Literatura numizmatyczna – nieodłączny element czy zbędny dodatek?

Dla jednych literatura numizmatyczna jest nieodłącznym elementem, bez której nie wyobrażają sobie budowania poważnej kolekcji. Ba, są nawet i tacy, którzy specjalizują się w zbieraniu literatury numizmatycznej. Dla innych jest to dodatek, bez którego mogą się obejść – dla nich liczy się tylko krążek bez zbędnej, dodatkowej wiedzy na jego temat. Ja jestem absolutnym zwolennikiem pierwszej kategorii osób. Numizmatyka to również edukacja i studiowanie fachowej literatury – bez tego ani rusz.

Moja domowa biblioteczka numizmatyczna liczy kilkadziesiąt książek, ale to i tak niewiele w porównaniu z tym, co posiadają niektórzy kolekcjonerzy. Słyszałem i znam osobiście osoby, mogące się pochwalić księgozbiorami liczącymi kilkaset woluminów. Tacy ludzie wyznają słuszną wg. mnie zasadę – numizmatyka to nie tylko moneta czy medal, ale także literatura numizmatyczna opisująca interesujące nasz przedmioty.

 

Poniżej prezentuję zaledwie kilka książek i zagadnień z nimi związanych. Bardzo liczę, że artykuł ten będzie początkiem merytorycznej dyskusji i kolejnych artykułów nt. literatury numizmatycznej. Was również zachęcam do dzielenia się opiniami i recenzjami książek wartych według was polecenia. Najciekawsze recenzje będziemy publikować na łamach naszego portalu.

Tysiąc lat monety polskiej – „biblia” każdego numizmatyka

Chyba każdy kolekcjoner monet doskonale zna sztandarową pozycję numizmatyczną autorstwa Tadeusza Kałkowskiego pt. „Tysiąc lat monety polskiej”. Przez lata książkę wznawiano, kolejne wydania uaktualniano. Przypuszczam, że znacząca liczba osób „poważnie” traktująca numizmatykę ma tę książkę w swojej domowej biblioteczce. W moim przypadku była to pierwsza książka o monetach, która pozwoliła mi poznać niezwykle barwną i ciekawą historię polskiej monety od czasów pierwszych Piastów do lat 70-tych XX wieku (wtedy wydano książkę). Książka napisana jest bardzo prostym i przystępnym językiem co dla początkującego kolekcjonera jest to niezwykle ważne. Mimo pozornej prostoty do książki tej wielokrotnie sięgają również numizmatycy z wieloletnim stażem. Mimo, iż publikacja ta ma już swoje lata, nadal jest aktualna i chętnie sięgają po nią miłośnicy „metalowego pieniądza” – po prostu jest to książka ponadczasowa.

„Stara” literatura na wagę złota

Mówi się, że jedne z najlepszych książek numizmatycznych powstały w XIX i XX wieku. W tym czasie wielu numizmatyków podejmowało wieloletnie badania, które stały się podstawą do późniejszych publikacji. Wiele powstałych wówczas opracowań dziś nie jest w 100 % aktualnych, ale mimo to wielu, szczególnie bardzo wytrawnych numizmatyków uważa je za kluczowe dla polskiej numizmatyki dzieła. To one otworzyły drzwi i stały się podstawą do kolejnych publikacji, w tym również tych wydawanych współcześnie.

Fot. „Dawne Monety Polskie dynastyi Piastów i Jagiellonów” autorstwa Kazimierza Stronczyńskiego wydana w trzech tomach w 1883 roku, mimo upływu blisko 150 lat od wydania jest wciąż jedną z najlepszych książek do identyfikowania monet polskiego średniowiecza, traktująca temat bardzo obszernie (www.wcn.pl)

Mennica Warszawska Władysława Terleckiego

Wśród numizmatyków jest wielu takich, którzy specjalizują się w monetach bitych w Mennicy Warszawskiej. Dla tych osób absolutnie podstawową publikacją jest „Mennica Warszawska” Władysława Terleckiego wydana w 1970 roku. Nie jest to łatwa książka przede wszystkim ze względu na bardzo dużą ilość faktów, liczb i innych podobnych elementów. Jednak właśnie to powoduje, że jest to książka doskonała. Terlecki, pisząc tę publikację dotarł do wielu historycznych dokumentów, zapisków, raportów etc. dzięki czemu bardzo dokładnie (podajać często daty dzienne konkretnych wydarzeń) odtworzył historię od założenia Mennicy przez Stanisława Augusta Poniatowskiego  aż po koniec lat 60-tych, kiedy to wydano książkę. Książka jest prawdziwą kopalnią wiedzy dla każdego kto interesuje się mennictwem i samą historią Mennicy Warszawskiej. Książka jest szczegółowa do tego stopnia, że na podstawie źródłowych raportów, które wykorzystał Terlecki,  wiemy np. jaka w poszczególnych dniach czy tygodniach była wydajność mennicy. Wszystko podparte jest tłem historycznym, które miało (szczególnie w XIX wieku) bardzo istotny wpływ na działalność Mennicy Warszawskiej. Publikacja ta dość rzadko, ale regularnie pojawia się na aukcjach internetowych oraz w antykwariatach, kosztuje średnio około 100 zł. Jeśli macie okazję i zastanawiacie się czy ją kupić, mogę doradzić – kupować bez zastanowienia, na pewno nie pożałujecie.

„Taka książka pojawia się raz na 50 lat”

Pod koniec 2010 roku miał premierę album Janusza Parchimowicza pt: „Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939”. Publikację tą można spuentować jednym zdaniem – jest to książka epokowa, takie wydania zdarzają się raz na 50 lat. Nie przesadzam tu ani trochę.

Na ponad 330 stronach, na około 1000 kolorowych fotografii,  autor zaprezentował setki odmian i typów monet okresu II RP w tym wiele takich, które do tej pory nie były w ogóle prezentowane w żadnym katalogu. J. Parchimowicz prowadził zapewne wieloletnie badania i poszukiwania, ale efekt tego jest imponujący – powstała książka będąca najlepszym i najpełniejszym kompendium wiedzy nt. monet okresu II RP.

Na szczególną uwagę zasługują przede wszystkim dwa rozdziały: Notatki Gustawa Soubise-Bisiera oraz nieznane stemple ze zbiorów Gabinetu Numizmatycznego Mennicy Polskiej. W niniejszej publikacji po raz pierwszy zaprezentowano w całości legendarne notatki znanego przedwojennego antykwariusza i numizmatyka warszawskiego, zawierające opisy wielu nieznanych dotychczas odmian monet II RP. „Nieznane stemple…” to prezentacja efektów kwerendy, którą autor przeprowadził w Gabinecie Numizmatycznym Mennicy Polskiej. W jej wyniku odkrytych zostało kilkanaście nieznanych dotychczas stempli z nienotowanymi niegdzie indziej wizerunkami konkursowymi. Na ich podstawie Mennica Polska rozpoczyna niebawem serię replik „Nieznane stemple próbnych monet II Rzeczypospolitej” (przeczytaj więcej o serii). (link: http://podroze.gazeta.pl/podroze/9,114158,9894005.html )

Studiując tę książkę, z każdą kolejną stroną byłem coraz bardziej zaskoczony. Liczne odmiany, typy, odbitki w najróżniejszych metalach, egzemplarze nigdy dotąd nienotowane na aukcjach czy unikaty znane w pojedynczych egzemplarzach - dopiero teraz zrozumiałem jak mało do tej pory wiedziałem o monetach tego okresu.

Książka nie jest wprawdzie tania, gdyż kosztuje około 300 złotych, ale jest to zakup na lata, azawartych tam informacji nie znajdziecie nigdzie indziej. Dla kolekcjonerów monet okresu II Rzeczypospolitej jest to lektura obowiązkowa!!!

Fot. Na blisko 330 stronach zaprezentowano ponad 1000 fotografii kolorowych monet. Wiele wizerunków jest po raz pierwszy publikowanych dopiero w tej książce. Najciekawsze i najrzadsze typy monet  opatrzone są powiększonymi fotografiami. (www.numizmatyka.waw.pl)

Podsumowanie

Powyższy artykuł ma na celu przede wszystkim pokazanie, że kolekcjonerstwo to nie tylko samo zbieranie monet, ale także (a może przede wszystkim) studiowanie literatury na ich temat. Uwierzcie mi, że bez tego wasze zbieranie w pewnym momencie utknie w miejscu a kolekcja powoli będzie „umierała”.

Rynek literatury numizmatycznej ma przed sobą jeszcze ogromny potencjał. Są nisze, które do tej pory nie zostały jeszcze w pełni zagospodarowane (nie będę zdradzał na razie wszystkich tajemnic i szczegółów, bo obecnie wspólnie z Jackiem Kamińskim, pracujemy nad naszą kolejną książką).

ps. Pisząc o literaturze numizmatycznej prawie zapomniałem o mojej pierwszej publikacji drukowanej, którą wydałem wspólnie z Jackiem W. Kamińskim pt. „Vademecum konserwacji i czyszczenia monet”. (http://www.czyszczeniemonet.pl ) Pierwszy nakład książki został już wyczerpany – wniosek z tego, że książka spotkała się z pozytywnym odbiorem i zainteresowaniem rynku. Kilka tygodni temu na rynku ukazało się drugie wydanie.

Autor: Bartosz Błądek / [email protected]