Żory (śl. i czes. Žory, niem. Sohrau) – miasto na prawach powiatu położone w południowej Polsce, w województwie śląskim.
Według danych z 30 czerwca 2011 r. miasto miało 60 444 mieszkańców.
Jest jednym z miast należących do Rybnickiego Okręgu Węglowego. Siedziba dekanatu. Obecnie miasto spełnia funkcję handlową, usługową, logistyczną.

Herb Żor - ilustracja: WIKIPEDIA

Żory leżą na Górnym Śląsku na Płaskowyżu Rybnickim nad rzeką Rudą.
Według danych z 30 czerwca 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 64,64 km².
Żory graniczą z powiatami mikołowskim, pszczyńskim i rybnickim oraz miastami Jastrzębie-Zdrój i Rybnik.
W latach 1945-54 siedziba gminy Żory i, ponownie, w latach 1977-82 gminy Żory. W latach 1975-1998 Żory administracyjnie należały do województwa katowickiego.
Nazwa miasta ewoluowała od najdawniejszej Sari, która do dziś jest łacińskim odpowiednikiem nazwy Żor. Następnie powoli zmieniając się przez Zari i Żary doszła do obecnej Żory. Od początku jednak nazwa nawiązywała do ognia, w związku ze średniowieczną metodą wypalania lasów pod budowę osad.
Miasto jest członkiem Związku Subregionu Zachodniego.

W okresie tworzenia się polskiej państwowości ziemie dzisiejszych Żor zamieszkiwało lechickie plemię Golęszyców. W drugiej połowie IX wieku ziemie te znajdowały się w granicach państwa wielkomorawskiego, a następnie, ok. 921 r. – czeskiego.
Po raz pierwszy nazwa wsi Żory pojawiła się w 1258. 24 lutego 1272 książę opolsko–raciborski Władysław podpisał umowę, zawierającą postanowienie o przejściu wsi pod jego władzę oraz o lokacji miasta (na prawie magdeburskim). Miało ono obowiązujący do dziś owalny kształt z prostokątnym rynkiem, dwiema bramami (krakowską i cieszyńską) i murami. Prawdopodobnie już w 1292 r. książę raciborski Przemysław stał się lennikiem króla czeskiego, ale przyjmuje się, że okres lenny rozpoczyna się w 1327 r. W 1336 roku księstwo przechodzi w ręce Przemyślidów. W latach 1345, 1433 i 1473 Żory były oblegane odpowiednio przez wojska polskie, husyckie i węgierskie. W latach 1521–1532 księstwo po raz ostatni znajdowało pod władaniem Piasta, po czym władzę na 20 lat przejęli Hohenzollernowie.
W 1526 roku Żory stały się częścią państwa Habsburgów. W roku 1627 podczas wojny trzydziestoletniej wojska protestanckie zajęły Żory. Następnie wojska katolickie zdobyły i zrabowały miasto. W latach 1645–1666 Żory były rządzone przez Wazów (w ramach zastawu całego księstwa). W 1742 roku miasto po pierwszej wojnie śląskiej stało się częścią państwa pruskiego. XIX wiek zaznaczył się industrializacją (huta "Waleska", odlewnia żeliwa "Pawła" i młyn parowy), zbudowano połączenia kolejowe do Orzesza (1884) i Gliwic (1888). W latach 1919–1921 miały miejsce trzy powstania śląskie, w których brali udział również mieszkańcy Żor. W III Powstaniu śląskim miasto zostało zajęte w nocy z 2/3 maja 1921 roku poprzez zwarty atak oddziałów powstańczych z kierunku północno-wschodniego przeprowadzony przez 2.batalion Nikodema Sobika z pułku żorskiego Antoniego Haberki oraz z kierunku zachodniego przeprowadzonego przez 3.batalion Feliksa Michalskiego z pułku żorskiego. Oddziały te wspierał także batalion dowodzony przez Józefa Szenderę z pułku pszczyńskiego Franciszka Rataja, który atakował miasto od południa. Powstańcy opanowali dworzec, pocztę, budynek Policji Plebiscytowej oraz zdobyli 11 karabinów maszynowych[potrzebne źródło]. Po Plebiscycie w 1922 roku miasto znalazło się w granicach Polski jako część województwa śląskiego, chociaż w samych Żorach zdecydowanie zwyciężyła opcja niemiecka (2353 do 1036).
1 września 1939 miasto zajął Wehrmacht, a w październiku Żory zostały bezpośrednio włączone do III Rzeszy. W mieście utworzono polenlager nr 95 (1942–1945). Przez Żory ewakuowano w styczniu 1945 roku więźniów obozu koncentracyjnego Birkenau w ramach tzw. marszu śmierci. Od stycznia do marca tego roku trwały walki sił Armii Czerwonej z wojskami niemieckimi o Żory, w czasie których 80% zabudowy miasta zostało doszczętnie zniszczone.
Po wojnie nastąpiła odbudowa miasta. W latach 70. i 80. XX wieku miał miejsce intensywny przyrost demograficzny Żor, związany z rozwojem górnictwa węgla kamiennego i budową osiedli w technologii wielkiej płyty. Po 1989 roku górnictwo zostało objęte restrukturyzacją, co wpłynęło na gwałtowny wzrost bezrobocia w Żorach. W ramach walki z tym zjawiskiem utworzono podstrefę Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i Żorski Park Przemysłowy, a miasto zmieniło charakter z przemysłowego na handlowo–usługowy.

Władysław Opolczyk (między 1326 a 1330-1401), książę opolski od 1356, palatyn węgierski 1367-1372, wielkorządca Rusi Czerwonej 1372-1378 i 1386-1387.
Sowicie uposażony (kosztem ziem Korony) przez Ludwika I Wielkiego, króla Węgier i Polski, otrzymał w lenno ziemie: wieluńską (1372), karniowską (1375), dobrzyńską i gniewkowską (1379).
Przez krótki okres namiestnik królewski w Polsce (1377). Wobec powszechnego niezadowolenia, zastąpiony na stolicy w Krakowie przez matkę Ludwika I Wielkiego, Elżbietę Łokietkównę.
Po zastawieniu Krzyżakom ziemi dobrzyńskiej, popadł w konflikt z Polską. 1392 z inicjatywy Krzyżaków udał się na dwór Zygmunta Luksemburskiego, gdzie prowadził rozmowy w sprawie wspólnego krzyżacko-węgiersko-brandenburskiego uderzenia na Polskę i podziału jej ziem pomiędzy Węgry, Brandenburgię i państwo zakonne. 1396 pokonany przez króla Władysława II Jagiełłę, utracił większość posiadanych dóbr.
1382 ufundował klasztor Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie i przeniósł doń obraz Matki Boskiej z Bełza.

Władysław Opolczyk, rysunek Jana Matejki - ilustracja: WIKIPEDIA