Ziemia Kłodzka - w krainie uzdrowisk
Ziemia Kłodzka (czes. Kladsko lub Hrabství kladské, niem. Glatzer Ländchen lub Grafschaft Glatz) – teren dawnego hrabstwa kłodzkiego, dziś powiatu kłodzkiego, kraina historyczna leżąca na południe od Dolnego Śląska obejmująca Kotlinę Kłodzką i otaczające ją tereny górskie (Góry Suche, Góry Stołowe, Góry Sowie, Góry Złote, Góry Bardzkie, Masyw Śnieżnika, Góry Bialskie, Góry Bystrzyckie, Góry Orlickie). Do Ziemi Kłodzkiej należy jeszcze rejon Nowej Rudy z Wzgórzami Włodzickimi położonymi na pn. od Wzgórz Ścinawskiech. Jest on jednak raczej łączony z Górami Sowimi już do Kłodzczyzny nie zaliczanymi. Fizjograficznie do regionu tego należałoby zaliczyć też obszar Broumova, gdzie m.in. leży przeważająca część pasma górskiego znanego u nas jako Góry Stołowe. Oddzielenie tego regionu od Kłodzczyzny ma podłoże historyczne sięgające średniowiecza. Należałoby jeszcze wymienić mniejsze, co nie znaczy mniej atrakcyjne, pasma leżące bardziej w głębi kotliny: Krowiarki, Wzgórza Rogówki czy Wzgórza Lewińskie.
Główne miejscowości Ziemi Kłodzkiej: Kłodzko, Nowa Ruda, Bardo, Bystrzyca Kłodzka, Polanica-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Szczytna, Kudowa-Zdrój, Lądek-Zdrój, Stronie Śląskie, Radków. Dodatkowo w artykule ujęte jest miasto Złoty Stok, przez które przebiega ruchliwa droga krajowa nr 46, która jest jedynym wjazdem od wschodu do Kotliny Kłodzkiej
Panorama ziemi kłodzkiej - widok na Kotlinę Kłodzką i Rów Górnej Nysy, wraz z okalającymi pasmami: Górami Bardzkimi, Złotymi i Bialskimi, oraz Masywem Śnieżnika – fotografia: WIKIPEDIA
Ziemia Kłodzka to bardziej kraina historyczna i administracyjna niż geograficzna. Jej obszar pokrywa się z grubsza z dawnym Hrabstwem Kłodzkim, a dzisiejszy zasięg wyznaczony jest przebiegiem granicy polsko-czeskiej. Mająca kształt niemalże prostokąta postawionego skośnie na jednym z wierzchołków, jest Ziemia Kłodzka ze wszystkich stron otoczona terenami należącymi do Republiki Czeskiej. Z Polską łączy się niezbyt szerokim przesmykiem od pn.-wsch. Dzisiejsze obszary przygraniczne były dawniej silnie ze sobą związane, co widać choćby po przebiegu starych dróg, prowadzących teraz donikąd, bo urywających się na granicy. Dopiero od niedawna, po uruchomieniu kilkunastu przejść granicznych, związki te zaczynają powoli odżywać.
Kraina ta należy do dwu regionów geograficznych: Sudetów Środkowych i Sudetów Wschodnich. Obie części oddzielone są Nysą Kłodzką, płynącą tutaj dokładnie południkowo. Całościowo można jednak na nią spojrzeć jako na rozległe obniżenie Kotliny Kłodzkiej wraz z Rowem Górnej Nysy od południa i otaczające je liczne pasma górskie.
Mapa ziemi kłodzkiej – ilustracja: http://www.piekielko.com.pl/
Ziemia Kłodzka jest wyjątkowym zakątkiem w Polsce. Jej rozliczne walory zachęcają zarówno do krótkich, weekendowych wypadów, jak i dłuższego wypoczynku na łonie natury, połączonego z odnową biologiczną.
Dzieje miast regionu pełne są tajemnic i fascynujących historii, sięgających nawet czasów antycznych. Niegdyś przebiegał tędy bursztynowy szlak, a na torfowisku pod Zieleńcem niejeden amator poszukiwał śladów bursztynowej komnaty. Ziemia Kłodzka, jak każdy region przygraniczny, była też areną sporów pomiędzy sąsiadami. Ścierały się tu losy Czechów, Austriaków i Prusów, a swego czasu przemaszerowały tędy wojska napoleońskie.
W tyglu kulturowym wymieszały się tradycje mieszkańców tych ziem: Niemców, Czechów, Polaków, Austriaków i Żydów. Dzięki nim region pełen jest cennych pamiątek z dawnych lat. Niektóre, to perły na skalę światową. Do najciekawszych zabytków Ziemi Kłodzkiej należą: Twierdza Kłodzka z XVII wieku, Młyn Papierniczy w Dusznikach z tego samego okresu, Kaplica Czaszek w Kudowie - Czermnej, barokowe i renesansowe kamieniczki w Bystrzycy Kłodzkiej i Lądku Zdroju oraz nazywana polską Jerozolimą Bazylika w Wambierzycach.
Bazylika pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Wambierzycach, Sanktuarium Wambierzyckiej Królowej Rodzin Patronki Ziemi Kłodzkiej - barokowa bazylika znajdująca się w Wambierzycach. Wybudowana została w latach 1715 - 1723. W roku 1936 papież Pius XI nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej.
Bazylika Nawiedzenia NMP w Wambierzycach – fotografia: WIKIPEDIA
Ziemia Kłodzka to również liczne osobliwości natury, jakich na próżno szukać w innych zakątkach kraju. Warto odwiedzić Park Narodowy Gór Stołowych z wyjątkowymi formami skalnymi, rozsianymi na terenie Kudowy oraz Radkowa, torfowisko pod Zieleńcem, gdzie podziwiać można typowo syberyjską roślinność oraz Jaskinię Niedźwiedzią w Kletnie koło Stronia Śląskiego.
Góry Stołowe (332.48; niem. Heuscheuergebirge, czes. Stolové hory, dawn. Hejšowina) – masyw górski w Sudetach Środkowych, na styku z Sudetami Wschodnimi. Wypiętrzone przed 30 milionami lat są jednymi z nielicznych w Europie gór płytowych. Płyty z górnokredowych piaskowców ciosowych ułożone są poziomo – stąd nazwa gór, bo płaskie jak stół. Zachodnia część Gór Stołowych leży na terenie Czech i nosi nazwę Wyżyna Broumovska (czes Broumovská vrchovina). Południowo-zachodni skraj pasma w okolicach Mieroszowa – Gorzeszowa – Krzeszowa – Chełmska – Okrzeszyna nosi nazwę Zaworów. W 1993 na terenie Gór Stołowych utworzono Park Narodowy Gór Stołowych.
Góry Stołowe, widok na Szczeliniec Wielki z Fortu Karola / Logo Parku Narodowego Gór Stołowych - fotografia: WIKIPEDIA
Na uwagę zasługują również nowe atrakcje regionu Kłodzczyzny, oddane we władanie turystów: kopalnia węgla kamiennego w Nowej Rudzie, kopalnia złota w Złotym Stoku, czy pełna tajemnic nieczynna kopalnia uranu w Masywie Śnieżnika. Wart zobaczenia jest też piękny Ogród Japoński w Jarkowie koło Lewina.
Muzeum - Kopalnia Złota w Złotym Stoku - w dawnej kopalni złota i arsenu 28 maja 1996 r. uruchomiono Muzeum Górnictwa i Hutnictwa Złota. Muzeum oferuje wystawę obrazującą historię górnictwa złota (stare mapy, narzędzia górnicze, kolekcja tablic ostrzegawczych i informacyjnych z czasów PRL) w sztolni transportowej "Gertruda", wyprawę do sztolni "Czarnej", w której można zobaczyć 10-metrowy podziemny wodospad, przejażdżkę kolejką kopalnianą, a także płukanie złota.
Medal – KOPALNIA ZŁOTA, ZŁOTY STOK, którego emitentem jest Stowarzyszenie Historyków Sztuki „Złota Polska" / Wejście do dawnej kopalni w Złotym Stoku (obecnie muzeum) - fotografia: WIKIPEDIA
Ziemia Kłodzka to również największe w Polsce skupisko uzdrowisk bogatych w lecznicze wody mineralne (gł. szczawy). Polanica, Kudowa, Duszniki, Długopole oraz najstarsze uzdrowisko w Polsce - Lądek, od lat przyciągają kuracjuszy z Polski i z zagranicy.
W kurortach Ziemi Kłodzkiej leczy się m.in. schorzenia pulmonologiczne, reumatologiczne, neurologiczne, gastrologiczne, kardiologiczne oraz ginekologiczne. Tradycyjne formy lecznictwa uzdrowiskowego wsparte zostały w ostatnich latach ofertą licznych ośrodków SPA. Można w nich rozkoszować się wymyślnymi zabiegami upiększającymi, połączonymi z odnową biologiczną.
Miłośnicy pieszych wędrówek odnajdą na Ziemi Kłodzkiej prawdziwy raj. Setki kilometrów szlaków turystycznych pozwalają delektować się bliskością przyrody oraz wyjątkowymi widokami. Rowerzyści także będą mieli wiele powodów do zadowolenia. Ziemia Kłodzka to wymarzone miejsce dla amatorów dwóch kółek.
Ziemia Kłodzka ceniona jest przez narciarzy, snowboarderów i biathlonistów. Najbardziej znanymi stacjami narciarskimi regionu są: Zieleniec oraz Czarna Góra. Jamrozowa Polana oraz Park Narodowy Gór Stołowych dysponują trasami do narciarstwa biegowego.
Ziemia Kłodzka tętni życiem przez cały rok, choć najwięcej dużych przedsięwzięć kulturalno-rozrywkowych organizowanych jest tu latem. Perłę w koronie regionalnego kalendarza imprez stanowi Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach - najstarszy festiwal pianistyczny na świecie. W przyszłym roku odbędzie się już 65. edycja tego wielkiego święta muzyki poważnej. Szeroki wachlarz wydarzeń przygotowano dla miłośników kina. Na Ziemi Kłodzkiej nie brakuje też ważnych imprez sportowych, tj. Rajd Dolnośląski, samochodowe wyścigi górskie, supermaraton kolarski Klasyk Kłodzki, liczne zawody downhillowe, czy zimowe zawody jak Memoriał im. Bronisława Haczkiewicza.
Opis regionu: http://www.sudety24.pl/
Kłodzko, panorama z twierdzy – fotografia: WIKIPEDIA
W X i XI wieku Ziemia Kłodzka była przedmiotem rywalizacji czeskich Przemyślidów i polskich Piastów. Kres tej rywalizacji położył pokój Zielonoświątkowy podpisany w 1137 roku w Kłodzku przez Sobiesława I i Bolesława Krzywoustego. Od tego czasu Ziemia Kłodzka należała do Czech. W roku 1278, książę polski Henryk IV Probus, władający Ziemią Kłodzką, jako czeski lennik nadał prawa miejskie dla Kłodzka, Radkowa i Lądka nadając im. przywilej handlu solą z Wieliczki. W roku 1458 panujący w Czechach Jerzy z Podiebradów ustanowił suwerenne Hrabstwo Kłodzkie. W latach 1471 - 1526 Hrabstwo Kłodzkie wraz z Królestwem Czech pozostawało pod panowaniem Jagiellonów, natomiast po śmierci Ludwika Jagiellończyka przez ponad 200 lat było pod panowaniem Habsburgów. Do najstarszych gałęzi wytwórczych na Ziemi Kłodzkiej zalicza się tkactwo, rozwijające się od czasów prehistorycznych, budownictwo, górnictwo, szklarstwo.
Druga połowa XIII wieku i wiek XIV to okres silnego rozwoju gospodarczego będącego wynikiem gospodarczej działalności zakonów: joannitów i cystersów i silnej kolonizacji niemieckiej ułatwianej przez niemiecką dynastię Luksemburczyków panującą w Czechach. Lata dwudzieste XV wieku przyniosły duże zniszczenia wskutek wojen husyckich. Po wojnach husyckich nastąpił dalszy rozwój gospodarki, rozwój budownictwa i górnictwa skalnego :marmury w Dusznikach i Międzylesiu, piaskowiec w Długopolu, Radkowie i w Starej Bystrzycy, złoto i srebro w Złotym Stoku, rudy żelaza w Dusznikach i Nowej Rudzie oraz miedzi. Trwający 200 lat rozwój tych ziem zahamowała wojna trzydziestoletnia (1618-48) i epidemie, co spowodowało wyludnienie (straty do 30%), oraz zrujnowanie miast i wsi. W dalszej jednak perspektywie poniesione straty okazały się ożywczym wstrząsem. W krajach niemieckich uległ przyśpieszeniu rozpad systemu feudalnego, nastąpiła szybka odbudowa zniszczonych miast. Intensywny ruch budowlany inspirowany przez kościoły i rady miejskie ułatwił ożywienie gospodarcze, dając zatrudnienie tysiącom ludzi.
W wyniku wojen śląskich w połowie XVIII wieku król pruski Fryderyk II odebrał Austrii Śląsk, a Hrabstwo Kłodzkie kupił i włączył w granice administracyjne Dolnego Śląska. W ten to sposób zatarte zostały prastare granice oddzielające Ziemię Kłodzką od Dolnego Śląska. W XIX wieku gospodarka tych ziem opierała się na wykorzystaniu surowców lokalnych (skały, lasy, węgiel, rudy miedzi i żelaza). Budowa linii kolejowych i połączenia Kłodzka z Wrocławiem, Wałbrzychem, Międzylesiem nadały nowe tempo gospodarcze i umożliwiły rozwój nowych branż opartych na sprowadzanych surowcach. Na przełomie XIX i XX wieku powstały nowe gałęzie gospodarcze wykorzystujące od dawna znane uzdrowiska (Kudowa, Duszniki, Lądek) jak i walory krajoznawcze terenów górskich dla wchodzącej w modę turystyki.
O przyznaniu Ziemi Kłodzkiej Polsce zadecydowano po drugiej wojnie światowej. W latach 1945 - 46 na Ziemi Kłodzkiej, podobnie jak na pozostałych terenach przyznanych Polsce, miały miejsce przesiedlenia ludności niemieckiej i zasiedlanie tych ziem przez repatriantów głównie z kresów wschodnich. W okresie powojennym, od roku 1946 do końca lat 80-tych, rozwijano przejęte formy przemysłu i wielkotowarową produkcję rolną. Wprowadzono i rozwijano przemysł elektrotechniczny i hutnictwo szkła. Uogólniając - rozwijano wielkie socjalistyczne formy przemysłu, rolnictwa i usług uzdrowiskowych i turystycznych. Likwidacji uległa prywatna baza turystyczna i drobny przemysł zlokalizowany również we wsiach.
Rozwój prywatnych przedsiębiorstw, bazy turystycznej i uzdrowiskowej oraz usług był skutecznie blokowany przepisami i pozaprawnymi metodami działania. Kryzys lat 80 - tych dotknął przede wszystkim: przemysł wydobywczy, głównie górnictwo węglowe, włókienniczy, przetwarzający miejscowe surowce, elektromaszynowy, wielkotowarowy rolnictwa uprzemysłowionego, uzdrowisk- centralnie zarządzanych kompleksów.
Ponadto nastąpiło wyludnienie wsi górskich, spadek produkcji rolnej, upadek przemysłu przetwarzającego płody rolne.
W końcu lat 90 - tych zauważalny jest rozwój przemysłu na bazie lub z udziałem kapitału zachodniego, prywatnych usług w zakresie handlu, gastronomii, zdrowia, turystyki oraz przemysłu wydobywczego materiałów budowlanych.
Rys historyczny Ziemi Kłodzkiej: http://www.ziemiaklodzka.pl/
Kudowa-Zdrój, Czermna / Kaplica Czaszek – fotografia: WIKIPEDIA
Kaplica Czaszek – zabytek sakralny znajdujący się w Czermnej w województwie dolnośląskim. Kaplica położona jest w odległości ok. 1 km od centrum Kudowy w dolinie rzeki Czermnicy.
Niewielka barokowa kaplica murowana posadowiona na podstawie kwadratu, usytuowana została pomiędzy kościołem św. Bartłomieja a wolnostojącą dzwonnicą. Ściany i sklepienie wnętrza kaplicy pokrywa ok. 3 tys. ciasno ułożonych czaszek i kości ludzkich, ofiar wojen oraz epidemii chorób zakaźnych. Dalsze 20–30 tys. szczątków leży w krypcie pod kaplicą. Na ścianie głównej znajduje się niewielki skromny ołtarz z barokowym krucyfiksem, na którym leżą ciekawsze okazy czaszek. Wśród piszczeli i czaszek ułożonych warstwami przy ścianach kaplicy znajdują się dwie drewniane rzeźby aniołów, jeden z trąbką i napisem łacińskim „Powstańcie z martwych”, drugi z wagą i napisem łacińskim „Pójdźcie pod sąd”. Przed wejściem stoi pomnik z trójjęzycznym napisem po niemiecku, czesku i polsku: „Ofiarom wojen ku upamiętnieniu, a żywym ku przestrodze 1914”.
Mennica Kłodzko
Mennica w Kłodzku ( Glacium, Glatz ) w latach 1426 – 1458 emitowała monety należące do administratorów Ziemi Kłodzkiej – Puty z Czastowic, Haszka z Waldsteinu i Jerzy z Podiebradu. W 1512 r. Ulryk z Hardeku wybija w Kłodzku złote goldguldeny prawdopodobnie jeszcze bez zgody króla.
Po raz pierwszy Kłodzko uzyskało przywilej bicia monety w 1507 r. z rąk cesarza Maksymiliana I. W 1524 r. przywilej ten potwierdzony został przez Władysława II Jagiellończyka.
1 - Dukaty 1629, PH- Ferdynand III; 2 - 2 dukaty, 1630 – Ferdynand III / Mennica Kłodzko – fotografia: http://numia.pl/
W 1625 r. cesarz Ferdynand II, po opanowaniu Pragi zmusił Stany Czeskie do koronacji swojego syna Ferdynanda III na króla Czech. W 1627 roku wzmocnił jego pozycję na Śląsku przekazując mu Hrabstwo Kłodzkie, jako osobiste lenno. Z uwagi na problemy wojenne i polityczne Ferdynand II w 1627 roku uruchomił Kłodzku kolejną cesarską mennicę. Na monetach wybijanych w Kłodzku znajduje się wyłącznie tytulatura królewska, nie ma też na nich żadnych odniesień do Śląska czy Kłodzka. Kłodzko było po prostu kolejną mennicą królewską. Wybijanie monety w Kłodzku trwało do roku 1647. O fakcie wybijania tych monet w Kłodzku świadczą jedynie znaki mincerzy i urzędników kłodzkich. W Kłodzku wbijano dukaty, dwudukaty oraz talary. Moneta bita w Kłodzku nie miała lokalnego charakteru, nie promowała zwierzchności Habsburgów nad Czechami czy Śląskiem. Nie nawiązywała także do monetarnych tradycji tej ziemi. Była pomocnicą mennicą króla Czech a potem cesarza Austrii. Monety tutaj wybijane należą do niezwykle rzadkich, ostatnie lata przyniosły nie tylko odkrycie nowych nieznanych roczników dukatów, ale pozwoliły na opisanie monet wcześniej znanych tylko z not numizmatycznych.
1 - 10 dukatów 1627 (bite stemplami talarów) – Ferdynand III; 2 - 5 dukatów 1628 (bite stemplami talarów) – Ferdynand III; 3 - 10 dukatów – Ferdynand III; 4 - Dukat 1644 (Ferdynand III jako cesarz 1637-1657)
/ Mennica Kłodzko – fotografia: http://numia.pl/
Mennica Złoty Stok
Złoty Stok na rycinie Wernera z połowy XVIII wieku – ilustracja: http://zlotystok.salwach.pl/mennica
Mennica w Złotym Stoku powstała za panowania książąt ziębicko-oleśnickich z rodu Podiebradów. Założycielem tego rodu był król Czech Jerzy z Podiebradów (1420-1471). Uzyskał on dla swoich synów tytuły księcia Rzeszy. Cesarz Fryderyk III Habsburg nadał im również księstwo ziębickie i hrabstwo kłodzkie jako lenno, a cesarz Maksymilian, w 1502 roku, przywilej bicia monet. Wnukowie króla Jerzego: Albrecht, Karol I i Jerzy przenieśli w roku 1507 mennicę z Ząbkowic do Złotego Stoku. Mieściła się ona początkowo w książęcym zamku. Nową mennicę zbudował w latach 1510 1520 książę Karol I. Do 1569 roku Podiebradowie bili w niej złote dukaty oraz srebrne grosze. W latach 1582 - 1595 złote dukaty bili w tej mennicy czescy możnowładcy Wilhelm i Piotr z Rozembergowie, nowi właściciele Złotego Stoku. Ostatnimi właścicielami mennicy zostali w 1599 roku książęta brzesko-legniccy. Bili oni w niej złote dukaty i grosiki oraz srebrne talary i krajcary do roku 1621. Monety te możemy znaleźć obecnie w wielu muzeach i u kolekcjonerów. Są one także często sprzedawane na numizmatycznych aukcjach.
Monety bite w Mennicy Złoty Stok / 1 - DUKAT z 1529 roku - Karol I - książę ziębicko-oleśnicki (złoto 3,5 g, 22 mm); 2 - DUKAT z 1557 roku - Jan - książę ziębicko-oleśnicki (złoto 3,5 g, 22 mm);
3 - DUKAT z 1611 roku - Jan Chrystian i Jerzy Rudolf, książęta brzesko-legniccy (złoto 3,5 g, 21 mm); 4 - GROSZ z 1518 roku - Karol I, książę ziębicko-oleśnicki (srebro 2,0 g, 25 mm); 5 - TALAR z 1607 roku - Jan Chrystian i Jerzy Rudolf, książęta brzesko-legniccy (srebro 29,2 g, 40 mm) 6 - 3 KRAJCARY z 1613 i 1617 roku - Jan Chrystian i Jerzy Rudolf, książęta brzesko-legniccy (srebro 2,0 g, 22 mm)
Współczesne numizmaty (monety, dukaty lokalne i inne żetony pamiątkowe) wyemitowane przez miejscowości Ziemi Kłodzkiej przedstawię jako krótkie wizyty w miejscowościach, których dotyczą.
1 – KŁODZKO
Kłodzko (tuż po wojnie Kładzko, łac. Glacium, Glacensis urbs, Glocium, niem. Glatz, dial. Glooz, czes. Kladsko) – miasto i gmina w województwie dolnośląskim, będące siedzibą powiatu kłodzkiego, wiejskiej gminy Kłodzko. Leży w Kotlinie Kłodzkiej nad rzeką Nysą Kłodzką.
Główne miasto ziemi kłodzkiej. Według danych GUS z 31 marca 2011 r. miasto liczyło 28 750 mieszkańców.
Panorama Kłodzka - fotografia: WIKIPEDIA
Kłodzko to największe miasto powiatu kłodzkiego, będące stolicą historycznego hrabstwa kłodzkiego. Leży w północno-wschodniej części Kotliny Kłodzkiej, u południowo-zachodnich podnóży Gór Bardzkich na wysokości ok. 290–370 m. Najniższym punktem jest ujście Ścinawki na północy Ustronie, a najwyższym zbocza Czerwoniaka na południu przy granicy z Krosnowicami.
Kłodzko po raz pierwszy pojawia się na kartach historii w 981 r. jako castellum Kladsko . Nazwa ta – niewątpliwie czeskiego pochodzenia – wywodzi się od drewnianych kłód (czes. kláda), które ułatwiały przeprawę przez rzekę lub kłód, z których zbudowany był obronny gród na Górze Fortecznej.
W późnym średniowieczu, w wyniku intensywnej kolonizacji niemieckiej, nazwa miasta przeewoluowała w kierunku formy Glatz (1291). W późniejszych wiekach niemieccy badacze tworzyli na jej podstawie pozbawione lingwistycznego uzasadnienia teorie o możliwości założenia miasta przez Rzymian. Dowodzić miały jej znalezione tu monety rzymskie czy rzekome pochodzenie nazwy Glatz od łacińskiego wyrazu glacies (lód). Jeszcze w XIX w. próbowano dowodzić, że twórcą miasta był Henryk I Ptasznik lub nawet Karol Wielki.
Na mapach z XIX i XX wieku polską nazwą miasta było najczęściej Kładzko. Po włączeniu miasta do Polski najpierw przyjęto nazwę Kładzko, a ostatecznie spolonizowaną formę Kłodzko.
Najważniejsze zabytki:
- bastionowa twierdza na miejscu wcześniejszego zamku z 1577, przebudowanego w latach 1680-1702, w największym stopniu rozbudowana przez króla pruskiego Fryderyka II Wielkiego,
- późnogotycki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, rozpoczęty przez joannitów w 1344 r., ukończony w początku XVI w.; wnętrze przebudowane w okresie baroku (1660-1670); wyposażenie wnętrza głównie barokowe – ołtarz główny z 1727-1729 (K. Tausch), ambona z 1717 (M. Klahr), a także gotycka XIV-wieczna figura Madonny z czyżykiem,
- barokowy zespół klasztorny franciszkański: kościół Matki Boskiej Różańcowej (1628-1631, przebudowa ok. 1711) i klasztor,
- kościół św. Jerzego i św. Wojciecha, dawniej Chrystusa Króla, pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z 1275 r. W XIV w. założono tu klasztor joannitów, który spłonął w 1469/1470 r. Budowę obecnego kościoła w stylu barokowym rozpoczęli w 1643 r. bernardyni, w prezbiterium znajduje się pozostałość sklepienia gotyckiego. Nad kościołem góruje wieża dobudowana w 1760 r.; przy kościele klasztor z drugiej połowy XVII w., od 1946 zajmowany przez ss. klaryski,
- gotycki most na Młynówce z lat ok. 1280-1390 z barokowymi figurami, stylistycznie powiązany z mostem Karola w Pradze,
- ratusz z końca XIX w., z renesansową wieżą,
- dawne kolegium jezuickie (1655-1690, C. Lurago),
- Muzeum Ziemi Kłodzkiej w budynku dawnego konwiktu jezuickiego,
- renesansowe i barokowe kamienice z XVI-XVIII w.,
- kamienny średniowieczny krzyż pokutny.
Współcześnie Kłodzko jest tematem jednej monety NBP oraz szeregu żetonów pamiątkowych. Krótko przedstawię te emisje:
- 2 ZŁOTE (2007) / KŁODZKO - PANORAMA MIASTA – TWIERDZA KŁODZKO
(Seria: Historyczne miasta w Polsce)
2 złote (2007) / 750 – LECIE LOKACJI KRAKOWA / producent: Mennica Polska S.A.; projekt: Ewa Tyc-Karpińska (awers), Urszula Walerzak (rewers); materiał: Nordic Gold; nakład: 1 100 000 szt.; średnica: 27 mm; waga: 8,15 g; bok: ośmiokrotnie powtórzony napis "NBP", co drugi odwrócony o 180°
Twierdza Kłodzko (niem. Festung Glatz) – dobrze zachowana, duża twierdza w Kłodzku będąca systemem obronnym z okresu XVII i XVIII wieku. Powierzchnia twierdzy wynosi ponad 30 hektarów. W skład kompleksu twierdzy kłodzkiej wchodzą:
- twierdza główna,
- fort posiłkowy Owcza Góra,
- obwarowania miejskie (fragmentaryczne),
- umocnienia polowe.
Twierdza Kłodzko – fotografia: WIKIPEDIA
W 1970 na twierdzy nakręcono część zdjęć do ostatniego odcinka serialu „Czterej pancerni i pies” - odcinek „Dom”.
Twierdza obecnie dostępna dla turystów wraz z odcinkiem trasy podziemnej wynoszącej około 1 km.
- TALARY KŁODZKIE (2008) / ŻETONY PAMIĄTKOWE (Wybite z okazji Święta Ulicy Daszyńskiego)
Wyemitowano 5 typów żetonów o nominale 1 TALAR KŁODZKI:
- Zespół Szkół Społecznych w Kłodzku,
- Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe,
- Zespół Uzdrowisk Kłodzkich,
- OO. Franciszkanie,
- Twierdza Kłodzka.
Emitent: Urząd Miejski w Kłodzku; emisja: 2008 r.; materiał: mosiądz (M); nakład: po 500 szt.; średnica: 30 mm
Święto Ulicy Daszyńskiego
W dawnej stolicy Hrabstwa Kłodzkiego, odbyła się wielka impreza plenerowa, Święto Ulicy Daszyńskiego. 1 maja, na ulicy Daszyńskiego, w Parku Sybiraków, Parku Przyjaźni, na terenach przyległych do Szkoły Społecznej, na kanale Młynówka, na moście gotyckim oraz w ogrodach o. Franciszkanów było przygotowanych mnóstwo atrakcji.
Tego dnia każdy mógł znaleźć coś dla siebie. Przygotowano atrakcje kulturalno-oświatowe oraz rekreacyjne. Obchody tego święta były wspaniałą okazją do rodzinnego spędzenia czasu wolnego.
Imprezę zorganizowali: Zespół Szkół Społecznych w Kłodzku, Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe, Urząd Miasta Kłodzka, Starostwo Powiatowe w Kłodzku, Kłodzki Ośrodek Kultury, Akademia Przygody, Amatorska Liga Koszykówki, kłodzcy o. Franciszkanie.
Posłanka Monika Wielichowska, która uczestniczyła w tym niecodziennym wydarzeniu, otworzyła wystawę poświęconą ulicy Daszyńskiego, a także odsłoniła pamiątkową tablicę. Wystawa przebiegająca wzdłuż ul. Daszyńskiego. To praca uczniów klasy pierwszej Społecznego Liceum Ogólnokształcącego, którzy od stycznia realizują projekt pod nazwą „Przy Daszyńskiego”.
Kłodzko, ulica Daszyńskiego – fotografia archiwalna: http://www.dawneklodzko.pl/
ZESPÓŁ SZKÓŁ SPOŁECZNYCH W KŁODZKU
28 sierpnia 1991 roku w budynku po przedszkolu przy ul. Kościuszki 2, czterdziestoosobowa grupa rodziców podjęła decyzję o powołaniu do życia Społecznej Szkoły Podstawowej. Początki były bardzo trudne. Jednak zaangażowanie i ogromny wkład pracy założycieli szkoły zaowocowało. Dziś szkoła ma już dwadzieścia lat i może pochwalić się wieloma osiągnięciami. Jest jedną z lepszych placówek tego rodzaju w mieście Kłodzko.
Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe - kłodzkie towarzystwo edukacyjne i organizacja pozarządowa, stowarzyszenie powstałe w grudniu 1995 roku. Celem Kłodzkiego Towarzystwa Oświatowego jest wzbogacanie możliwości edukacyjnych dzieci i młodzieży poprzez wyzwalanie i wspieranie inicjatyw społecznych w dziedzinie oświaty, wychowania, kultury i sportu. Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe jest stowarzyszeniem wyższej użyteczności, gdyż od 2004 ma także status organizacji pożytku publicznego.
Zespół Uzdrowisk Kłodzkich
Zakład obejmuje oddział rehabilitacji kardiologicznej i narządu ruchu, poradnię rehabilitacyjną, pracownię balneoterapii z pijalnią wód oraz przychodnię uzdrowiskową. Świadczy usługi z zakresu rehabilitacji medycznej pourazowej i neurologicznej, a także masażu klasycznego segmentarnego i całościowego, masaży relaksacyjnych i rozluźniających oraz masaży przeciwbólowych kręgosłupa i pleców.
Kościół i klasztor OO. Franciszkanów
Początek kościoła datuje się na rok 1257, istniała wtedy kaplica św. Klary i św. Franciszka odwiedzana przez pielgrzymów. W 1270 r. franciszkanie otrzymali od Ottokara II znaczne tereny na Wyspie Piasek, a w 1350 r. w dokumencie odpustowym mowa jest już o kościele Najświętszej Marii Panny i św. Franciszka. Przybycie franciszkanów do Kłodzka spotkało się z dużym niezadowoleniem ze strony zakonu joannitów i samych mieszkańców miasta.
Kolejne budowane kościoły przez franciszkanów niszczyły wojny, pożar w 1463 r. a później powódź w 1475 r. W XVI w. Zgromadzenie przestało istnieć, jedynym śladem ich obecności była kaplica na terenie założonego w 1542 r. cmentarza. W 1604 r. do Kłodzka przybywa dwóch braci zakonnych z Pragi, którym według niektórych źródeł udało się do 1612 r. odbudować kościół, niestety został on skonfiskowany i utworzono w nim drukarnię i szkołę niemiecko-ewangelicką. W 1622 roku prawnie odzyskują mienie a w 1628 r. rozpoczynają budowę obecnego kościoła. Kościół w stanie surowym ukończono w 1631 r., natomiast wnętrze wykończono dopiero w 1697 r. W 1783 r. kościół i klasztor zostaje zniszczony przez kolejna powódź. Fundamenty budynków zostały mocno naruszone.
Kościół Matki Boskiej Różańcowej Klasztor oo. Franciszkanów – Kłodzko / pocztówka archiwalna
- ilustracja: http://dolny-slask.org.pl/
W 1810 r. w wyniku dekretu o sekularyzacji franciszkanie zostali usunięci a budynki kościoła zostały przez rząd pruski przemianowane na szpital wojskowy a kościół zyskuje miano kościoła garnizonowego. W wyniku tych działań zniszczona została część wystroju kościoła ale przetrwały do naszych czasów freski Feliksa Antoniego Schefflera, zdobiące sklepienie sali jadalnej. Malowidło przedstawia Trójcę Świętą, św. Franciszka oraz innych świętych i męczenników.
- TALARY KŁODZKIE (2009) / ŻETONY PAMIĄTKOWE (Wybite z okazji Święta Ulicy Daszyńskiego)
Wyemitowano 6 typów żetonów o nominale 1 TALAR KŁODZKI:
- Ratusz,
- Most,
- 550 lat Hrabstwa Kłodzkiego,
- 800 lat Franciszkanów w Kłodzku,
- Wieże kościelne,
- Kamienice.
Emitent: Urząd Miejski w Kłodzku; emisja: 2009 r.; materiał: mosiądz (M); nakład: po 500 szt.; średnica: 30 mm
Ratusz w Kłodzku - neorenesansowy, zabytkowy ratusz położony w centralnej części placu Bolesława Chrobrego w Kłodzku, na Starym Mieście. Został zbudowany w latach 1887–1890 wg projektu niemieckiego architekta Ewelda Bergera. Pierwotnie mieścił magistrat miasta Kłodzka, następnie oddział PKO. Od 1990 r. jest siedzibą Burmistrza Kłodzka, Rady Miejskiej w Kłodzku, wydziałów Urzędu Miejskiego w Kłodzku, straży miejskiej. Na parterze mieści się Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna oraz trzy kawiarnie i informacja turystyczna. W ratuszu mieści się również Studio Kłodzko Polskiego Radia Wrocław.
Ratusz w Kłodzku - fotografia: WIKIPEDIA
Budynek trzykondygnacyjny, wykonany w stylu neorenesansowym. Do najokazalszych pomieszczeń należą:
- Sala posiedzeń rady z drewnianym stropem i boazeriami o charakterze neobarokowym,
- Klatka schodowa reprezentacyjna, neobarokowa z witrażami, witrażowym świetlikiem oraz wykonanym z białego marmuru portalem wielkiej sali ozdobionej toskańskimi kolumnami,
- Sala Rajców z malarstwem ściennym autorstwa K. i Z. Janotów.
Most gotycki w Kłodzku – zabytkowy kamienny most nad rzeką Młynówką w Kłodzku w województwie dolnośląskim. Most ma cechy budowli gotyckiej i łączy ze sobą Wyspę Piasek i staromiejską część Kłodzka na Fortecznej Górze z rynkiem i twierdzą, stanowiąc część jednej z głównych dróg komunikacyjnych tej części miasta. Most jest zamknięty dla ruchu kołowego.
Gotycki most na Młynówce i kościół Matki Boskiej Różańcowej w Kłodzku - fotografia: WIKIPEDIA
Most gotycki na Młynówce, kanale odchodzącym od Nysy Kłodzkiej należy do najstarszych budowli tego typu w regionie. Jest jednym z dziewięciu mostów łączących staromiejską najstarszą część miasta Kłodzka, teren dawnego podgrodzia, położony na Wyspie Piasek. Most jest czteroprzęsłową konstrukcją łukową wymurowaną z piaskowcowych ciosanych klińców, ma długość 52,20 m i około 4 metrów szerokości, ograniczony jest masywnymi kamiennymi balustradami, bogato zdobionymi rzeźbami świętych i krucyfiksami. Posiada dwa przyczółki i trzy filary. Dwie skrajne węższe arkady mają kształt ostrołukowy. Najciekawszy jest filar środkowy. Most powyżej cokołu posiada sześć żeber, na którym spoczywa płaski pomost w kształcie niepełnej gwiazdy, który był specjalnie przygotowywany pod budowę kapliczki, która ostatecznie nie powstała.
Na filarach mostu stoi sześć kamiennych rzeźb, przedstawiających: Trójcę Świętą i Ukoronowanie NMP, św. Jana Nepomucena najpopularniejszego świętego w regionie, Ukrzyżowanie, św. Franciszka Ksawerego patrona chroniącego od chorób, Pietę i św. Wacława. Na uwagę zasługują przede wszystkim: Pieta z XVII wieku oraz rzeźba przedstawiająca Chrystusa na krzyżu z postacią Marii Magdaleny u jego stóp. Ze względu na swą architekturę, most jest często porównywany do słynnego Mostu Karola w Pradze, ale równie często błędnie nazywany mostem "Wita Stwosza", lub "mostem św. Jana".
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kłodzku – rzymskokatolicki kościół farny położony na Starym Mieście w Kłodzku. Pierwotna budowla miała tu istnieć w 1194 roku, zaś obecna zbudowana w stylu gotyckim powstawała od połowy XV wieku, a prace przy jej wykończeniu trwały jeszcze z przerwami do połowy XVI stulecia. Inicjatorem budowy obecnej świątyni był pierwszy arcybiskup metropolita praski Arnoszt z Pardubic, który ustanowił tą świątynię wotum za uzyskanie przez Czechy - metropolii kościelnej i usamodzielnienie się od obcych struktur kościelnych. Kościół w 2003 roku był typowany do pozostania katedrą lub konkatedrą nowej diecezji sudeckiej (świdnickiej).
Kościół Wniebowzięcia NMP, na którego budowę przeznaczono znaczne fundusze z testamentu abpa. Arnoszta - fotografia: WIKIPEDIA
Kłodzko zachowało częściowo oryginalny układ urbanistyczny miasta średniowiecznego, ściśle dostosowanego do ukształtowania terenu i podporządkowany obronnej roli zamku, a później twierdzy. Najstarsza część miasta leży na lewym brzegu Nysy Kłodzkiej, na wysokiej terasie, u stóp Fortecznej Góry. Powoduje to, że na terenie starego miasta występują znaczne różnice wysokości, wynoszące ok. 20 m w przypadku rynku, a rzeki, a pomiędzy twierdzą a rzeką aż ok. 60 m. Stąd też duża liczba ulic jest stromych, a nawet biegnie po stopniach, jak w przypadku ul. Spadzistej, co nadaje tej części miasta malowniczość. Obszar starówki oddzielony jest od pozostałych części miasta przez parki, które przybierają formę plantów, skwerów i zieleńców. Nietknięty przez wojnę średniowieczny układ działek i zabudowań Starego Miasta został silnie zaburzony rozbiórkami przeprowadzanymi od l. 50. XX w., szczególnie w jego północnej części.
Nieco nowsza jest część Kłodzka położona na wyspie Piasek, utworzonej przez Młynówkę. Dominantą całego zespołu miejskiego jest potężna twierdza bastionowa położona na Fortecznej Górze i nieco mniejsza twierdza pomocnicza na Owczej Górze. Miasto ma nietypowe ukształtowanie, ponieważ całkowicie wypełniło wąską dolinę rzeczną pomiędzy oboma wzniesieniami, wykorzystując strategiczne położenie tego miejsca. Natomiast w dzielnicach stanowiących dawniej odrębne osady, takie jak: Ustronie, Jurandów, Leszczyny, Zagórze czy Książek zachowały w całości swój pierwotny układ urbanistyczny w postaci wsi łańcuchowych lub folwarków.
We wschodniej części miasta, za historycznymi przedmieściami: wojciechowickim i wygonem wznosi się na nierównym ternie pnącym się do góry osiedle domów jednorodzinnych powstałe w drugiej połowie XX w. Rozciąga się z niego panorama na całe miasto, z której widoczne jest po drugiej stronie, powstałe w tym samym czasie osiedle im. Kruczkowskiego, wybudowane z wielkiej płyty.
Widok na śródmieście Kłodzka z twierdzy - fotografia: WIKIPEDIA
- 8 TALARÓW FORTECZNYCH (2010) / ŻETON PAMIĄTKOWY (TWIERDZA KŁODZKO)
Emitent: Mennica Śląska Sp. z o.o oraz Muzeum Twierdzy Kłodzkiej; producent: Mennica Śląska W Pszczynie; emisja: 2009 r. / w użyciu od stycznia 2010 r.; projekt: Piotr Cylc; materiał: nowe srebro / alpaka i golden nordic; nakład: po 10 000 szt.; średnica: 30,88 mm; waga: 12,3 g / 11,9 g
- 8 TALARÓW KŁODZKICH (2010) / MONETY LOKALNE (KŁODZKO - RATUSZ)
Emitent: Urząd Miejski w Kłodzku; producent: Mennica Śląska W Pszczynie; emisja: 2010 r.; materiał: nowe srebro / alpaka i golden nordic; nakład: po 2 500 szt.; średnica: 30,88 mm; waga: 12,3 g / 11,9 g
2 – KUDOWA-ZDRÓJ
Kudowa-Zdrój (tuż po wojnie Chudoba, niem. Bad Kudowa, czes. Lázně Kudova lub Lázně Chudoba) – miasto i gmina uzdrowiskowa w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim.
Historycznie miasto należało do hrabstwa kłodzkiego. W latach 1976-1991 miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Kudowa-Zdrój. Według danych z 31 marca 2011 miasto liczyło 10 429 mieszkańców.
Kudowa-Zdrój. "Sanatorium "Polonia". Pijalnia. Park. Sanatorium "Zameczek",
fot. P. Krassowski, M. Raczkowski. Pocztówka RUCH.
W 1946 roku wprowadzono urzędowo nazwę Kudowa Zdrój, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Bad Kudowa. Stacja kolejowa zaraz po wojnie używała nazwy Chudowa Zdrój.
Kudowa jest położona w dolinie na pograniczu Gór Stołowych i Pogórza Orlickiego na wysokości od 370 do 420 m n.p.m. nad potokiem Bystra, który poprzez rzekę Metuję (czes. Metuje) wpada do Łaby (zlewisko Morza Północnego). Położenie Kudowy na południowych stokach powoduje, że ma ona klimat łagodniejszy od miejscowości położonych w Kotlinie Kłodzkiej, od której jest oddzielona Przełęczą Polskie Wrota. Do 21 grudnia 2007 posiadało cztery przejścia graniczne na granicy z Czechami, w dzielnicach: Słone, Czermna, Brzozowie (Brzozowice) i Pstrążna, wszystkie zlikwidowane na mocy Układu z Schengen.
Najważniejsze zabytki:
- miasto, historyczny układ urbanistyczny, z XV-XX w.,
- kościół par. pw. św. Katarzyny, z 1679 r., XIX w.,
- dzwonnica wiejska, ul. 1 Maja 61, drewn.-szach., z XIX w.,
- park zdrojowy,
- budynki w skansenie Kudowa-Zdrój – Pstrążna,
- kaplica czaszek Kudowa-Zdrój – Czermna.
Numizmaty związane z Kudową-Zdrój:
- 3 ZDROJE (2009) / DUKAT LOKALNY (KUDOWA-ZDRÓJ – PIJALNIA WÓD, stylizowane skałki symbolizujące np. Błędne Skały)
Emitent: Urząd Miasta Kudowa-Zdrój; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 2009 r.; projekt: Amber Future; czas obowiązywania: 2009-05-01 - 2009-08-31; materiał: mosiądz (M); nakład: po 20 000 szt.; średnica: 22 mm; waga: 4,3 g
Park Zdrojowy w Kudowie-Zdroju – zabytkowy park zdrojowy o powierzchni 12,97 ha, położony jest w centralnej części uzdrowiskowego miasta Kudowa-Zdrój, między ulicami: Moniuszki-Zdrojowa-Jana Pawła II z przyległą Górą Parkową. Założenie powstało w XVIII wieku, a w następnym stuleciu zostało powiększone. W parku znajduje się m.in. pijalnia wód.
Pijalnia wód oraz fragment Parku Zdrojowego - fotografia: WIKIPEDIA
Błędne Skały (niem. Wilden Löcher) – zespół bloków skalnych na wysokości 853 m n.p.m., tworzący malowniczy labirynt (skalne miasto), położony w południowo-zachodniej Polsce w Sudetach Środkowych w Górach Stołowych niedaleko Kudowy-Zdrój.
Błędne Skały - skała zwana "Okrętem" – fotografia: WIKIPEDIA
- 8 ZDROJÓW (2010) / MONETY LOKALNE (KUDOWA-ZDRÓJ – Zameczek w Parku Zdrojowym)
Emitent: Urząd Miasta Kudowa-Zdrój; producent: Mennica Śląska W Pszczynie; emisja: 2010 r.;
projekt: Piotr Cylc; materiał: nowe srebro / alpaka i golden nordic; nakład: po 5 000 szt.;
średnica: 30,88 mm; waga: 12,3 g / 11,9 g
Położony w samym sercu Parku Zdrojowego „Zameczek” urzeka i zachwyca wszystkich odwiedzających uzdrowisko Kudowa - Zdrój. Historia powstania tego sanatorium sięga XVIII wieku. Wtedy już pełniło ono rolę domu gościnnego dla kuracjuszy.
Prace modernizacyjne, zakończone w 2008 roku przywróciły sanatorium dawny blask. Współczesny „Zameczek” proponuje swoim gościom eleganckie pokoje, przytulną jadalnię i stylowe hole. "Słoneczne Termy Zameczek" oferują również mnóstwo propozycji aktywnego spędzania wolnego czasu czy skutecznej odnowy biologicznej. Na gości czeka nowoczesny basen z bogatym systemem masaży podwodnych, strefa saun z łaźnią parową, saunami śnieżną i fińską oraz Słoneczną Plażą. Miłośnicy czynnego wypoczynku z pewnością pokochają Słoneczne Fit Centrum – wyjątkowe miejsce treningów aerobowych i siłowych.
Kudowa-Zdrój, Zameczek – stara część - ilustracja: WIKIPEDIA
- 1 ZDROWIE (2011) / MONETA LOKALNA (KUDOWA-ZDRÓJ – PIJALNIA WÓD)
Emitent: Urząd Miasta Kudowa-Zdrój; producent: Mennica Łebska; emisja: 2011 r.; czas obowiązywania: 2011-01-15 - 2011-03-31; materiał: bimetal: otok mosiądz, rdzeń alpaka; nakład: 4 000 szt.;
średnica: 27 mm
3 – DUSZNIKI-ZDRÓJ
Duszniki-Zdrój (niem. Bad Reinerz, czes. Dušníky) – miasto i gmina uzdrowiskowa w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim. Historycznie miejscowość znajdowała się w hrabstwie kłodzkim. Położone w dolinie rzeki Bystrzycy Dusznickiej, oddzielającej Góry Orlickie od Gór Bystrzyckich.
Do 1951 roku miejscowość była siedzibą władz wiejskiej gminy Duszniki Zdrój. Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 5 029 mieszkańców.
Duszniki Zdrój (zdjęcie ze strony miasta: duszniki.pl)
Najważniejsze zabytki:
- kościół par. pw. św. Piotra i Pawła, z XVII w., ul. Kłodzka 13, renesansowo-barokowy kościół z bogatym wystrojem wnętrz i unikatową amboną w kształcie wieloryba;
- kościół ewangelicki, ob. polskokatolicki, parafialny pw. MB Różańcowej, ul. Słowackiego, z l. 1845-46;
- kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, tak zwany kościół zdrojowy;
- kaplica pustelnika, z XVIII w., dawna kaplica Świętej Trójcy – pierwotnie pustelnia, później zamieniona na kaplicę nagrobną rodu Fraise, przez pewien czas Muzeum Festiwali Chopinowskich;
- klasztor franciszkański – 1925-1926 jako klasztor i jednocześnie dom wypoczynkowy dla braci z całej prowincji śląskiej;
- park zdrojowy, z pocz. XIX w., zmiany w drugiej połowy XIX w.;
- ratusz;
- Teatr Zdrojowy im. Fryderyka Chopina (tzw. Dworek Chopina), w parku zdrojowym, z XIX w., drewniany dworek wybudowany w latach 1802-1805 jako „dom towarzyski”. W 1826 koncertował w nim Fryderyk Chopin. Obecnie odbywają się w nim liczne koncerty fortepianowe, przedstawienia teatralne i koncerty zdrojowe, a także Festiwal Chopinowski;
- kamieniczki w zabudowie miasta, renesansowy rynek;
- młyn – papiernia, drewn., z 1605 r., 1709, XX w., obecnie (Muzeum Papiernictwa);
- eklektyczna stacja meteo w części zdrojowej;
- ruiny zamku Homole.
Ważną atrakcją Dusznik-Zdroju jest odbywający się corocznie z początkiem sierpnia festiwal chopinowski. Na terenie gminy znajduje się ośrodek biathlonowy Centrum Polskiego Biathlonu Jamrozowa Polana. W pobliżu miasta unikalny rezerwat Torfowisko pod Zieleńcem z roślinnością typową dla tundry. Doskonały punkt wypadowy dla wycieczek w Góry Stołowe, na Szczeliniec Wielki, w Góry Orlickie oraz Góry Bystrzyckie, do rezerwatu Błędne Skały oraz Wambierzyc.
Numizmaty związane z Dusznikami-Zdrój:
- 3 ZDROJE (2009) / DUKAT LOKALNY (DUSZNIKI-ZDRÓJ – MŁYN / PAPIERNIA)
Emitent: Urząd Miasta Duszniki-Zdrój; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 2009 r.; projekt: Amber Future; czas obowiązywania: 2009-05-01 - 2009-08-31; materiał: mosiądz (M); nakład: po 20 000 szt.; średnica: 22 mm; waga: 4,3 g
Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju – placówka muzealna Samorządu Województwa Dolnośląskiego w miejscowości Duszniki-Zdrój, utworzona w 1968 r. w starym XVII-wiecznym młynie papierniczym nad Bystrzycą Dusznicką.
Młyn papierniczy – siedziba muzeum Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju
- fotografia: WIKIPEDIA
- 1 ZDROWIE (2011) / MONETA LOKALNA (DUSZNIKI-ZDRÓJ – PIJALNIA WÓD)
Emitent: Urząd Miasta Duszniki-Zdrój; producent: Mennica Łebska; emisja: 2011 r.; czas obowiązywania: 2011-01-15 - 2011-03-31; materiał: bimetal: otok mosiądz, rdzeń alpaka; nakład: 4 000 szt.;
średnica: 27 mm
Park Zdrojowy zajmuje powierzchnię 5,4 hektara i leży uboczu Dusznik Zdroju. Jest to park lipowo, bukowo, kasztanowy, który ozdobiony jest przez liczne dywany kwiatowe. Roślinność parku jest bardzo urozmaicona, rośną tu zarówno gatunki rodzime jaki aklimatyzowane. Na terenie parku występują okazy objęte ochroną pod postacią pomników przyrody. Ciekawostką parku jest ogród fenologiczny, podzielony jest on na cztery "pory roku" ze względu na czas kwitnienia roślin. Całość parku otoczona jest kompleksami leśnymi o charakterze parkowym, stanowią one korzystna izolacje od części miejskiej.
Pijalnia Wód Mineralnych - zbudowana w I poł. XIX w. przyciąga kuracjuszy bogatą ofertą leczniczych wód minaralnych Pieniawa Chopina, Jan Kazimierz, Zdrój Zimny i Agata. Obok Pijalni wód znajduje się źródełko wody mineralnej "Pieniawa Chopina" o temperaturze 18 st.
- 8 FRYDERYKÓW (2010 – I emisja) / MONETA LOKALNA (Duszniki-Zdrój - Dworek Fryderyka Chopina, 200. rocznica urodzin Fryderyka Chopina)
Emitent: Urząd Miasta Duszniki-Zdrój; producent: Mennica Śląska W Pszczynie; emisja: 2010 r.;
projekt: Piotr Cylc; materiał: nowe srebro / alpaka i golden nordic; nakład: po 4 975 szt.;
średnica: 30,88 mm; waga: 12,3 g / 11,9 g
Dworek Fryderyka Chopina znajduje się w Parku Zdrojowym w Dusznikach Zdrój. Jest budynkiem jednokondygnacyjnym, krytym dachem czterospadowym.
Dworek Fryderyka Chopina - fotografia: Serwis Turystyczny Dolnego Śląska
- 10 FRYDERYKÓW (2012 – II emisja) / MONETA LOKALNA (Duszniki-Zdrój - Dworek Fryderyka Chopina, Fryderyk Chopin)
Emitent: MOKIS Duszniki-Zdrój; producent: Mennica Śląska W Pszczynie; emisja: 2012 r.; projekt: Piotr Cylc; materiał: srebro (Ag) / nowe srebro - alpaka / mosiądz (M) / golden nordic; nakład: brak danych; średnica: 30,88 mm; waga: 14 g / 12,3 g / 11,9 g / 11,9 g
- 10 FRYDERYKÓW (2013 – III emisja) / MONETA LOKALNA (Duszniki-Zdrój - Dworek Fryderyka Chopina, logo miasta Duszniki Zdrój)
Emitent: MOKIS Duszniki-Zdrój; producent: Mennica Śląska W Pszczynie; emisja: 2013 r.; projekt: Piotr Cylc; materiał: mosiądz (M); nakład: 200 szt.; średnica: 30,88 mm; waga: 11,9 g
4 – POLANICA-ZDRÓJ
Polanica-Zdrój (niem. nazwa urzędowa Altheide-Bad, zwyczajowa Bad Altheide, czes. Starý Bor) – miasto i gmina uzdrowiskowa w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim. Położona jest w dolinie Bystrzycy Dusznickiej u podnóża masywu Piekielnej Góry (południowo-wschodni kraniec Gór Stołowych), a południowa część miasta (dzielnica Sokołówka) na zboczach Gór Bystrzyckich w pobliżu Kamiennej Góry.
Miejscowość należała do hrabstwa kłodzkiego. W latach 1945–1954 była siedzibą wiejskiej gminy Polanica Zdrój. Według danych z 31 marca 2011 miasto liczyło 6 799 mieszkańców.
Polanica-Zdrój – fotografia: WIKIPEDIA
Polanica-Zdrój jest położona u wylotu przełomowej Piekielnej Doliny, przez którą przepływa Bystrzyca Dusznicka, wpływająca do Nysy Kłodzkiej. Północna i środkowa cześć miasta leży u wschodniego podnóża stoliwa Szczytnika w Górach Stołowych, zaś południowa na zboczu Kamiennej Góry, Stogu w Górach Bystrzyckich oraz Zagajnika. Sąsiednie gminy: Bystrzyca Kłodzka, Kłodzko, Szczytna.
Nazwa Heyde (niem. „wrzosowisko”, „puszcza” albo „pustać”, „polana”) pojawiła się po raz pierwszy w źródłach pisanych w 1347 r. przy okazji wymienienia z nazwy dóbr należących do rodu von Glaubitzów (von Glubosów). Funkcjonuje ona w późniejszym okresie w różnych odmianach – najczęściej: Heide i Heyde. W XVI w. po założeniu osady Neu Heyde (obecnie Polanica Górna) określano ją dla odróżnienia jako Alt Heyde.
Najważniejsze zabytki:
- miasto, historyczny układ urbanistyczny, z XIV-XX w.;
- kościół par. pw. Wniebowzięcia NMP, wybudowany w 1910 r. w stylu neobarokowym. Stoi obok dawnego dworu jezuickiego. Powstał na miejscu dawnej drewnianej kaplicy z XVII w. Jest świątynią jednonawową, z jedną wieżą i bogato dekorowanymi elewacjami;
- kaplica pomocnicza pw. św. Antoniego, Wielisław Nowy, z XVIII w.;
- park Zdrojowy, z 1906 r,;
- teatr zdrojowy – z 1925 r., połączony z budynkiem pijalni, sala mieści 700 osób, ul. Parkowa 2;
- dom zdrojowy - pijalnia wód, z 1911 r., w stylu secesyjno-klasycystycznym z halą spacerową, ul. Parkowa 4;
- dawny dwór jezuitów – wzniesiony w latach 1706-1707, wielokrotnie przebudowywany, obecnie siedziba zakładu wychowawczego ss. Józefitek;
- dworzec kolejowy – murowany, z 1890 r.;
- zespół uzdrowiskowy.
Numizmaty związane z Polanicą-Zdrój:
- 3 SERCA (2009) / DUKAT LOKALNY (POLANICA-ZDRÓJ – PIJALNIA WÓD)
Emitent: Urząd Miasta Polanica-Zdrój; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 2009 r.; projekt: Amber Future; czas obowiązywania: 2009-05-01 - 2009-08-31; materiał: mosiądz (M); nakład: po 20 000 szt.; średnica: 22 mm; waga: 4,3 g
Park Zdrojowy w Polanicy-Zdroju położony jest w centralnej części miasta. Obszar założenia parkowego ograniczony jest ulicami: Parkową i Zdrojową. Jego powierzchnia wynosi 12,97 ha.
Najbardziej reprezentacyjną i najstarszą częścią jest Park Centralny. Główną osią parku jest główna promenada, biegnąca od pijalni ku obeliskowi Adama Mickiewicza. Tutaj znajduje się podświetlana fontanna oraz Park Szachowy. Główna promenada prowadzi w górę, do Parku Leśnego z różanecznikami. Wszystkie części parku urozmaicone są licznymi ścieżkami i alejkami.
Na obszarze Parku Zdrojowego i wzdłuż głównej promenady spacerowej leżą najważniejsze obiekty architektoniczne: sanatorium „Wielka Pieniawa”, drewniana Muszla Koncertowa, Pijalnia i Hala Spacerowa, gdzie często odbywają się koncerty muzyki uzdrowiskowej oraz sąsiadujący z nią Teatr Zdrojowy.
Polanica Zdrój, wejście do pijalni - fotografia: WIKIPEDIA
- 1 ZDROWIE (2011) / MONETA LOKALNA (POLANICA-ZDRÓJ – PIJALNIA WÓD)
Emitent: Urząd Miasta Polanica-Zdrój; producent: Mennica Łebska; emisja: 2011 r.; czas obowiązywania: 2011-01-15 - 2011-03-31; materiał: bimetal: otok mosiądz, rdzeń alpaka; nakład: 4 000 szt.;
średnica: 27 mm
- 1 NIEDŹWIADEK (2011) / MONETA LOKALNA (Polanica-Zdrój - Wizerunek niedźwiedzia raczącego się szklanka wody mineralnej)
Emitent: Urząd Miasta Polanica-Zdrój; producent: Mennica Śląska W Pszczynie; emisja: 2011 r.;
projekt: Piotr Cylc; materiał: nowe srebro / alpaka i golden nordic; nakład: po 3 000 szt.;
średnica: 30,88 mm; waga: 12,3 g / 11,9 g
Leczniczą moc wody bijącej z polanickiej ziemi znamy nie od dziś docenioną już w XVI w., a od 1828 r., kiedy to kłodzki kupiec Józef Grolms obudował jedno z pięciu tryskających źródeł i postawił drewniane, prymitywne łazienki zdrojowe. Polanica stała się sławnym uzdrowiskiem.
Legenda głosi, że pierwsze cudowne źródełko na śródleśnej polanie wskazał młodemu gajowemu niedźwiedź polarny. W podzięce za to mieszkańcy postawili kudłatemu misiowi pomnik, który od ponad stu lat stoi na krańcach parku zdrojowego. A dokładnie od 1910 r. Inna wersja głosi, że misia postawiono dla upamiętnienia zasięgu lądolodu skandynawskiego na Ziemi Kłodzkiej.
Polanica Zdrój - pomnik niedźwiedzia polarnego - fotografia: http://www.polskaniezwykla.pl
5 – BYSTRZYCA KŁODZKA
Bystrzyca Kłodzka (niem. Habelschwerdt, dial. Hoabeschwerde, czes. Kladská Bystřice) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bystrzyca Kłodzka. Historycznie było położone w hrabstwie kłodzkim.
Bystrzyca Kłodzka leży w Rowie Górnej Nysy, przy ujściu Bystrzycy do Nysy Kłodzkiej. Jedno z najważniejszych miast krainy historycznej zwanej ziemią kłodzką. Według danych GUS z 31 marca 2011, miasto liczyło 10 652 mieszkańców.
Bystrzyca Kłodzka – fotografia: WIKIPEDIA
Miejscowość w Kotlinie Kłodzkiej otrzymała swoją nazwę w nawiązaniu do położenia nad "bystrą" wodą, ponieważ słowo Bystrzyca oznacza rwący górski potok. Nazwa ta sugeruje na ścisły związek osady z rzeką, szczególnie często występujący w nazwach miejscowości w Czechach i na Słowacji, stąd pojawiła się teoria, że założycielami miasta byli osadnicy pochodzący zza Przełęczy Międzyleskiej. Poglądu tego nie można jednak zweryfikować dlatego, że jeszcze w XII w. Polacy i Czesi posługiwali się wspólnym językiem. Obecna nazwa miejscowości wprowadzona po II wojnie światowej nawiązuje do czeskiej nazwy Bystrice obowiązującej w późnym średniowieczu. Niemiecka nazwa Bystrzycy Kłodzkiej – Habelschwerdt pojawia się po raz pierwszy w dokumentach z 1319 r.
Najważniejsze zabytki:
- gotycki kościół pw. św. Michała Archanioła z końca XIII w. (przebudowywany kilkakrotnie);
- fragmenty murów obronnych z pierwszej poł. XIV w. (z Brama Wodną, Wieżą Kłodzką i Rycerską);
- renesansowe i barokowe kamienice z XVI i XVII w.;
- kamienny pręgierz z 1556 r.;
- ratusz z XIX wieku (z wieżą z 1540 r.);
- kolumna św. Trójcy i kaplica św. Floriana z XVIII w.;
- Muzeum Filumenistyczne w dawnym zborze ewangelickim;
- kościół pw. św. Jana Nepomucena z 1833 r.;
- kaplica pw. św. Floriana z 1648 r.
Numizmat związany z Bystrzycą Kłodzką:
- 3 FLORIANY (2009) / DUKAT LOKALNY (BYSTRZYCA KŁODZKA – Kościoła pw. św. Michała Archanioła, św. Florian – patron miasta)
Emitent: Urząd Miasta Bystrzyca Kłodzka; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 2009 r.; projekt: Amber Future; czas obowiązywania: 2009-05-01 - 2009-08-31; materiał: mosiądz (M);
nakład: po 20 000 szt.; średnica: 22 mm; waga: 4,3 g
Gotycki kościół pod wezwaniem Świętego Michała Archanioła w Bystrzycy Kłodzkiej jest najcenniejszym zabytkiem miasta. Najdłuższą historię mają dwa zachodnie przęsła prezbiterium. Resztę budowli wzniesiono w XIV–XVI w. Kościół został przebudowany w XVII w. i w 1915 roku. Najstarsza jego część pochodzi z końca XIII stulecia.
Zupełnie nietypowo zostało rozwiązane wnętrze bystrzyckiego kościoła parafialnego przebudowanego ze stylu renesansowego. Największe zmiany w architekturze świątyni wprowadzono w latach 1914–1915, podczas remontu, którego celem było powiększenie budowli. Jak w żadnym innym kościele w Polsce od ołtarza przez środek świątyni aż do organów biegnie rząd kolumn oddzielających dwie nawy. W tej dwunawowej, siedmioprzęsłowej świątyni słupy rozdzielające nawy znajdują się na osi przecinającej środek neogotyckiego ołtarza głównego i prospektu organowego z XVIII w.
W świątyni znajdują się cenne dzieła sztuki, warto zobaczyć między innymi XIV-wieczną gotycką figurę Matki Boskiej z Dzieciątkiem stojącej na półksiężycu i renesansową kamienną chrzcielnicę z 1577 r., a także dwie barokowe rzeźby: świętego Jana Nepomucena i św. Franciszka Ksawerego, wykonane przez słynnego rzeźbiarza Michaela Klahra. Obok kościoła znajduje się plebania z drugiej połowy XVI w.
Kościół pod wezwaniem Świętego Michała Archanioła w Bystrzycy Kłodzkiej - fotografia: http://www.mapakultury.pl
6 – MIĘDZYLESIE
Międzylesie (niem. Mittelwalde, dial. Mèttewaale, czes. Mezilesí, dawniej Středolesí) – miasto leżące na ziemi kłodzkiej, w woj. dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Międzylesie nad Nysą Kłodzką. Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 2 755 mieszkańców.
Ośrodek obsługujący ruch tranzytowy między Polską, a Czechami, przy międzynarodowej linii kolejowej Wrocław – Praga. Miasto jest ośrodkiem turystyczno-krajoznawczym. Zlokalizowany tu jest drobny przemysł.
Widok na Międzylesie - fotografia: http://www.sudety.it/
Nazwa Międzylesie po raz pierwszy pojawia się w dokumencie z 1245 r. pod słowiańską formą Medilese. Nazwa ta pochodzić miała od tego, iż osada ta umiejscowiona była pomiędzy lasami. Już w 1294 r. pojawiła się niemiecka nazwa miejscowości, która nie była niczym innym jak niemiecką formą czeskiej nazwy osady - Mittelwald. Z czasem ewoluowała ona do formy Mittelwalde, która zapisywana w różny sposób obowiązywała do 1945 r., to jest do przejęcia miasta przez Polaków.
Najważniejsze zabytki:
- ośrodek historyczny miasta;
- kościół parafialny pw. Bożego Ciała; pierwotny gotycki wzmiankowany był w 1350 r., przebudowywany w 1560 r., 1670-1671 , a rozbudowany w 1695 r. - XVII w.; jest to obszerna jednonawowa budowla; wnętrze późnobarokowe; w prezbiterium znajduje się ambona w kształcie łodzi z masztem i żaglem wykonana w 1760 r.;
- kościół cmentarny pw. św. Barbary późnogotycki, przebudowywany w XVIII w.; w południowej ścianie epitafia mieszczańskie z godłami cechowymi;
- zespół zamkowo-pałacowy, barokowy z XIV w., przebudowany w latach 1580-90, 1690 r.; najcenniejszy zabytek w mieście, którego najstarsza część, czyli tzw. Czarna Wieża pochodzi ze średniowiecza; obecnie jest to budowla trzyskrzydłowa, której skrzydła północne i wschodnie pochodzą z okresu baroku, zaś południowe renesansu; wewnątrz znajduje się dziedziniec ozdobiony wieloma elementami architektonicznymi; zespół połączony jest z kościołem parafialnym przejściem galeriowym;
- kamienice w zabudowie miasta;
- kolumna Maryjna z 1698 r.
Numizmat związany z Międzylesiem:
- 3 WILKI (2009) / DUKAT LOKALNY (MIĘDZYLESIE – Kościoła pw. św. Michała Archanioła, WILKI)
Emitent: Urząd Miasta i Gminy w Międzylesiu; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 2009 r.; projekt: Amber Future; czas obowiązywania: 2009-10-15 - 2009-10-31; materiał: mosiądz (M);
nakład: po 20 000 szt.; średnica: 22 mm; waga: 4,3 g
Okolice Międzylesia wiele oferują turystom i wczasowiczom: doskonałe warunki klimatyczne, czyste jak kryształ górskie powietrze, taką samą wodę w rzekach i strumieniach, dobrze rozwiniętą bazę turystyczno-wypoczynkową i agroturystyczną. Górzysty teren okolic i dobrze rozwinięta sieć szlaków turystycznych daje możliwość uprawiania turystyki pieszej i aktywnej w ciągu całego roku. Przygraniczne położenie gminy sprawia, że częstymi gośćmi są turyści z Czech i Niemiec.
Bogactwo zabytków Międzylesia to m.in. zespół zamkowo-pałacowy z XVIII w. z kamienną Czarną Wieżą, drewniane Domki Tkaczy, Kościół Bożego Ciała, obiekt starej gazowni, Drewniany Kościółek w Kamieńczyku, ruiny Zamku Szczerba koło Gniewoszowa, Kościół w Nowej Wsi, Muzeum Różańskie w Różance oraz świata przyrody: „Diabelskie skały” – okolice Gniewoszowa, głazy pochodzenia polodowcowego, Jaskinia „Solna Jama” o dł. 40 m powstała w soczewie wapienia krystalicznego, forma skalna „Czerniec”, pomniki przyrody ożywionej: Goworów, Długopole Górne, Różanka, siedliska zwierząt i roślin chronionych np. bociana czarnego, ryjówki aksamitnej i wilka szarego są doskonałym miejscem dla poszukiwaczy niezapomnianych spotkań z przyrodą i kulturą.
7 – STRONIE ŚLĄSKIE
Stronie Śląskie (niem. Seitenberg) – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, położone na Ziemi Kłodzkiej. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Stronie Śląskie. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. wałbrzyskiego. Miasto było znanym ośrodkiem przemysłu szklarskiego dzięki Hucie Szkła Kryształowego "Violetta", założonej w 1864 r. i postawionej w stan upadłości w 2008 r. Najbardziej lesista gmina w Polsce, bogata w unikalną florę i faunę.
Według danych z 30 czerwca 2008 r. miasto liczyło 6 192 mieszkańców.
Widok na Stronie Śląskie, w dali widoczny Masyw Śnieżnika - fotografia: WIKIPEDIA
Najważniejsze zabytki:
- kościół pw. Matki Bożej Królowej Polski i św. Maternusa;
- ruiny kaplicy św. Onufrego z XVIII w. w pobliżu stadionu sportowego;
- kościół ewangelicki, obecnie rzym.-kat. kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego z 1915 r.;
- budynek dworca kolejowego, szachulcowy, z 1897 r.;
- dawny pałac królewny Marianny Orańskiej, obecnie siedziba Urzędu Miejskiego;
- Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie udostępniona od lutego do listopada za opłatą.
Numizmaty związane ze Stroniami Śląskimi:
- 3 MISIE (2009) / DUKAT LOKALNY (STRONIE ŚLĄSKIE – Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie)
Emitent: Urząd Miasta Stronie Śląskie; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 2009 r.; projekt: Amber Future, projekt modelu gipsowego Dobrochna Surajewska; czas obowiązywania:
2009-02-12 - 2009-04-15; materiał: mosiądz (M) / srebro (Ag.500) oksydowane; nakład: 20 000 szt. / 500 szt.; średnica: 22 mm / 32 mm; waga: 4,3 g / 14,14 g
Jaskinia Niedźwiedzia – najdłuższa jaskinia całych Sudetów, w Masywie Śnieżnika, w dolinie Kleśnicy odkryta w 1966 r. w obrębie wzniesienia Stroma (1166 m n.p.m.) w pobliżu wsi Kletno, odkryta podczas eksploatacji kamieniołomu marmuru.
Wejście do pawilonu Jaskini Niedźwiedziej - fotografia: WIKIPEDIA
Jaskinię odkryto 14 października 1966 r. podczas eksploatacji wyrobiska "Kletno III" przez Bystrzyckie Zakłady Kamienia Budowlanego wydobywającego w tej okolicy marmur metodą odkrywkową. Około godziny 13.00 wykonano odstrzał, po którym odsłonił się dwumetrowy otwór o soczewkowatym kształcie. Wiertacz strzałowy Roman Kińczyk z Lądka-Zdroju wraz z jednym z pracujących tu więźniów zajrzeli pierwsi do otworu jaskini i znaleźli w nim kości. Duża ilość szczątków nasunęła odkrywcom przypuszczenie o zbiorowym grobie. Powiadomiono natychmiast kierownictwo zakładu i geologa z pobliskiego uzdrowiska. Trzy dni później dokonano pierwszych fachowych oględzin. Otwór wejściowy na wysokości 800 m n.p.m. Rozłożone horyzontalnie korytarze mają łączną długość ponad 3,5 km i znajdują się na 3 poziomach. Podczas eksploracji jaskini natrafiono w namuliskach na szczątki tysięcy zwierząt plejstoceńskich, przede wszystkim niedźwiedzia jaskiniowego, stąd jej nazwa.
Radon (Rn) to promieniotwórczy gaz, który osiąga w tej jaskini stężenie do 4,16 kBq/m³. DNA organizmów z jaskiń jest narażone na większą częstotliwość mutacji. W innych jaskiniach stężenie radonu osiąga wartości 3 razy wyższe.
W dolnych partiach znajduje się olbrzymich rozmiarów Sala Szampańska, której wysokość dochodzi do 45 m. Korytarze jaskini pokryte są licznymi formami naciekowymi. Okazałe stalaktyty, stalagmity, stalagnaty, kaskady, misy martwicowe oraz draperie naciekowe są uważane za jedne z najciekawszych elementów szaty naciekowej w polskich jaskiniach.
- 4 STRONIAKI (2009) / DUKAT LOKALNY (STRONIE ŚLĄSKIE – Niedźwiedź jaskiniowy, ludzie jaskiniowi)
Emitent: Urząd Miasta Stronie Śląskie; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 2009 r.; projekt: Amber Future; czas obowiązywania: 2009-08-22 - 2009-09-30; materiał: mosiądz (M); nakład: 20 000 szt.; średnica: 27 mm; waga: 8,4 g
Niedźwiedź jaskiniowy (Ursus spelaeus) – gatunek niedźwiedzia, zamieszkującego Europę w okresie plejstocenu ok. 300 tysięcy lat temu i wymarłego pod koniec ostatniej epoki lodowcowej, ok. 28 tysięcy lat temu.
Niedźwiedź jaskiniowy - fotografia: WIKIPEDIA
Zarówno polska nazwa niedźwiedź jaskiniowy, jak też łacińska Ursus spelaeus, wiąże się z faktem, iż szczątki tych zwierząt znajdowano głównie w jaskiniach. Dzięki temu uważa się, iż zwierzę to spędzało o wiele więcej czasu w jaskiniach, niż żyjący współcześnie niedźwiedź brunatny, który takie miejsca wykorzystuje wyłącznie dla snu zimowego.
Kości niedźwiedzi jaskiniowych odnaleziono w wielu jaskiniach w całej Europie, np. w jaskini Dechenhöhle (Niemcy), Teufelshöhle (Niemcy), Drachenloch (Szwajcaria), Jaskini Ważeckiej (Słowacja), zaś na terenie Polski np. w Jaskini Magurskiej w Tatrach oraz w wielu innych jaskiniach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Karpat i Sudetów (m. in. w Jaskini Niedźwiedziej i Jaskini Radochowskiej).
Niedźwiedzie jaskiniowe były o ok. 30% większe od niedźwiedzia brunatnego. Najbardziej zauważalną cechą różniącą obydwa gatunki, poza wielkością, jest odmienna budowa czaszki – niedźwiedzie jaskiniowe miały wysokie, stromo nachylone czoło, natomiast czoło niedźwiedzia brunatnego jest niskie i raczej płaskie.
Niedźwiedzie jaskiniowe były prawie wyłącznie roślinożerne, o czym świadczy budowa ich zębów. Szkielet niedźwiedzia jaskiniowego
Niedźwiedzie jaskiniowe osiągały do 2 m długości, ok. 1,7 m wysokości i do 1000 kg wagi, samice były zwykle nieco mniejsze.
Przypuszczalnie w wymarciu niedźwiedzi jaskiniowych znaczącą rolę odegrała zmiana klimatu u schyłku zlodowacenia bałtyckiego (Würm), do którego niedźwiedzie jaskiniowe nie zdołały się przystosować. Wcześniej uważano, że zwierzęta te wymarły ok. 11 tys. lat temu i do ich wyginięcia przyczynili się w dużym stopniu także ludzie. W wyniku dalszych badań przesunięto okres wymarcia na 27 800 lat temu, co wyklucza wpływ ludzi na wymarcie niedźwiedzi, populacja ludzka na terenie Europy była wówczas zbyt mała, aby znacząco wpłynąć na stan populacji niedźwiedzi jaskiniowych.
Niektórzy badacze uważają, iż niedźwiedzie jaskiniowe były w jakiś sposób czczone przez prehistorycznych Europejczyków, o czym świadczą liczne malowidła i rysunki naskalne przedstawiające te zwierzęta. Dowodzi tego także np. znalezisko w szwajcarskiej jaskini Drachenloch, gdzie natrafiono na niedźwiedzie czaszki zamknięte w kamiennym sarkofagu, nakrytym kamienną płytą, co by świadczyło o celowym pochówku zwierząt.
8 – LĄDEK-ZDRÓJ
Lądek-Zdrój (niem. Landeck, od 1935 r. Bad Landeck, czes. Landek) – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Lądek-Zdrój. Położone w Sudetach Wschodnich, w dolinie rzeki Białej Lądeckiej.
Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 6 091 mieszkańców.
Lądek-Zdrój, widok miejskiej części z ratuszem i Górą Trzykrzyską - fotografia: WIKIPEDIA
Najważniejsze zabytki:
- ośrodek historyczny miasta;
- kościół par. pw. kościół Narodzenia NMP, barokowy z lat 1688-92 z rzeźbami Michaela Klahra;
- kościół cmentarny pw. św. Rocha, ul. Śnieżna 10, z drugiej poł. XVII w.;
- kaplica NMP „Na Pustkowiu”, ul. Lipowa, z drugiej poł. XVIII w.;
- park centralny, z końca XVIII w.-XIX w.;
- kaplica św. Jerzego z dzwonnicą, z 1658 r., pocz. XIX w.;
- ratusz, neorenesansowy z lat 1537, 1739, 1872;
- pijalnia wód mineralnych, z 1842 r., 1905 r.;
- most św. Jana na rz. Białej Lądeckiej, gotycki z figurą św. Jana Nepomucena z XVI w., XVIII w.
Numizmat związany z Lądkiem-Zdrój:
- 3 LĄDENY (2009) / DUKAT LOKALNY (LĄDEK-ZDRÓJ – Św. Jerzy – patron miasta)
Emitent: Urząd Miasta Lądek-Zdrój; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 2009 r.; projekt: Amber Future; czas obowiązywania: 2009-05-01 - 2009-08-31; materiał: mosiądz (M); nakład: 20 000 szt.; średnica: 22 mm; waga: 4,3 g
9 – NOWA RUDA
Nowa Ruda (niem. Neurode, dial. Noiroode, czes. Nová Ruda) – miasto i gmina leżące w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim.
Obecnie miasto pełni funkcje ponadgminnego ośrodka administracyjno-edukacyjnego dla mikroregionu noworudzko-radkowskiego.
Według danych z 31marca 2011 r. miasto liczyło 23 896 mieszkańców.
Nowa Ruda, panorama miasta z ulicy Kołowej - fotografia: WIKIPEDIA
Nowa Ruda położona jest nad rzeką Włodzica. Miasto położone u podnóża Gór Sowich zamieszkuje ponad 23 tys. mieszkańców, co czyni je drugim miastem pod względem liczby ludności w powiecie (po Kłodzku), oraz piętnastym w województwie dolnośląskim.
Najważniejsze zabytki:
- kościół parafialny pw. św. Mikołaja, ul. Kościelna 9, z lat 1885-87 z murami oporowymi i schodami od strony ul. Fredry;
- kościół parafialny pw. św. Barbary w Drogosławiu, ul. Jana Pawła II, z lat 1910-11;
- kościół parafialny pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Nowej Rudzie-Słupcu, ul. Radkowska 27, z lat 1885-87, oraz ogrodzenie, murowano-kamienne, z początku XX w.;
- kościół pw. św. Anny, na Górze św. Anny, z XVIII w.;
- kościół pom. pw. MB Bolesnej, na Górze Wszystkich Świętych;
- kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego , ul. Cmentarna 53, z XVIII w.;
- kościół pomocniczy pw. Wniebowzięcia NMP, ul. Cmentarna 31, z początku XVI w., przebudowany w latach 1725-30;
- kościół ewangelicki, obecnie pw. Bożego Ciała, ul. Kolejowa 10, z lat 1866-68;
- klasztor ss. salezjanek, ul. Kościelna 10, z 1630 r., przebudowany w XIX/XX w.;
- zamek Stillfriedów, ul. Piłsudskiego 2 (dawniej ul. M. Nowotki);
- ratusz, Rynek 1, z lat 1892-1894;
- fontanna z figurami Jana Chrzciciela i Jezusa, Rynek, 1909 r.;
- kamienice miejskie;
- wiadukt kamienny, ul. Piłsudskiego nad ul. Podjazdową, jeden z najstarszych na Dolnym Śląsku.
Numizmat związany z Nową Rudą:
- 3 RUDY (2009) / DUKAT LOKALNY (NOWA RUDA – Ratusz)
Emitent: Urząd Miasta Lądek-Zdrój; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 2009 r.; projekt: Amber Future, projekt modelu gipsowego Dobrochna Surajewska; czas obowiązywania:
2009-03-07 - 2009-06-15; materiał: mosiądz (M) / srebro (Ag.500); nakład: 20 000 szt. / 500 szt.;
średnica: 22 mm / 32 mm; waga: 4,3 g / 14,14 g
Ratusz w Nowej Rudzie - noworudzki ratusz został wybudowany w 1884 r. (po wielkim pożarze) w stylu biedermeier według projektu Bergera i Seifferta. W latach 1892-1894 został rozbudowany poprzez podniesienie dachu oraz ozdobienie (portal, wykusze i okienne szczyty). Architektura budowli nawiązuje do renesansu i baroku.
Ratusz w Nowej Rudzie – fotografia: WIKIPEDIA
Autor: Józef Smurawa
Źródła:
- http://www.piekielko.com.pl/
- http://numia.pl/ - Hrabstwo Kłodzkie / Jarosław Dutkowski
