sulęcińskim, siedziba gminy Słońsk. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gorzowskiego. Według danych z 28 lutego 2010 roku Słońsk liczył 3 077 mieszkańców.
W okresie pozostawania miasta w granicach Niemiec nosiło ono nazwę Sonneburg. Zmiana na Słońsk nastąpiła po II wojnie światowej, wraz z włączeniem tych ziem w obszar Polski.
Słońsk leży 12 km od granicy przy drodze nr 22 łączącej Berlin i Kostrzyn nad Odrą z Poznaniem i Gorzowem Wielkopolskim. Różnymi formami ochrony przyrody objęto ponad 80 % powierzchni gminy, w tym 4,5 tys. ha znajduje się na terenie Parku Narodowego Ujście Warty.

Zamek joannitów w Sonnenburgu (ob. Słońsku), sztych Meriana, XVII w. – ilustracja: WIKIPEDIA

Przez wiele lat Sonneburg (Słońsk) był siedzibą magdeburskich joannitów. W latach 1420-1429 zakon wybudował potężny zamek. W 1933 roku utworzono tu pierwsze ciężkie hitlerowskie więzienie. W nocy z 30 na 31 I 1945 r. grupa SS-manów przybyła z pobliskiego Frankfurtu n. Odrą, przy pomocy załogi więzienia rozstrzelała na jego terenie 819 więźniów. Była to jedna z największych zbrodni dokonana na obszarze obecnej Polski, podczas przechodzenia przez niego wojsk radzieckich w kierunku na Berlin (największa w Łodzi, w więzieniu radogoskim, w nocy z 17 na 18 stycznia 1945; 1500 więźniów rozstrzelanych lub spalonych żywcem).
Po wojnie zamek popadł w zniszczenie ido lat 70. XX wieku zalegały tam na podłogach stosy papierów niemieckich i sowieckich. Zamek spłonął w 1975 roku. Obecnie są to tylko mury bez stropów.

Zabytki Słońska: kościół farny pod wezwaniem MB Częstochowskiej, muzeum martyrologii ofiar faszyzmu - Muzeum Martyrologii Sonnenburg, Park Narodowy „Ujście Warty”.

Numizmaty ze Słońska:

Rzeczpospolita Ptasia jest zupełnie nową, unikalną w skali Polski inicjatywą Towarzystwa Przyjaciół Słońska „Unitis viribus”, której celem jest klubowe zrzeszenie miłośników ptaków odwiedzających Słońsk. W taki sposób organizacja ta pragnie uatrakcyjnić swoją miejscowość dla ruchu turystycznego oraz przyczynić się do promocji Słońska i Parku Narodowego „Ujście Warty” oraz tworzenia warunków dla rozwoju rodzimej bazy turystycznej. W Rzeczpospolitej Ptasiej obowiązuje konstytucja i kodeks obserwatora ptaków. Miłośnicy ptaków otrzymają paszporty, w których mogą zbierać pieczątki potwierdzające pobyt. Aby otrzymać taki paszport, po przyjeździe do Rzeczpospolitej Ptasiej, trzeba zgłosić się w jednym z Biur Paszportowych w Słońsku (najlepiej z własnym zdjęciem), wypełnić wniosek o jego wydanie, wpłacić 10 zł jako cegiełkę na rzecz Towarzystwa Przyjaciół Słońska "Unitis Viribus" i (bez długiego oczekiwania) stać się jego posiadaczem. Można również otrzymać paszport za zaliczeniem pocztowym wypełniając formularz na naszej stronie.
Od 2008 roku corocznie emitowana jest również moneta pamiątkowa, która każdorazowo przedstawia inny gatunek ptaka żyjącego w Parku Narodowym „Ujście Warty”, a któremu poświęcony jest dany rok.

a/1 PŁOMYKÓWKA (2008)

Emitent: Towarzystwo Przyjaciół Słońska, producent: Produkcja monet i medali J. & T. Ćwiertnia,
materiał:  mosiądz polerowany, nakład: 3000 szt., średnica: 27,5 mm,
stempel: zwykły – bity ręcznie, bok: ząbkowany, projekt: Tomasz Ćwiertnia

  

b/1 CZAJKA (2009)

Emitent: Towarzystwo Przyjaciół Słońska, producent: Produkcja monet i medali J. & T. Ćwiertnia,
 materiał: mosiądz polerowany, nakład: 2000 szt., średnica: 27,5 mm,
stempel: zwykły – bity ręcznie, bok: ząbkowany, projekt: Tomasz Ćwiertnia

   

c/2 PERKOZY (2010)

Emitent: Towarzystwo Przyjaciół Słońska, producent: Produkcja monet i medali J. & T. Ćwiertnia,
 materiał: mosiądz polerowany, nakład: 500 szt., średnica: 27,5 mm,
stempel: zwykły – bity ręcznie, bok: ząbkowany, projekt: Tomasz Ćwiertnia

   

d/1 KRZYKAS (2011)

Emitent: Towarzystwo Przyjaciół Słońska, producent: Produkcja monet i medali J. & T. Ćwiertnia,
 materiał: mosiądz polerowany, nakład: 500 szt., średnica: 27,5 mm,
stempel: zwykły – bity ręcznie, bok: ząbkowany, projekt: Tomasz Ćwiertnia

  

e/1 REMIZ (2012)

Emitent: Towarzystwo Przyjaciół Słońska, producent: Produkcja monet i medali J. & T. Ćwiertnia,
 materiał: mosiądz polerowany, nakład: 500 szt., średnica: 27,5 mm,
stempel: zwykły – bity ręcznie, bok: ząbkowany, projekt: Tomasz Ćwiertnia

  

e/1 ZIMORODEK (2013)

Emitent: Towarzystwo Przyjaciół Słońska, producent: Produkcja monet i medali J. & T. Ćwiertnia,
 materiał: mosiądz polerowany, nakład: 500 szt., średnica: 27,5 mm,
stempel: zwykły – bity ręcznie, bok: ząbkowany, projekt: Tomasz Ćwiertnia

  

Park Narodowy „Ujście Warty” – najmłodszy z 23 parków narodowych na terenie Polski, utworzony 1 lipca 2001 roku z połączenia rezerwatu Słońsk i części Parku Krajobrazowego Ujście Warty.

Park o powierzchni 8 074 ha obejmuje rozlewiska u ujścia rzeki Warty do Odry, wytwarzane w dużej mierze przez rzekę Postomię. Siedziba dyrekcji parku znajduje się w Chyrzynie koło Kostrzyna nad Odrą. Park znajduje się na terenie czterech gmin Górzyca, Kostrzyn nad Odrą, Słońsk i Witnica. Symbolem Parku jest gęś zbożowa.
Park został założony dla ochrony unikatowych terenów podmokłych, rozległych łąk i pastwisk, które są jedną z najważniejszych w Polsce ostoją ptaków wodnych i błotnych. Na terenie Parku stwierdzono obecność 245 gatunków ptaków, w tym 174 lęgowych. Aż 26 z nich należy do gatunków ginących w skali światowej. Są to m.in. wodniczka, derkacz, rycyk, żuraw, bąk, bączek, rybitwa czarna. Tutaj znajduje się największe w Polsce zimowisko arktycznego gatunku łabędzia krzykliwego, a także około 50 bielików, które przyciąga obfitość zimujących kaczek, stanowiących ich pokarm.

Park Narodowy „Ujście Warty” – fotografia: http://www.pascal.pl/

W pobliżu Kostrzyna, przy drodze krajowej nr 22 Kostrzyn nad Odrą – Gorzów Wlkp./Skwierzyna, mieszczą się punkty widokowe dla obserwatorów.

   

11 – Słubice

Słubice (do 1945 niem. Frankfurt (Oder)-Dammvorstadt) – miasto w zachodniej części województwa lubuskiego, w powiecie słubickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Słubice, w obrębie Lubuskiego Przełomu Odry, nad rzeką Odrą. 31 grudnia 2012 roku miasto miało 18 148 mieszkańców. Wraz z Frankfurtem nad Odrą tworzy aglomerację transgraniczną liczącą ok. 85 tys. mieszkańców. Jest to ośrodek akademicki – siedziba Collegium Polonicum, wspólnej jednostki dydaktyczno-naukowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Europejskiego Uniwersytetu Viadrina we Frankfurcie nad Odrą.

Panorama Słubic – fotografia: WIKIPEDIA

W Słubicach znajduje się tu historyczny stadion SOSiR, zabytki architektury, ścieżka rowerowa na Promenadzie Nadodrzańskiej, szlaki turystyczne, oraz rezerwat przyrody i wiele innych. Część miasta objęta jest obszarem Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, należy ono również do Euroregionu Pro Europa Viadrina. Słubice są ponadto członkiem Związku Miast Polskich.

Słubice, stadion SOSiR, dawniej Stadion Wschodniomarchijski (Ostmarkstadion)
– fotografia: WIKIPEDIA

Słubice w XII w. były wzmiankowane prawdopodobnie jako wieś Śliwice. Wchodziły w skład ziemi lubuskiej, którą w 1250 roku książę śląski Bolesław II Rogatka sprzedał arcybiskupowi magdeburskiemu. Od 1252 roku w posiadaniu margrabiów brandenburskich. Do 1945 roku dzielnica Frankfurtu nad Odrą. Po II wojnie światowej powróciły do Polski jako samodzielne miasto.

Słubicki numizmat:

1 – 1 To Dotyczy Ciebie / Das Betrifft Dich

Emitent: Miasto Słubice i Frankfurt n/Odrą, producent Mennica Polska S.A., emisja: 2004 r.,
średnica: 23 mm, materiał: bimetal: otok miedzionikiel (CuNi), rdzeń: mosiądz (M)

Żeton wydany dla upamiętnienia podpisania przez miasta Słubice i Frankfurt n. Odrą symbolicznego ich połączenia w jak gdyby jedną całość - SŁUBFURT.

Wspólny herb Słubic i Frankfurtu n. Odrą po symbolicznym ich połączeniu się w SŁUBFURT

    

12 – Strzelce Krajeńskie

Strzelce Krajeńskie (1945 Strzelce; niem. Friedeberg) – miasto w województwie lubuskim, stolica powiatu strzelecko-drezdeneckiego, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Strzelce Krajeńskie. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. gorzowskiego. Według danych z 31 grudnia 2010 roku miasto miało 10 188 mieszkańców. Miasto położone jest na prawobrzeżnej ziemi nadnoteckiej, nad jeziorami: Klasztornym Górnym, Dolnym Jeziorem oraz Młyńskim, w pasie Pojezierza Południowopomorskiego (w tym, w południowo-zachodniej części Pojezierza Dobiegniewskiego).

Strzelce Krajeńskie z lotu ptaka / Strzelce Krajeńskie, Brama Młyńska z XIV w.
– fotografia: WIKIPEDIA

Strzelce Krajeńskie we wczesnym średniowieczu były piastowskim gródem kasztelańskim i osiedlem handlowym przy szlaku nad Bałtyk. W 2. połowie XIII w. zajęte przez Brandenburgię i włączone do Nowej Marchii. Między 1260 a 1270 rokiem miasto otrzymało prawa miejskie. W latach 1402-1454 w granicach państwa krzyżackiego. Miasto rozwijało się jako ośrodek handlu zbożem, ośrodek rzemieślniczy i usługowy regionu. Podczas II wojny światowej zostało bardzo zniszczone, w 1945 roku wróciło do Polski.

Zabytki Strzelc Krajeńskich: pozostałości kościoła parafialnego (XIII-XIV, XV w., 1855-1860), mury obronne (XIV w.) z basztą i Bramą Młyńską (XV w.), spichlerz (1764), domy (XIX w.).

Numizmaty ze Strzelc Krajeńskich:

Miasto corocznie organizuje Jarmark Strzelecki. Z okazji Jarmarku Strzeleckiego (14 czerwca 2008 roku – po raz pierwszy) została wybita okazjonalna moneta nazwana „dukatem strzeleckim”. Projekt opracował Sławomir Kaczorowski przy współpracy pracowników promocji Urzędu Miejskiego. Na awersie „strzeleckiej monety” znalazł się herb miasta, a rewers określa nominał dukata.
W kolejnych latach wybijanie „dukata strzeleckiego” stało się już tradycją. Np. w roku 2012 bito żeton z wizerunkiem Baszty Więziennej i napisem Strzelce Krajeńskie, na rewersie pojawiło się odwzorowanie odcisku pieczęci Strzelec z XVI wieku.

Baszta Więzienna zwaną inaczej Prochową lub Basztą Czarownic usytuowana jest w północno-zachodniej części miasta, w XIV w. Została ona wybudowana w linii murów, otaczających Stare Miasto. Część dolna baszty jest z kamienia polnego tak jak mury, natomiast górną część nadbudowano z cegły. Szczyt baszty wieńczy ceglany hełm w kształcie stożka z bocianim gniazdem, otoczony platformą widokową. Jak sama nazwa wskazuje w baszcie znajdowało się więzienie.

Strzelce Krajeńskie, Baszta Więzienna – fotografia: WIKIPEDIA

Od końca XVIII w. do poł. XIX w. w budowli magazynowano proch strzelniczy, stąd pochodzące z tego czasu określenie Baszta Prochowa. W 1783 roku. obok baszty przebito w murze tzw. Bramę Pożarową, która miała spełniać rolę „wyjścia ewakuacyjnego” dla mieszkańców na wypadek powstania pożaru w mieście. Później tj. w 1821 roku przejście bramne zaczęto również wykorzystywać do ruchu pieszego i kołowego.

       

13 – Świebodzin

Świebodzin (niem. Schwiebus) – miasto w woj. lubuskim, siedziba powiatu świebodzińskiego i gminy miejsko-wiejskiej Świebodzin, na Pojezierzu Łagowskim. Świebodzin leży w granicach historycznego Dolnego Śląska. Według danych z 31 grudnia 2012 roku miasto miało 20 138 mieszkańców. Świebodzin to dawny gród słowiański, prawa miejskie uzyskał w 1319 roku.
W Świebodzinie znajduje się Pomnik Chrystusa Króla, który do czerwca 2011 roku był najwyższym posągiem Chrystusa na świecie.

W mieście działa przemysł urządzeń termotechnicznych, meblarski, odzieżowy i spożywczy. Działa także znane w kraju sanatorium rehabilitacyjno-ortopedyczne dla dzieci.

Świebodzin w XVII wieku – ilustracja: WIKIPEDIA

Świebodzin historycznie zaliczany jest do Dolnego Śląska. Od 1234 roku miasto należało do księstwa głogowskiego. W latach 1815–1945 leżało w prowincji Brandenburgia. Po II wojnie światowej włączony w struktury administracyjne województwa poznańskiego. W latach 1950–1975 miasto administracyjnie należało do województwa zielonogórskiego, po reformie administracyjnej w 1975 roku w do 1998 roku należało do nowo utworzonego województwa o tej samej nazwie.

Jest jednym z najstarszych miast Ziemi Lubuskiej, rozwinęło się jako osada handlowa przy skrzyżowaniu szlaków z Pomorza na Śląsk i z Łużyc do Wielkopolski. Pierwotnie w granicach Wielkopolski, pod koniec XIII w. własność głogowskiej linii Piastów śląskich, następnie Jagiellonów. Prawa miejskie miasto otrzymało przed rokiem 1319. Od 1526 roku należał do Habsburgów. Po I wojnie śląskiej (1740-1742) w granicach Prus. Utrzymywał ożywione stosunki z Polską. W 1945 roku powrócił do Polski.

Zabytki Świebodzina: kościół św. Michała i Matki Boskiej Królowej Polski (XV w., rozbudowywany 1541), zamek (XV, XVII, XIX w.), pozostałości murów miejskich (XIV-XVI w.) z basztami, ratusz (XVI w.), dawna szkoła (XVI, XIX w.), domy (XVIII, XIX w.).

Numizmat związany z Świebodzinem:

1 – Srebrna sztabka lokacyjna (Ag) / Chrystus Królem Świata – Świebodzin

Producent: PAMP S.A., materiał: srebro (Ag.999), nakład: 10 000 szt., emisja: 2011 r.,
wymiary: 43 x 27 x 2.6 mm, waga: 31,1 g (1 oz)

Pomnik Chrystusa Króla – Wotum wdzięczności (Figura Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata) – pomnik przy ul. Sulechowskiej w Świebodzinie.  Budowla swoim wyglądem nawiązuje do pomnika Chrystusa Zbawiciela w Rio de Janeiro, od którego jest o 3 m wyższa. Całkowita wysokość pomnika wynosi 52,5 m. Ciężar konstrukcji szacowany jest na ponad 440 ton.

 

Świebodzin, Pomnik Chrystusa Króla

  

14 – Wschowa

Wschowa (niem. Fraustadt) – miasto w województwie lubuskim, w powiecie wschowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wschowa. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa leszczyńskiego. Według danych z 31 XII 2010 roku miasto liczyło 14 357 mieszkańców.
We Wschowie działa przemysł spożywczy, metalowy, drzewny, odzieżowy, włókienniczy, wytwórnie środków transportu.

Wschowa z lotu ptaka: fotografia: http://bedeker.wschowa.net.pl

Wschowa była wzmiankowana w 1136 roku jako własność metropolii gnieźnieńskiej. W początkach XIII w. ośrodek sukiennictwa. Jako miejscowość pograniczna, pozostawała pod często zmieniającymi się rządami książąt wielkopolskich i śląskich. Prawa miejskie miasto otrzymało w 1273 roku. Od 1343 roku trwale włączona do Polski przez Kazimierza III Wielkiego. 1422-1423 prowadzono we Wschowie przesłuchania świadków w procesie wytoczonym Krzyżakom przed sądem papieskim przez króla Władysława II Jagiełłę. Ten sam monarcha wzniósł wokół miasta mury obronne i w 1432 roku przekazał Wschowę w lenno Maciejowi Bąkowi z Osieczny. W 1474 roku  miasto oblegane było bezskutecznie przez króla węgierskiego Macieja Korwina.
Kolejni władcy nadawali miastu nowe przywileje handlowe. W funkcjonującej w XVI w. we Wschowie mennicy bito tymfy. W początkach XVII w. napływ śląskich protestantów. Po II wojnie północnej 1655-1660 i towarzyszących jej klęskach żywiołowych (1655 epidemia, 1658 pożar), od połowy XVII w. Wschowa podupadła. W 1706 roku w bitwie pod Wschową Szwedzi pobili Sasów posiłkowanych przez oddziały rosyjskie, co zmusiło Augusta II Mocnego do opuszczenia Polski i uznania praw Stanisława Leszczyńskiego do tronu polskiego. Od 1793 roku pod zaborem pruskim (1807-1815 w Księstwie Warszawskim).
W XIX w. ośrodek tkactwa, sukiennictwa i garncarstwa. Mieszkańcy Wschowy brali udział w powstaniu wielkopolskim 1918-1919. Po I wojnie światowej pozostała w granicach Niemiec. Podczas II wojny światowej we Wschowie funkcjonowały oddziały robocze jeńców radzieckich i francuskich z obozu w Żaganiu. W 1945 roku przyłączona do Polski.

Zabytki Wschowy: kościół św. Stanisława (XIV, XVI w.), zespół dawnego klasztoru Bernardynów (obecnie Franciszkanów) - kościół sw. Józefa (1639, XVIII w.), budynek klasztorny (1629, przebudowany ok. 1730), kaplica św. Krzyża (XVIII w.), dziedziniec z krużgankiem i kaplicami (ok. 1730), kościół ewangelicki (1604-1685), dzwonnica, dawna baszta Bramy Polskiej (XV w., nadbudowana w 1647), dawne kolegium jezuickie (1727), fragmenty murów miejskich (XIV-XVI w.), domy (XVII, XIX w.), ratusz (XVI, XIX w.).

  

Mennica miejska we Wschowie

Opis mennic: http://osobliwosci.eduseek.interklasa.pl/

Wschowa już przed rokiem 1343 posiadała przywilej menniczy. Nie znany jest jednak dokładny rok założenia mennicy. Wschowska mennica miała prawo bicia tylko drobnej monety, ale dawało to wyższy dochód procentowy, niż wybijanie monety grubszej.
Monetą drobną były wówczas denary. Były one wykonane z tak cienkiej blaszki srebra, iż moneta była wybijana jednostronnie (by nie wyginała się i nie łamała). Na monetach przeważnie nie było żadnych napisów a jedynie znaki herbowe i proste symbole.
W roku 1404 kiedy królem Polski był Władysław Jagiełło, denary wschowskie miały wartość 1/12 grosza, natomiast koronne tylko 1/18 grosza. Na późniejszych denarach wschowskich, pochodzących z czasów Jana Olbrachta (1492 – 1501), z jednej strony widniał symbol krzyża podwójnego z kołeczkami między ramionami, a z drugiej strony tych monet orzeł z pierścieniem w dziobie. Zygmunt I Stary (1506 – 1548) w 1525 roku udzielił Wschowie nowego przywileju, w myśl którego miasto mogło wybijać także kwartalniki, przeznaczając dochód  z mennicy na naprawę fortyfikacji miejskich jednak monety z tego czasu nie znamy. Monety z czasów Zygmunta Augusta były również dwustronne: z jednej strony orzeł z pierścieniem w dziobie a na rewersie tarczę z podwójnym krzyżem z kółeczkami: po bokach tarczy rozdzielono daty, a nad tarczą litery C W F. Natomiast denary wschowskie z czasów Zygmunta III z lat 1588 – 1604, powtarzają wzór z czasów Zygmunta Augusta. W latach 1608 – 1609 wybito monety jednostronne, wyobrażające na dwóch tarczach orła oraz podwójny krzyż z kołkami: na tej monecie litera W mieści się pod tarczami, a nad nimi data roku. W 1610 roku ukazały się denary dwustronne z literą  W nad tarczą i datą po jej bokach. Są to ostatnie znane monety pochodzące z mennicy miejskiej.

Trojak koronny Zygmunta III ze Wschowy 1599 – fot.: http:// trojaki.blogspot.com/

    

Mennica królewska we Wschowie

Mennica królewska we Wschowie powstała prawdopodobnie już za czasów Władysława Jagiełły, kiedy to właśnie ten król zamknął około 1414 roku mennicę krakowską. Rozwijające się życie gospodarcze kraju potrzebowało środków obrotowych, a państwo potrzebowało pieniędzy tak więc król nie mógł zrezygnować z dochodów z mennicy. Taka to była najprawdopodobniej przyczyna powstania mennicy królewskiej we Wschowie. Można przypuszczać, że nie została urządzona nowa mennica, lecz w dotychczasowej mennicy bito półgrosze na rachunek królewski, korzystając z istniejących urządzeń i fachowców. Wybijanie półgroszków we Wschowie trwało zapewne ledwie kilka lat.              Około roku 1416 zaczęto we Wschowie wybijać półgroszki koronne. Wyobrażały one – tak samo jak półgroszki bite w Krakowie – z jednej strony koronę z łacińskim napisem otokowym: „Moneta Vladislai”, z drugiej zaś strony orła, a dokoła: „Regis Poloniae” (moneta Władysława – króla Polski). Półgroszki wschowskie są pod koroną oznaczone podwójnym krzyżem, a obok niego są często litery F lub W. Po ponownym otworzeniu mennicy w roku 1652 (zamkniętej w roku 1601), przeniesiono ją do domu na przedmieściu – gdyż wcześniejszy budynek został odstąpiony dla kolegium jezuickiego. W domu tym mieszkał w 1646 roku Andrzej Tymf, twórca nowego rodzaju monety, od jego nazwiska nazywanej tynfami. Tynf był monetą grubszą, o pokaźnej sile nabywczej. Widocznie więc w ówczesnej Polsce wysoko ceniono dowcip, skoro ukuto powiedzenie, że „dobry żart tynfa wart”.

Fot. http://e-numizmatyka.pl/

Oficjalną decyzję o zamknięciu mennicy królewskiej we Wschowie podjęto w roku 1662. Mimo protestów mieszkańców budynek dawnej mennicy przekazano w roku 1728 kościołowi, a przy jego przebudowie w roku 1860 znaleziono duże ilości miedzianych szelągów.
W latach 1588 – 1601 oraz 1652 – 1663 mennica wschowska biła monety drobne, średnie i grube. Monetą drobną były szelągi wybijane najpierw z litego srebra, a od 1659 roku w olbrzymich ilościach z miedzi – jako skutek nieudolnej polityki państwa i najazdem szwedzkim. Do monet średniej wartości zaliczyć można grosze, licznie wybijane półtoraki (do 1624 roku), dwugrosze  (1650 – 1654) i trojaki będące najważniejszą monetą obiegową. Monetami grubszymi były szóstaki, orły, półtalary i talary, także monety złote tzw. dukaty i ich wielokrotności.
Od roku 1599 obowiązywało rozporządzenie królewskie, wedle którego u dołu monety powinien znajdować się inicjał nazwy miasta, w którym moneta została wybita. Wschowskie monety rozpoznawane były po literze F.

   

15 – Żagań

Żagań (niem. Sagan, łuż. Zahań, czes. Zaháň, łac. Saganum) – miasto i gmina w zachodniej Polsce, w województwie lubuskim, siedziba powiatu żagańskiego. Położone na na pograniczu Niziny Śląsko-Łużyckiej i Wału Trzebnickiego, nad rzekami: Bobrem i Czerną Wielką. Miasto znajduje się w odległości 40 km od granicy polsko-niemieckiej i 100 km od granicy polsko-czeskiej.
Według danych z 31 marca 2011 roku miasto miało 26 791 mieszkańców.
Żagań jest lokalnym ośrodkiem usługowo-przemysłowym, a także węzłem komunikacyjnym, w którym zbiega się droga krajowa nr 12 i dwie drogi wojewódzkie oraz kilka linii kolejowych. Miasto jest siedzibą dowództwa 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej oraz kilku innych jednostek wojskowych.

Żagań, Plac Słowiański – fotografia: WIKIPEDIA

Żagań założony został w XII w. przez księcia Bolesława IV Kędzierzawego jako gród strażniczy między Polską a Łużycami, wzmiankowany w 1202 roku. Lokacja miasta ok. 1285. W latach 1274-1504 stolica księstwa piastowskiego. Od 1329 roku pod panowaniem Czech. W 1429 roku oblegany przez husytów. W 1488 roku wraz z całym księstwem odkupiony przez elektorów saskich, Ernesta i Alberta, w 1549 przez króla czeskiego Ferdynanda I Habsburga.
W XVI w. ośrodek reformacji. Rozwijał się jako ośrodek handlu wyrobami żelaznymi i lnem. Podupadł wskutek zniszczeń spowodowanych wojną trzydziestoletnią (1618-1648) i następujących po niej klęsk żywiołowych (1677 i 1688 pożary, 1696 zaraza). W 1742 roku włączony do Prus.
W końcu XVIII w. własność książąt kurlandzkich Bironów, 1806-1813 przekazany przez cesarza Napoleona I M. Talleyrandowi. Od początku XIX w. w miescie nastąpił rozwój przemysłu.
Podczas II wojny światowej w Żaganiu funkcjonowały: 1939-1945 obóz dla podoficerów i szeregowych różnych narodowości, 1941-1945 obóz pracy przymusowej dla więźniów z różnych krajów, 1942-1945 obóz dla jeńców lotników. Od 1945 roku w granicach Polski.
Żagań posiada przemysł drzewny, metalowy, włókienniczy, spożywczy, energetyczny (elektrownia wodna). Węzeł drogowy i kolejowy.

Zabytki Żagania: zespół pałacowy - barokowy pałac Lobkowitzów (1670-1686), oranżeria (1845-1846), mosty nad fosą (1803-1804), park geometryczny (XVII-XVIII w., przekształcony w XVIII-XIX w. na krajobrazowy), kościół św. Piotra i Pawła (XIV-XVI w.), dawny zespół klasztoru Franciszkanów, później Jezuitów: kościół NMP (XIV-XVI w., przebudowany w XVII w.) i kolegium jezuickie (XVII-XIX w.), zespół klasztoru Augustianów: kościół NMP (XIV, XV, XVI w., 1730-1737) klasztor (XVIII w.) i dawny spichlerz (XV w., przebudowany XVIII-XX w.), kościół św. Ducha (1701-1702), kaplica Grobu Chrystusa (1598, przebudowana XVII w.), kościół poewangelicki (1709), kościół cmentarny (ok. 1484, rozbudowany XVII-XVIII w.), fragmenty murów miejskich (XIV-XVI w.), domy (XVIII, XIX w.).

Żagański numizmat:

1 – 2 ZŁOTE (2006) / ŻAGAŃ – Seria: MIASTA W POLSCE (Zamek w Żaganiu)

Emitent: Narodowy Bank Polski; Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 01.06.2006 r.;
materiał: GOLDEN NORDIC (CuAl5Zn5Sn1); średnica: 27 mm; masa: 8,15 g;
nakład: 1 100 000 szt., projekt: Ewa Tyc-Karpińska (awers), Urszula Walerzak (rewers)

Zamek w Żaganiu - zamek piastowski w Żaganiu na Dolnym Śląsku. Zamek w Żaganiu powstał z polecenia książąt legnicko-głogowskich pod koniec XIII wieku na skutek poszerzenia się miasta na wschód i opuszczenia starego zamku. Zamek kilkakrotnie zmieniał właścicieli, w XVI wieku przeszedł w ręce Habsburgów, którzy przebudowali zniszczony przez pożary z lat 1351, 1486 i 1495 zamek w renesansowy pałac. W 1628 roku książę Albrecht von Wallenstein rozebrał wybudował na miejscu zburzonej przez siebie budowli okazały pałac obronny, natomiast książę Wacław Euzebiusz von Lobkovic dokonał przebudowy, pozbawiając go charakteru obronnego.

Żagań, zamek piastowski – fotografia: WIKIPEDIA

Pałac uległ zniszczeniu w czasie II wojny światowej i został odrestaurowany w latach 1965-83. Obecnie w zamku znajdują się siedziby urzędów.

   

16 – Żary

Żary (łac. Sara, Sarove, niem. Sorau, dolnołużycki Żarow) – miasto i gmina w zachodniej Polsce, w województwie lubuskim, siedziba powiatu żarskiego. Położone na południowym skraju Wału Trzebnickiego. Według danych z 31 marca 2011 roku miasto miało 39 365 mieszkańców.
Żary są 4. co do wielkości miastem w województwie. Są także największym miastem w polskiej części Łużyc i między innymi z tego względu noszą miano stolicy tego regionu.
W Żarach działa Towarzystwo Przyjaciół Łużyc Wschodnich i wydaje „Przegląd Wschodniołużycki”.

Żary, Stary Rynek – fotografia: WIKIPEDIA

Miasto wzmiankowane w XI w. pod nazwą Zara jako łużycka żupa solna. W latach 1007-1032 przejściowo włączone do Polski przez Bolesława I Chrobrego, następnie w granicach Marchii Łużyckiej. W XIII w. wraz z Dolnymi Łużycami zajęte przez Henryka I Brodatego. Od 1260 roku miasto posiada prawa miejskie. Od XIV w. rozwój rzemiosła, zwłaszcza sukiennictwa, płóciennictwa, od XVI w. złotnictwa.
Od 1346 roku pod zwierzchnictwem czeskim, od 1635 roku elektorów saskich. Od XVII w. własność rodu Promnitzów. Od przełomu XVII i XVIII w. ośrodek hodowli jedwabników. Od XIX w. rozwój przemysłu (sukiennictwo, lniarstwo, zakłady ceramiczne, odlewnia żelaza). W 1815 roku włączone do Prus.
Podczas II wojny światowej w miejscowym szpitalu dla jeńców wojennych i robotników przymusowych różnej narodowości Niemcy dokonali masowych egzekucji (ok. 2-6 tys. osób). Od 1945 roku w granicach Polski.
W Żarach funkcjonuje przemysł elektrotechniczny, włókienniczy, maszynowy, szklarski i materiałów budowlanych, odzieżowy, spożywczy. Węzeł kolejowy i drogowy. Kąpielisko. Sanatorium neuropsychiatrii dziecięcej.

Żary, pałac Promnitzów oraz wieża zamku Dewinów – fotografia: WIKIPEDIA

Zabytki Żar: kościoły - św. Barbary (XIV-XV w., przebudowany 1550 i 1728), Wniebowzięcia NMP (1401-1430, przebudowany XVI w.) z kaplicą Promnitzów (1670-1672), zabudowaniami plebanii i superintendentury (XVI w., restauracje 1684 i 1733), pozostałości dawnego kościoła Franciszkanów (XIV-XV, XVI, XVIII w.), kościół cmentarny (XIV w.), zamek Bibersteinów (XIV-XV w., przebudowany 1540-1549, w XIX w. zamieniony na więzienie), pałac Promnitzów (ok. 1705-1726), park geometryczny (XVIII w.), fragmenty murów miejskich (XV w.), ratusz (XIV-XV w., przebudowany 1567, XVIII, XX w.), domy (XVI-XIX w.).

Żarski numizmat:

1 – 4 ŻARY (2010)

Emitent: Urząd Miejski w Żarach, producent: Mennica Polska S.A., materiał: mosiądz,
nakład: 20 000 szt., czas obowiązywania: 2010-04-30 - 2010-09-30, średnica: 27 mm,
waga: 8,4 g, stempel: zwykły, bok: gładki, projekt: Janusz Zauściński, Zbigniew Stasik

     

Kończąc wędrówkę po województwie lubuskim chciałbym przedstawić jeszcze przykłady pieniędzy lokalnych emitowanych przez miasta tego regionu z okresu I wojny światowej i pierwszych lat po jej zakończeniu, pieniędzy, które wówczas bito dla uzupełnienia w obiegu brakujących drobnych monet.

    

Autor: Józef Smurawa

Źródła:
- http://www.notgeld.sewera.pl/
- http://kostrzynskie.info/
- http://www.muzeum-nowasol.pl/
- http://www.mzl.zgora.pl/
- http://www.muzeumlubuskie.pl/
- http://www.gazetalubuska.pl/
- http://pl.wikipedia.org/
- http://portalwiedzy.onet.pl/
- http://www.mennica.com.pl/
- http://www.nbp.pl/
- WCN
- http://www.pascal.pl/
- http://www.emonety.pl/
- http://osobliwosci.eduseek.interklasa.pl/
- http://e-numizmatyka.pl/
- http://bedeker.wschowa.net.pl/