Gdańsk – na spotkanie z Neptunem

Gdańsk (łac. Dantiscum, Dantis, Gedanum, niem. Danzig) – miasto portowe w Polsce położone nad Morzem Bałtyckim, u ujścia Motławy do Wisły nad Zatoką Gdańską, na Pobrzeżu Gdańskim. Razem z Gdynią i Sopotem tworzy Trójmiasto – czwarty pod względem wielkości obszar metropolitalny w Polsce. Gdańsk jest stolicą województwa pomorskiego oraz jednym z większych miast Polski. Miasto jest także siedzibą archidiecezji gdańskiej i prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej. Pod względem zajmowanej powierzchni (261,96 km²) jest siódmym miastem w kraju, natomiast ze względu na liczbę ludności (ok. 460 500) szóstym. Gdańsk to także ważne centrum kulturalne, naukowe i gospodarcze oraz węzeł komunikacyjny północnej Polski.

Panorama Gdańska z wieży kościoła NMP – ilustracja: WIKIPEDIA

Gdańsk jest jednym z najstarszych miast Polski, o ponad tysiącletniej historii. Gdańsk posiada liczne zabytki architektury, działa w nim wiele instytucji i placówek kulturalnych. Był również miastem królewskim i hanzeatyckim, w XVI w był najbogatszym w Rzeczypospolitej. Pierwsza wzmianka o Gdańsku pochodzi z 997 roku i tę datę często przyjmuje się umownie jako początek dziejów miasta chociaż już w VII wieku była tu osada rybacka. Gdańsk uznawany jest za symboliczne miejsce wybuchu II wojny światowej oraz początku upadku komunizmu w Europie Środkowej.

  

Ważniejsze daty w historii Gdańska:

1271 - zajęcie miasta przez Brandenburczyków
1272 - odzyskanie miasta przez Mściwoja II z pomocą Bolesława Pobożnego
1282 – uzyskanie zwierzchnictwa nad Pomorzem Gdańskim przez Przemysła II
1308 – opanowanie miasta przez Brandenburczyków, bez grodu
1308 – atak i rzeź mieszkańców Gdańska ze strony Krzyżaków
1343 – zrzeczenie się Pomorza Gdańskiego przez Kazimierza III Wielkiego w wyniku układu pokojowego z Krzyżakami
1343 – otrzymanie praw miejskich przez Główne Miasto
1346 – zastąpienie praw miejskich lubeckich prawem chełmińskim
1361 – dołączenie Gdańska do Związku Miast Hanzeatyckich
1361, 1378, 1411, 1416 – powstania antykrzyżackie
1410 – uznanie władzy Władysława Jagiełły
1440 – przystąpienie Gdańska do Związku Pruskiego
1454 – koniec okresu panowania Krzyżaków w Gdańsku
1454 – wcielenie Gdańska do Polski przez Kazimierza IV Jagiellończyka
1455 – przystąpienie miasta do wojny trzynastoletniej
1457 – otrzymanie przywileju pozwalającego na swobodny transport towarów Wisłą pomiędzy Polską, Rusią, Litwą
1466 – zawarcie pokoju toruńskiego
1467 – powstanie województwa pomorskiego
1519-21 – wojna polsko-krzyżacka
1526 – wkroczenie króla Zygmunta Augusta do miasta, stłumienie buntu
1577 – przywileje miasta i rozszerzenie tolerancji religijnenej na różne wyznania przez Stefana Batorego
1627 – bitwa morska pod Oliwą na redzie gdańskiej

Bitwa pod Oliwą, 28 listopada 1627 r. - ilustracja: WIKIPEDIA

1660 – koniec potopu szwedzkiego, zawarcie pokoju oliwskiego
1734 – oblężenie ze strony Rosjan
1772 – zajęcie części Gdańska i Nowego Portu przez Królestwo Prus
1793 – zabór Gdańska przez Prusy
1807 – zdobycie miasta przez wojska napoleońskie
1807 – powstanie pierwszego Wolnego Miasta Gdańsk, na postanowieniach traktatu w Tylży
1814 – ponowne panowanie Prus
do roku 1850 – pogorszenie się ogólnej sytuacji miasta
1850 – tworzenie kolejowych połączeń ze Szczecinem, Berlinem, Bydgoszczą, Warszawą
1920 – status Wolnego Miasta na mocy traktatu wersalskiego
1925 – utworzenie archidiecezji gdańska
1939 – wystrzelenie salwy z pokładu okrętu Schleswig-Holstein na Westerplatte
1945 – szturm na miasto II Frontu Białoruskiego, znaczne zniszczenia miasta
1946 – siedziba województwa gdańskiego
1970 – strajk w Stoczni Gdańskiej

Ilustracja: http://www.dw.de/

1980 – podpisanie porozumień sierpniowych
1987 – wizyta Papieża Jana Pawła II
1992 – powstanie archidiecezji gdańskiej
1997 – uroczystości 1000-lecia Gdańska
2002 – wręczenie władzom miasta Honorowej Flagi Rady Europy

 

Dzisiejszy Gdańsk jest jednym z większych kurortów nadbałtyckich. Wzdłuż brzegu na odcinku o długości 23 km rozpościera się plaża. Zorganizowano tutaj trzy kąpieliska oraz wybudowano molo o długości 130 m (Sopot). Jednym z najatrakcyjniejszych miejsc nadmorskich jest Wyspa Sobieszewska, która jako jedyna w Polsce powstała w wyniku działalności człowieka. Od 1994 r. posiada status wyspy ekologicznej, który gwarantuje przyjazne człowiekowi otoczenie. Gdańsk otaczają malownicze tereny Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego (utworzonego w 1979 r.) o powierzchni ok. 20 tysięcy ha, a także wzgórza i jeziora Szwajcarii Kaszubskiej. Turyści mogą wybrać się na spacer do Parku Oliwskiego, w którym znajduje się wiele gatunków rzadkich drzew i roślin oraz Pałac Opatów wzniesiony w XVIII w. Warto również zwiedzić, zajmujący około 120 ha, ogród zoologiczny (znajdujący się w Gdańsku-Oliwie), który jest jednym z największych w Polsce. Jedną z bardziej interesujących atrakcji turystycznych miasta jest położona w samym centrum przystań jachtowa Marina Gdańsk wybudowana w 1997 r. Odwiedza ją wiele jachtów zarówno polskich, jak i zagranicznych. Miłośnicy sportów wodnych mogą korzystać z Zatoki Gdańskiej lub Opływu Motławy, który został gruntownie wyremontowany i stał się przyjemnym miejscem do wędrówek, jazdy rowerem, a także wędkowania.

Do najważniejszych zabytków Gdańska można zaliczyć: Drogę Królewską, Ratusz Głównego Miasta, Ratusz Starego Miasta, Bazylikę Mariacką, która jest największą ceglaną świątynią w Europie, Dwór Artusa, przed którym znajduje się symbol Gdańska – Fontanna Neptuna, Złota Kamienica, a także 27–metrowa Latarnia Morska oraz Żuraw – najstarszy zachowany dźwig w Europie. Gdańsk jest jednym z miast leżących na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.

GDAŃSK: Widok na Główne Miasto – Ratusz, Rybackie Pobrzeże, Panienka z Okienka, Neptun,
Kamienice przy Długim Targu, Most im. Jana Pawła II - fotografia: WIKIPEDIA

Gdańsk to także Światowa Stolica Bursztynu. Sztuka bursztyniarska jest nieodłącznie związana z dziejami miasta. Po zniszczeniach wojennych, miastu udało się powrócić do tradycji i na powrót otworzyć warsztaty obróbki bursztynu. Obecnie Gdańsk jest siedzibą Krajowej Izby Gospodarczej Bursztynu i Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników, w mieście organizuje się największe na świecie targi bursztynu („AMBERIF” i „AMBERMART”).

W Trójmieście głównym ośrodkiem transportu publicznego obok linii autobusowych i tramwajowych jest Szybka Kolej Miejska, która ma wydzielone torowiska z sieci PKP Polskie Linie Kolejowe.  Specjalnie dla turystów uruchomiono Tramwaje Wodne, czyli promy kursujące na pięciu liniach, łączące miasta: Gdańsk, Gdynia, Sopot, Hel i Jastarnia. W dzielnicy miasta Matarnia znajduje się Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy. Z Długiego Pobrzeża odbywają się rejsy wycieczkowe po porcie, na Westerplatte, do Gdyni i Sopotu. W Nowym Porcie natomiast znajduje się terminal pasażerski, z którego odbywają się rejsy do Szwecji.

 

Gdańsk Główny – największa pasażerska stacja kolejowa w Gdańsku, położona na trasie Tczew – Gdynia. Mieści się w zabytkowym budynku przy ulicy Podwale Grodzkie, w Śródmieściu Gdańska. Obsługuje połączenia zarówno międzymiastowe jak i międzynarodowe. Ze stacji Gdańsk Główny odprawianych jest najwięcej pociągów trójmiejskiej SKM. Na stacji zatrzymują się pociągi pasażerskie wszystkich kategorii.

Gdańsk Główny, ok. 1903 – ilustracja: WIKIPEDIA

Reprezentacyjny i przestronny Dworzec Główny został wybudowany w latach 1894-1900, w stylu tzw. "gdańskiego renesansu". Projektantami kompleksu dworcowego byli Alexander Rundel, Paul Thomer i Georg Cuny. Jest zlepkiem eklektycznych form renesansu i baroku. Gmach dworca i wieżę zbudowano z cegły i bogato ozdobiono piaskowcem z Wartkowic. 28 października 1900 oddano do użytku część główną, tzw. Empfangsgebäude (budynek powitalny); uroczyste otwarcie całości nastąpiło 30 października 1900 r. Wieża o wysokości 50 m (z zegarami) została zbudowana w latach 1900-1903. Spełniała funkcję ukrytej, wkomponowanej w zabudowę wieży ciśnień, do czasu zelektryfikowania kolei. Tarcze zegarowe (o średnicy 3,25 m) umieszczone zostały na wysokości 25,6 m. Stary dworzec "Brama Wyżynna" zamknięto 30 października 1896 roku i rozebrano w czasie budowy nowego dworca.

 

Rozpoczynając numizmatyczny spacer po Gdańsku nie sposób nie cofnąć się do czasów historycznych, do działalności Mennicy Gdańskiej.

 

MENNICA GDAŃSKA

W historii polskich mennic zajmuje ona jedno z najważniejszych miejsc. Powstała już w XIII wieku. Produkcja monet na większą skalę została uruchomiona przez Zakon Krzyżacki. Za czasów Konrada von Jungingena Gdańska Mennica biła złote dukaty i srebrne szelągi. Ostatnie monety z tych czasów wybito w 1449 roku, jednak żaden się do dziś nie zachował.

Monety z Mennicy Gdańskiej – ilustracja: http://mennicagdanska.pl/

Po upadku Zakonu Krzyżackiego kiedy to Gdańsk przeszedł pod polskie władanie Mennica Gdańska przez 300 lat biła monety z wizerunkami kolejnych polskich królów. W obiegu znajdowały się wtedy m.in. srebrny grosz i półgrosz, srebrny półtorak, srebrny dwojak, srebrny trojak, srebrny czworak, srebrny szóstak oraz złoty czerwony.

Fotografia: WIKIPEDIA

W XVI wieku w Mennicy Gdańskiej zaczęto bić srebrne szelągi z gdańskim herbem i złote dukaty z wizerunkiem króla w renesansowej zbroi. Dukaty te ważyły 3,48 g i miały próbę złota 986, czyli moneta zawierała około 3,43 g czystego złota. Dukaty bite w tym czasie na zachodzie były cięższe i ważyły około 3,7 g i zawierały blisko 3,65 g czystego złota.

Po śmierci Zygmunta Starego postanowiono zamknąć wszystkie mennice w Koronie i Prusach. Gdańsk oprotestował ustawę, ostrzegając przed zalewem rynku przez obcą walutę - złote guldeny. Bicie monet w Gdańsku miało również zapobiegać spekulacjom walutowym oraz wywożeniu lepszej, starszej waluty za granicę. Pomimo zakazów Mennica Gdańska biła srebrne grosze i trojaki a później także monety ze stemplem królewskim.

Za panowania Zygmunta Augusta Mennica Gdańska emitowała srebrne denary z orłem Prus Królewskich i herbem Gdańska. Po jego bezpotomnej śmierci Rzeczpospolita pogrążyła się w walkach elekcyjnych, a niezależny Gdańsk nie uznawał kolejno wybranych władców. W tym okresie Mennica Gdańska biła tak zwaną „monetę oblężniczą” najczęściej ze srebra, rzadziej ze złota bez żadnych królewskich znaków, ale za to ze znakiem używanym dla dawniejszych monet pruskich. Jednak w wyniku ugody ze Stefanem Batorym Gdańsk otrzymał z powrotem prawo bicia monety ze stemplem królewskim.

Denar z 1573 roku, awers i rewers – fotografia: http://www.encyklopediagdanska.pl/

Monety oblężnicze w historii polskiej numizmatyki są bardzo rzadkim zjawiskiem. W całej numizmatyce polskiej znamy tylko dwa takie epizody. Pierwszym przypadkiem polskich monet oblężniczych są gdańskie monety oblężnicze z roku 1577, drugim monety oblężonego Zamościa 1813.

Monety oblężnicze: talar i dukat - ilustracja: http://mennicagdanska.pl/

Za panowania kolejnych władców, szczególnie Zygmunta III Wazy, w Gdańsku pracowali jedni z najlepszych medalierów w Rzeczpospolitej, którzy przygotowywali wyjątkowo precyzyjne stemple. Dlatego dziś oglądając gdańskie złote dukaty możemy obserwować, jak zmieniał się wizerunek króla i styl epoki przez kolejne lata panowania. Niestety, najcenniejsze dukaty z Gdańskiej Mennicy zostały zrabowane w czasie II Wojny Światowej.

Orty gdańskie z epoki Zygmunta III Wazy – fotografia: http://www.depl.pl/

Donatywy gdańskie z panoramą miasta: 10-dukatowa (1644 r.) i 3-dukatowa (1647 r.) – ilustracje: Portrety miast – Muzeum Narodowe w Krakowie (2000)

Mennica Gdańska funkcjonowała aż do panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego choć po pierwszym okresie działalności przypadającym na lata 1764-1767 z polecenia Sejmu mennicę zamknięto, ponieważ podobnie, jak toruńska mennica, biła monetę niezgodnie z obowiązującą stopą. Ponownie uruchomiono mennicę w Gdańsku w roku 1793.

Mennica Gdańska została zamknięta po utracie niepodległości w wyniku rozbiorów Polski.

Panorama Gdańska, 1575 – ilustracja: WIKIPEDIA

 

Bardzo ważnymi okresami dla gdańskich numizmatów były lata, w których funkcjonowało Wolne Miasto Gdańsk. W historii miały miejsce dwa takie okresy.

1 - Lata 1807-1814 / Wolne Miasto Gdańsk (fr. Ville libre de Dantzig).

Autonomiczne terytorium obejmujące miasto Gdańsk i okolice, istniejące w latach 1807–1814. Wolne Miasto Gdańsk znajdowało się pod protektoratem Prus i Saksonii, choć faktyczny protektorat sprawowała nad nim Francja. O jego utworzeniu zdecydował podpisany 9 lipca 1807 r. pokój w Tylży. Powstanie Wolnego Miasta poprzedziło długotrwałe oblężenie Gdańska przez wojska napoleońskie. W 1813 r. miasto zostało ponownie oblężone, tym razem przez wojska pruskie i rosyjskie. Niemal roczne oblężenie miasta doprowadziło do ogromnych strat. 2 stycznia 1814 r. Francuzi poddali miasto, co de facto oznaczało koniec istnienia wolnego miasta. Na kongresie wiedeńskim w 1815 r. zdecydowano o likwidacji Wolnego Miasta Gdańska.

Okres Wolnego Miasta Gdańska w epoce napoleońskiej polityki, doprowadził do wyniszczenia "perły Bałtyku". Ogromne kontrybucje i narzucona miastu blokada kontynentalna spowodowała wielki kryzys finansowy i stagnację gospodarczą grodu Neptuna. Okres 1793-1814 to zmierzch świetności gdańskiej kultury, miasto nigdy już nie wróciło do dawnej świetności (Napoleon zabrał do Paryża słynny "Sąd Ostateczny" Hansa Memlinga). Germanizacja została przedzielona równie niszczącą w skutkach epoką napoleońską. Napoleon doprowadził do katastrofalnej sytuacji gospodarki, finansów, plebsu, a także sytuacji demograficznej i urbanistycznej Gdańska.

W okresie tym ponownie uruchomiono Mennice Gdańską (1808 r.). Mennicę otwarto celem bicia drobnych monet, których brak dawał się mocno we znaki w tym handlowym mieście. Mennica wybijała szelągi, grosze i próbne szóstaki, będące piątą częścią guldena gdańskiego. Do obiegu wprowadzono jedynie 2 monety miedziane: 1 szeląg (1808, 1812) oraz 1 grosz (1809, 1812). Wybito także próbne szóstaki srebrne (1/5 guldena gdańskiego) z niemieckim napisem: 5 Einer Danziger Gulden (1/5 guldena gdańskiego). Gulden gdański liczył 30 groszy i był równy 1 złotemu polskiemu. Na czele mennicy gdańskiej stanął Johann Ludwig Meyer, od którego nazwiska mennica gdańska wzięła swój symbol, literę M pojawiającą się na gdańskich monetach z tamtych czasów. Klęska napoleońskiej Francji, od której Wolne Miasto Gdańsk było uzależnione, spowodowała zamknięcie mennicy w Gdańsku w 1813 r.

Grosz gdański (Cu) – M / średnica: 21 mm, waga: 3,2 g, materiał: miedź (Cu), stopień rzadkości: R2
Szeląg gdański (Cu) – M / średnica: 16 mm, waga: 1,25 g, materiał: miedź (Cu), stopień rzadkości: R2

  

2 - Lata 1920-1945 / Wolne Miasto Gdańsk  (niem. Freie Stadt Danzig)

Po raz drugi Wolne Miasto Gdańsk zostało utworzone na mocy postanowień traktatu wersalskiego i powołane do życia w dniu 15 listopada 1920 r. Polska uzyskała szereg uprawnień na terenie Wolnego Miasta, ale sprawy walutowe pozostawiono w rękach Senatu Gdańskiego. W tym czasie na terenie Gdańska w obiegu pozostawała marka niemiecka, a obok niej podczas I wojny światowej z powodu braku pieniądza zdawkowego, pojawił się pieniądz w walucie markowej o cechach lokalnych, nie będący jednak oficjalnym środkiem płatniczym emitowanym w imieniu Wolnego Miasta, a jedynie pieniądzem zastępczym emitowanym w różnej formie przez banki, przedsiębiorstwa prywatne, zarząd miasta Gdańska i inne instytucje. Dla uzupełnienia ilości obiegowego pieniądza zdawkowego Zarząd Miasta zamówił również monety zastępcze o nominale 10 fenigów. Zamówienie postanowiono ulokować w firmie rodzimej, a nie w którejś z prywatnych wytwórni monet i żetonów. Prestiż przeważył nad względami praktycznymi i ekonomicznymi (koszty wybicia jednej monety szacowano na prawie dziewięć fenigów!). Stemple zamówiono w firmie jubilerskiej Stumpf und Sohn oraz w Gdańskiej Fabryce Broni. Produkcja monet odbywała się w tejże fabryce. Obydwaj zleceniobiorcy nie mieli doświadczenia w produkcji menniczej i zamiast wykonać patryce do wyrobu stempli, wykonali stemple metodą ręcznego grawerunku. Stemple "Stumpf und Sohn", charakteryzujące się obecnością ciągłej obwódki wewnętrznej, wykonane zostały przez Ryszarda Andersa według projektu Ernesta Perersena i modeli Jerzego Böckera. Wyemitowano dwa podstawowe rodzaje monet różniące się stroną z nominałem.

Producent: Gewehrfabrik Danzig - Gdańska Fabryka Broni; średnica: 21,8; materiał: cynk; waga: 1,80 - 2,00g

Hiperinflacja lat 20. XX w. i gwałtowna deprecjacja marki niemieckiej w latach 1922-23 zmusiła Senat Wolnego Miasta Gdańska, który dotąd uporczywie trzymał się marki niemieckiej, do ustanowienia własnej waluty i wycofania marki z obiegu. W listopadzie 1923 r. został powołany do życia Bank Gdański (Bank von Danzig), który stał się emitentem nowej waluty, guldena gdańskiego równego 100 fenigom gdańskim.

1 milion marek emitowane jako pieniądz zastępczy przez gminę w Gdańsku, 8 sierpnia 1923 z wizerunkiem:
na awersie - Daniela Chodowieckiego (ur. 1726 zm. 1801, gdańszczanin, malarz, grafik i rysownik; rysunki sangwiną, akwaforty, obrazy olejne, wycinane sylwety głównie o tematyce rodzajowej i portretowej; 1797 dyrektor Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie), na rewersie - brama zwieńczona rzeźbami o tematyce alegorycznej, w głębi budynek rządowy (przy ulicy Elbląskiej) – ilustracja: WIKIPEDIA

Gulden gdański został wprowadzony decyzją Senatu Wolnego Miasta Gdańska z 20 października 1923 r. oraz przez wydanie nowej ordynacji menniczej w dniu 20 listopada 1923. 31 grudnia 1923 r. ustalono kurs wymiany na 750 miliardów inflacyjnych marek niemieckich za 1 guldena gdańskiego. Z początkiem 1924 r. wycofano z obiegu markę niemiecką i zastępczy pieniądz lokalny, a gulden stał się jedynym środkiem płatniczym w Gdańsku. Gulden gdański był emitowany przejściowo przez spółkę akcyjną powołaną 19 października 1923 r. przez banki gdańskie, tzw. Gdańską Kasę Centralną (Danziger Zentralkasse AG). Gdańska Kasa Centralna emitowała pieniądz papierowy z datą 22 października 1923 (następna emisja nosiła datę 1 listopada 1923) o następujących nominałach: 1 fenig gdański, 2 fenigi gdańskie, 5 fenigów gdańskich, 10 fenigów gdańskich, 25 fenigów gdańskich, 50 fenigów gdańskich, 1 gulden gdański, 2 guldeny gdańskie, 5 guldenów gdańskich, 10 guldenów gdańskich (tylko z datą 22 X 1923), 25 guldenów gdańskich (tylko z datą 22 X 1923), 50 guldenów gdańskich (tylko z datą 1 XI 1923), 100 guldenów gdańskich (tylko z datą 1 XI 1923).

Emisja Gdańskiej Kasy Centralnej była pierwszą emisją środków płatniczych przeznaczonych dla całego państwa. Ta emisja miała służyć jako środek płatniczy do momentu wybicia pierwszych monet guldenowych i wydrukowania pierwszych banknotów. Z chwilą powołania Banku Gdańskiego i wyemitowania przezeń banknotów w walucie guldenowej, Gdańska Kasa Centralna została rozwiązana 31 marca 1924 r., a emitowane przez nią banknoty guldenowe zastąpione emisją nowych banknotów Banku Gdańskiego. Bank Gdański wyemitował następujące banknoty: 10 guldenów gdańskich 10 lutego 1924, 1 lipca 1930 z wizerunkiem Dworu Artusa w Gdańsku (wycofany z obiegu w 1932), 20 guldenów gdańskich 2 stycznia 1932 z wizerunkiem Wieży Więziennej w Gdańsku, 20 guldenów gdańskich 1 listopada 1937 z wizerunkiem Dworu Artusa w Gdańsku, 25 guldenów gdańskich 10 lutego 1924, 1 października 1928, 2 stycznia 1931 z wizerunkiem kościoła Mariackiego w Gdańsku (wycofany z obiegu w 1933), 50 guldenów gdańskich 5 lutego 1937 z wizerunkiem domu podcieniowego w Trutnowach typowego dla dawnej zabudowy Żuław, 100 guldenów gdańskich 10 lutego 1924, 1 sierpnia 1931 z wizerunkiem portu gdańskiego i żurawia portowego, 500 guldenów gdańskich 10 lutego 1924 z wizerunkiem Wielkiej Zbrojowni w Gdańsku, 1000 guldenów gdańskich 10 lutego 1924 z wizerunkiem Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku.

Do obiegu wprowadzono również monety z brązu, mosiądzu, niklu, srebra i złota, wg. założeń gdańskiej ordynacji menniczej. Wartość guldena gdańskiego ustalono na 1/25 funta angielskiego. Monety złote zostały wybite w łącznym nakładzie 5000 sztuk (2 rodzaje monety 25 guldenowej z 1923 i 1930 r.) i były trzymane w sejfach Banku Gdańskiego jako część podkładu złota dla emisji banknotów, a jedynie nieliczne egzemplarze zostały rozdane zasłużonym urzędnikom państwowym i dostały się w ręce kolekcjonerów. W praktyce nie występowały one w obiegu. Dodać należy, że emisja z 1930 r. (4000 szt.) nigdy nie trafiła do Gdańska i była trzymana w Berlinie jako depozyt Gdańska w Banku Rzeszy. Monety 25 guldenowe zostały oficjalnie wycofane z teoretycznego obiegu w 1935 r. Projektantami monet gdańskich byli: Friedrich Fischer (1, 2, 5, 10 fenigów oraz 1/2 guldena i 1, 2, 5 guldenów pierwszej emisji z 1923 r.) i Erik Volmar (monety emisji z 1932 r. i lat późniejszych: 5 i 10 fenigów oraz 1/2, 1, 2, 5 i 10 guldenów). Monety srebrne były wybijane w mennicy w Utrechcie w Holandii stemplami przygotowanymi w Berlinie. Pozostałe monety wybijano w mennicy w Berlinie.

Dewaluacja funta szterlinga w 1931 r. spowodowała sporą podwyżkę cen złota, co wpłynęło na zmianę gdańskiej ordynacji menniczej z 1923 r. Druga ordynacja mennicza z grudnia 1931 r. i lipca 1932 r. ustaliła, że 1 gulden gdański będzie odpowiadał 0,292895 g czystego złota. Zmniejszono również średnicę i ciężar monet srebrnych. Trzecia ordynacja mennicza z 1935 r. zmniejszyła wartość guldena do 0,1687923 g czystego złota. W związku z tym wycofano z obiegu monety srebrne i zastąpiono je niklowymi. Wycofano także z teoretycznego obiegu złote 25 guldenówki. Na obrzeżach monet guldenowych, a także na samej 10 guldenówce z 1935 r., była wybita stara dewiza mieszczaństwa gdańskiego: Nec temere, nec timide (Ani zuchwale, ani tchórzliwie). Gulden gdański obowiązywał do 30 września 1939 czyli przez miesiąc po włączeniu Gdańska do III Rzeszy. We wrześniu 1939 r. wartość guldena ustalono na 70 fenigów niemieckich i po tym kursie wymieniano go na marki niemieckie. Jednak nie wszystkie monety zostały wycofane z obiegu we wrześniu 1939 r. Monety 1, 2, 5 i 10 fenigów były w obiegu do końca II wojny światowej, a monety 1/2 i 1 gulden zostały wycofane dopiero 25 czerwca 1940 r.

 

Wybrane emisje monet i banknotów Wolnego Miasta Gdańska z „gdańskimi wizerunkami:

- 100 marek (1922) / Wieża Więzienna, Dwór Artusa, Kościół Mariacki w Gdańsku

Wymiary – 162 x 108 mm, znak wodny – kwadraty, producent - niemiecka drukarnia prywatna

Wieża Więzienna (niem. Stockturm) – powstała jako element obwarowania Głównego Miasta w Gdańsku. Razem z Katownią i łączącą je tzw. Szyją stanowi zespół przedbramia (barbakan) ul. Długiej.

Fundamenty Wieży Więziennej pochodzą z początku XIV wieku. Pierwszy etap budowy jest dziełem budowniczego miejskiego, Henryka Ungeradina. Wzniósł on przed Bramą Długouliczną wieżę z ostrołukowym przejazdem i prostokątnym dziedzińcem. Kolejne nadbudowy pochodzą z lat 1379–1382 i 1416–1418. Najwyższą kondygnację z arkadami o kształcie „oślego grzbietu” wzniósł Henryk Hetzel. Michał Enkinger zwieńczył wieżę dachem namiotowym i czterema smukłymi wieżyczkami narożnymi. Dach ten spłonął w roku 1577 podczas oblężenia Gdańska przez wojska Stefana Batorego.

W roku 1594 Antoni van Obberghen przebudował wieżę, wieńcząc ją barokowym hełmem. Gdy w roku 1604 wieża straciła swoje znaczenie jako element fortyfikacji Gdańska, przeznaczono ją wraz z Katownią i Szyją na więzienie. Na wschodniej elewacji Wieży Więziennej umieszczono pręgierz, miejsce wielu egzekucji.

Wieża Więzienna jest użytkowana przez Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, które przeprowadziło prace konserwatorskie i dokończyło odbudowę wieży po zniszczeniach wojennych.

Od czerwca 2006 roku w zespole przedbramia (tj. Wieży Więziennej i Katowni) działa Muzeum Bursztynu.

Gdańsk, Wieża Więzienna, 1687 – ilustracja: WIUKIPEDIA

  

- 500 marek (1922) / Ratusz Głównego Miasta w Gdańsku, widok Mołtawy i Długiego Pobrzeża z Wielkim Żurawiem

Wymiary – 150 x 100 mm, znak wodny – brak, producent - niemiecka drukarnia prywatna

Długie Pobrzeże (niem. Lange Brücke) – deptak nadwodny w Gdańsku na Głównym Mieście, ciągnący się wzdłuż zachodniego brzegu Motławy.

Wzdłuż ulicy znajdują się charakterystyczne dla architektury Gdańska bramy wodne. Ulica była niegdyś nazywana Długi Most.

Pierwsze wzmianki na temat przystani na tym brzegu Motławy pochodzą z XIV wieku. Przez wieki w miejscu dzisiejszego deptaku znajdowały się nie połączone ze sobą drewniane platformy różnej wysokości, służące do wyładunku i rozładunku statków. W XVII wieku doszło do ich połączenia w jeden pomost.

Długie Pobrzeże było także miejscem bówków - gdańskich rzezimieszków portowych.

Po II wojnie światowej ulica została odbudowana z betonowych elementów i wyłożona płytami z szlifowanego marmuru.

Gdańsk, Długie Pobrzeże na początku XX wieku – ilustracja: WIKIPEDIA

  

- 1000 marek (1922) / Panorama Gdańska z zarysami wież: kościoła Panny Maryi, Ratusza Głównego i budynku Poczty Głównej

Wymiary – 187 x 109 mm, znak wodny – w zależności od serii – brak lub kwadraty,
producent - niemiecka drukarnia prywatna

 

- 10000 marek (1923) / Budynek Gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego, Wielki Młyn nad Radunią i wieża Kościoła św. Katarzyny, widok Zbrojowni od strony Targu Węglowego

Wymiary – 150 x 100 mm, znak wodny – kwadraty, producent - niemiecka drukarnia prywatna

Towarzystwo Przyrodnicze w Gdańsku (łac. Societas physicae experimentalis, niem. Naturforschende Gesellschaft) – jedno z najstarszych towarzystw naukowych na ziemiach polskich.

Założone zostało w Gdańsku 7 listopada 1742 i działało do 1936.

W latach 1846-1936 siedziba towarzystwa mieściła się w Domu Towarzystwa Przyrodniczego przy ul. Mariackiej 26 (dawna Mariengasse).

Do Towarzystwa należeli m.in. znany bibliofil, patrycjusz gdański Jan Uphagen i Nataniel Mateusz Wolf a także Abraham Lissauer, Hugo Conwentz i Konrad Lakowitz.

Gdańsk, Dom Towarzystwa Przyrodniczego (w środku) – fotografia: WIKIPEDIA

 

Kościół św. Katarzyny – najstarszy kościół parafialny na Starym Mieście w Gdańsku. Powstał w latach 1227–1239, fundatorami byli książęta Pomorza Gdańskiego, rozbudowany został w XIV w. W latach 1555–1945 należał do protestantów. Jego patronką jest św. Katarzyna Aleksandryjska z Egiptu.

Mierząca 76 m wieża kościoła jest zwieńczona barokowym hełmem autorstwa Jacoba van den Blocka. W świątyni znajdują się obrazy Antona Möllera i Izaaka van den Blocka, jak również barokowe epitafia i płyta nagrobna astronoma Jana Heweliusza z 1659 roku.

Szczególnym zabytkiem jest znajdujący się tam obraz Matki Boskiej Bołszowieckiej z Bołszowic.

Kościół św. Katarzyny w Gdańsku – fotografia: WIKIPEDIA

  

Wielka Zbrojownia w Gdańsku (niem. Das Große Zeughaus) – nazywana też arsenałem, stanowi najokazalszy świecki budynek manierystycznej zabudowy Gdańska. Inspiracją do powstania stały się Hale Mięsne w Haarlemie.

Wielka Zbrojownia w Gdańsku, fasada od strony ulicy Piwnej - fotografia: WIKIPEDIA

Rosnące zagrożenie ze strony Szwecji w końcu XVI wieku skłoniło gdańskich mieszczan do przygotowań na wypadek wojny. Odczuwając brak magazynów na produkowany w mieście i okolicach sprzęt wojenny, podjęli decyzję o budowie specjalnego arsenału. Jednak w realizacji projektu nie ograniczono się do wzniesienia magazynu o ściśle użytkowej funkcji.
Zbrojownia została wzniesiona w latach 1602 - 1605. Jest dziełem jednego z najwybitniejszych gdańskich architektów tamtej epoki, Antoniego van Obbergena. Zbudowano ją z drobnej, czerwonej, holenderskiej cegły zdobionej dekoracjami z piaskowca oraz bogatymi złoceniami. Konstrukcja sprawia wrażenie, jakby budynek składał się z czterech, pozornie oddzielnych kamieniczek.

  

- 10000 marek (1923) / Portret kupca gdańskiego według obrazu Hansa Holbeina (młodszego), Dom Angielski, Kościół św. Katarzyny

Wymiary – 150 x 88 mm, znak wodny – kwadraty, producent - niemiecka drukarnia prywatna

Dom Angielski (niem. Englisches Haus), niekiedy także "Dom Anielski" – jedna z najbardziej okazałych kamienic mieszczańskich Gdańska, położona przy ul. Chlebnickiej 16.

Gdańsk, Dom Angielski – fotografia: WIKIPEDIA

Zbudowany został w latach 1568-1570, w stylu renesansowym, przez Hansa Kramera dla Dirka Lylge. Zajął dwie sąsiadujące parcele, dzięki czemu można było zbudować imponującą fasadę o szerokości 15,5 m i wysokości 30 m, w ośmiu kondygnacjach, zwieńczoną czterema szczytami i wysmukłą wieżyczką z ozdobnym hełmem i iglicą.
Elewacja frontowa ozdobiona jest bogatą dekoracją rzeźbiarską. Pary pilastrów wydzielają pary okien, a kondygnacje rozdzielone są wydatnymi gzymsami z dekoracyjnymi fryzami roślinnymi. Pierwotnie kamienne detale elewacji były pozłacane, a płaszczyzny elewacji pokrywały barwne sgraffita. Bogato ozdobione były również cztery szczyty. Wejście do budynku otrzymało wspaniały portal, w formie łuku triumfalnego, flankowany zdwojonymi żłobkowanymi kolumnami.

 

- 50000 marek (1923) / Widok ulicy Piwnej z kościołem Panny Maryi, widok Żurawia nad Mołtawą

Wymiary – 162 x 100 mm, znak wodny – w zależności od serii – faliste linie lub kwadraty, producent - niemiecka drukarnia prywatna
W późniejszym okresie banknoty te funkcjonowały również z naniesionymi nadrukami – nominały 1000000 marek i 5000000 marek

 

-10000000 marek (1923) / Jan Heweliusz (ur. 1611 - zm. 1686, astronom, twórca nowożytnej selenografii; w 1640 założył w Gdańsku obserwatorium astronomiczne; od 1664 członek Royal Society; zbudował wielki teleskop o długości 50 m, odkrył 9 komet); widok Targu Rybiego od strony nabrzeża, w tle widoczne są wieże: Ratusza Głównego, kościoła Panny Maryi i kościoła św. Jana

Wymiary – 168 x 68 mm, znak wodny – krople, producent - niemiecka drukarnia prywatna

Targ Rybny (niem. Fischmarkt) – plac targowy w Gdańsku. Położony jest w północno-zachodnim narożniku Głównego Miasta, nad Motławą, w pobliżu dawnego zamku krzyżackiego.

Targ Rybny widziany z Motławy (stan przed zabudową wschodniej części), pierwszy budynek po lewej - Brama Straganiarska, lipiec 2008 - fotografia: WIKIPEDIA

 

Kościół św. Jana w Gdańsku – gotycki kościół, dawniej parafialny, położony na Głównym Mieście w Gdańsku, przy ul. Świętojańskiej 50. Jeden z najcenniejszych zabytków miasta.

Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Apostoła w Gdańsku – fotografia: WIKIPEDIA

Kościół św. Jana jest kościołem trójnawowym, halowym z jednonawowym transeptem. Każda z trzech naw korpusu i prezbiterium nakryta jest osobnym dachem. Długość kościoła wynosi 55,10 m, szerokość 20,18 m. Czterokondygnacyjna wieża ma wysokość 47 m. Jest ona udekorowana zespołami blend i ornamentowanymi fryzami, odzwierciedlającymi kilkuetapowy czas jej powstawania. Wieża jest nakryta niewysokim czterospadowym dachem i zwieńczona smukłą sygnaturką.

 

- 500000000 marek (1923) / Arthur Schopenhauer (ur. 1788 - zm. 1860, filozof gdański, twórca obiektywnoidealistycznego systemu filozoficznego o charakterze woluntarystycznym), panorama Gdańska widziana z Biskupiej Górki

Wymiary – 150 x 85 mm, znak wodny – krople, producent - niemiecka drukarnia prywatna

 

- 5 guldenów (1923 i 1927) Kościół Mariacki w Gdańsku

Nakład - 700 500 szt. (emisja – 1923 r. ) + 160 000 (emisja – 1927 r.), materiał – srebro (Ag.750),
średnica – 35 mm, waga – 24,9 g, rant – NEC * TEMERE * NEC * TIMIDE

 

- 5 guldenów (1932)  / Kościół Mariacki w Gdańsku, nowy projekt

Nakład – 430 000 szt., materiał – srebro (Ag.500), średnica – 30 mm, waga – 15 g,
rant – NEC +  TEMERE + NEC + TIMIDE

Bazylika konkatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Gdańsku, w skrócie Kościół Mariacki (pot. Korona miasta Gdańska) – historyczna fara Głównego Miasta w Gdańsku, pełniąca funkcję kościoła katolickiego i ewangelickiego (w latach 1572-1945), od 1986 konkatedra diecezji gdańskiej, która w 1992 stała się archidiecezją. Kościół jest dedykowany Najświętszej Marii Panny, nosi wezwanie Wniebowzięcia NMP. Położony jest na placu między ulicami Piwną i Chlebnicką, a Św. Ducha. Od strony Motławy bezpośrednio do jednej z bram świątyni prowadzi ul. Mariacka. Kościół Mariacki jest największą świątynią na świecie zbudowaną z cegły. Jej charakterystyczna sylwetka, której akcentami są masywna zachodnia wieża dzwonna i smukłe narożne wieżyczki tworzy dominantę w panoramie miasta. Zbudowany w latach 1346-1506 kościół jest przykładem gotyku ceglanego, odmiany stylu w architekturze gotyckiej upowszechnionego w krajach basenu Morza Bałtyckiego. Pomimo burzliwych dziejów, świątynia zachowała historyczną formę architektoniczną co poświadcza ikonografia sięgająca XVI wieku oraz bogaty wystrój wnętrza, który tworzą liczne dzieła średniowieczne (m.in. Piękna Madonna Gdańska, Pietà, Ołtarz Koronacji Marii, ołtarz Św. Barbary, Tablica Dziesięciorga Przykazań, zegar astronomiczny) i nowożytne (zespół obrazów i epitafiów z XVI-XVIII stuleci).

Bazylika konkatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Gdańsku – fotografia: WIKIPEDIA

 

- 5 guldenów (1932) / Żuraw portowy w Gdańsku

Nakład – 430 000 szt., materiał – srebro (Ag.500), średnica – 30 mm, waga – 15 g,
rant – NEC +  TEMERE + NEC + TIMIDE

Żuraw (niem. Krantor) – zabytkowy dźwig portowy Gdańska, usadowiony pomiędzy pylonami Bramy Szerokiej nad Motławą. Jest jedną z filii Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku.
Brama Szeroka (jedna z tzw. bram wodnych Głównego Miasta) istniała już w 1363, a z 1367 zachowała się łacińska wzmianka o dźwigu (caranum).
W obecnym kształcie żuraw zbudowano w latach 1442-1444. Służył przede wszystkim jako urządzenie portowe do załadunku towarów (głównie piwa) i balastu na statki, oraz do stawiania ich masztów. Urządzenie było w stanie podnieść ciężar czterech ton, na wysokość jedenastu metrów. Mechanizmem są dwa bębny o średnicy około sześciu metrów. Jako siłę napędową wykorzystywano ludzi stąpających wewnątrz tych bębnów (tzw. kół deptakowych).
Żuraw został podpalony w 1945, gdy miasto zdobyła Armia Czerwona. Ocalały mury okalające drewnianą konstrukcję. Po II wojnie światowej zrekonstruowano część drewnianą.

Gdańsk, Żuraw od strony zewnętrznej (Motławy) - fotografia: WIKIPEDIA

 

- 10 guldenów (1935) / Ratusz Głównego Miasta w Gdańsku

Nakład – 380 000 szt., materiał – nikiel (Ni), średnica – 34 mm, waga – 17 g, rant – ornament (arabeska)

Ratusz Głównego Miasta w Gdańsku – zabytkowy ratusz na Głównym Mieście w Gdańsku. Jest to gotycko-renesansowa budowla, usytuowana na styku ulicy Długiej i Długiego Targu, która dominuje nad panoramą Drogi Królewskiej, najbardziej reprezentacyjnego traktu tej części miasta. W ratuszu Głównego Miasta mieści się Muzeum Historyczne Miasta Gdańska.

Ratusz Głównego Miasta w Gdańsku – widok z Długiego Targu – fotografia: WIKIPEDIA

Ratusz Głównego Miasta w Gdańsku znajduje się przy ulicy Długiej, w ciągu Drogi Królewskiej. Budynek zajmuje całą przestrzeń pomiędzy ulicami: Długą, Kramarską, Piwną i Kaletniczą. Jest drugim po Bazylice konkatedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny pod względem wysokości budynkiem Głównego Miasta, najbardziej reprezentatywnej części gdańskiego Śródmieścia.

 

- 25 guldenów (1923) / Posąg Neptuna

Nakład – 1 000 szt., materiał – złoto (Au.917), średnica – 22 mm, waga – 7,988 g,
rant – NEC +  TEMERE + NEC + TIMIDE

 

- 25 guldenów (1930) / Posąg Neptuna

Nakład – 4 000 szt., materiał – złoto (Au.917), średnica – 22 mm, waga – 7,988 g,
rant – NEC +  TEMERE + NEC + TIMIDE / Moneta nie weszła do obiegu

Fontanna Neptuna – zabytkowa fontanna, która powstała z inicjatywy burmistrza Bartłomieja Schachmanna i rady miejskiej. Zlokalizowana jest w najbardziej reprezentacyjnej części Gdańska – na Długim Targu, przed wejściem do Dworu Artusa.
W latach 1606-1615 trwały prace projektowe, rzeźbiarskie i odlewnicze. Projekt figury przedstawiającej Neptuna, boga wód, stworzył architekt i rzeźbiarz Abraham van den Blocke (ur. 1572, zm. 1628). Model figury został wykonany przez Piotra Husena. Rzeźba została odlana w brązie ok. 1615 r., w miejskiej odlewni w Gdańsku, z użyciem formy ludwisarza Gerdta Benninga Ciężar figury wynosi 650 kg. Czasza oraz trzon, na której stoi posąg, są również autorstwa Abrahama van den Blocke. Elementy architektoniczne fontanny nawiązują do manieryzmu flamandzkiego.
Uruchomienie fontanny nastąpiło dopiero w 1633 roku. Rok później powstała żelazna krata otaczająca basen, również zaprojektowana przez Abrahama van den Blocke.

Fontanna Neptuna na Długim Targu w Gdańsku – fotografia: WIKIPEDIA

Manierystyczna w swej koncepcji figura rzymskiego boga mórz i oceanów – Neptuna zbudowana jest w oparciu o łamaną linię (nawiązanie do figury serpentinata), przeznaczona jest do oglądania ze wszystkich stron. Wygląd rzeźby wskazuje na to, że autor znał rzeźby antyczne: głowa Neptuna przypomina głowę z posągu konnego Marka Aureliusza, zaś tors jest być może nawiązaniem do Torsu Belwederskiego.
W latach 1757-1761 Jan Karol Stender wykonał nowy basen i trzon, a mistrz kowalski Jakub Barren uzupełnił i odnowił zniszczoną kratę. Fontanna otrzymała wtedy bogato zdobiony styl rokokowy.
Uszkodzona w czasie II wojny światowej i następnie zdemontowana dla ochrony, została odrestaurowana i ponownie uruchomiona w 1954 roku.
W kwietniu 1988 r., przy okazji dorocznej konserwacji, na polecenie władz miejskich Gdańska, zakryto posągowi przyrodzenie listkiem figowym.
Ostatni remont fontanny, obejmujący kompletną rozbiórkę postumentu i rzeźby Neptuna, ich renowację oraz montaż nowoczesnego systemu uzdatniania wody i atrakcji wodnych z oświetleniem, odbył się od września 2011 do kwietnia 2012 roku.

 

- 10 guldenów (1924 i 1930) / Figura świętego Krzysztofa, Dwór Artusa

Wymiary – 120 x 70 mm, znak wodny – głowa mężczyzny, producent - Bradbury,
Wilkinson & Co. Ltd., New Malden, Surrey, Wielka Brytania

Dwór Artusa (niem. Artushof) – gmach usytuowany w centrum Gdańska, przy Długim Targu 44, dawniej miejsce spotkań kupców, ośrodek życia towarzyskiego, później giełda, obecnie oddział Muzeum Historycznego Miasta Gdańska.

Gdańsk, wejście do Dworu Artusa – fotografia: WIKIPEDIA

Dwór Artusa został uszkodzony podczas działań Armii Czerwonej w 1945. Spora część wyposażenia została zrekonstruowana w znacznej mierze z elementów ewakuowanych z miasta przed nadejściem frontu.
Budynek wpisany jest do rejestru zabytków od 24 lutego 1967 r.
Na ścianie frontowej Dworu wisi tablica z 1965 r. upamiętniająca 20. rocznicę zatknięcia polskiej flagi na Dworze Artusa przez żołnierzy 1 Polskiej Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte jako symbol powrotu Gdańska do Polski.

 

- 20 guldenów (1932) / Fontanna Neptuna, Wieża Więzienna

Wymiary – 130 x 75 mm, znak wodny – maska z dawnych ozdób snycerskich, producent - Bradbury,
Wilkinson & Co. Ltd., New Malden, Surrey, Wielka Brytania

 

- 20 guldenów (1937) / Fontanna Neptuna, Dwór Artusa

Wymiary – 120 x 70 mm, znak wodny – maska z dawnych ozdób snycerskich, producent - Bradbury,
Wilkinson & Co. Ltd., New Malden, Surrey, Wielka Brytania

 

- 25 guldenów (1924 i 1931) / Fontanna Neptuna, Kościół Panny Maryi

Wymiary – 135 x 78 mm, znak wodny – maska z dawnych ozdób snycerskich, producent - Bradbury,
Wilkinson & Co. Ltd., New Malden, Surrey, Wielka Brytania

 

- 50 guldenów (1937) / Płaskorzeźba figuralna  ze Starego Miasta przedstawiająca postać snycerza, zabytkowy dom z Gdańskich Żuław

Wymiary – 140 x 80 mm, znak wodny – maska z dawnych ozdób snycerskich, producent - Bradbury,
Wilkinson & Co. Ltd., New Malden, Surrey, Wielka Brytania

Żuławy Gdańskie (kaszb. Gduńsczé Zëławie, niem. Danziger Werder) – położone na lewym brzegu Wisły, w równinie deltowej, są częścią Żuław Wiślanych.
Ponad 45 000 mieszkańców, obszar ten jest dość słabo zaludniony. Do największych miejscowości należą: Pruszcz Gdański, Pszczółki, Cedry Wielkie, a także południowo-wschodnie przedmieścia Gdańska.
Rejon ten jak i reszta Żuław jest nizinny, oraz w wielu miejscach występują depresje. Gleby są żyzne. Teren jest poprzecinany licznymi rowami i kanałami obok których rosną wierzby wyjątkowe dla Żuław. Główne rzeki: Motława, Radunia, Czarna Łacha.

Żuławy Gdańskie – okolice Przejazdowa – fotografia: WIKIPEDIA

 

- 100 guldenów (1924 – druk w kolorze czerwonym i 1931 – druk w kolorze niebieskim i fioletowym) / Figura świętego Krzysztofa, widok Motławy ze statkami i Długim Pobrzeżem z Wielkim Żurawiem

Wymiary – 150 x 85 mm, znak wodny – głowa kobiety, producent - Bradbury,
Wilkinson & Co. Ltd., New Malden, Surrey, Wielka Brytania

 

- 500 guldenów (1924) / Fontanna Neptuna, widok gdańskiej Zbrojowni

Wymiary – 160 x 90 mm, znak wodny – maska z dawnych ozdób snycerskich, producent - Bradbury,
Wilkinson & Co. Ltd., New Malden, Surrey, Wielka Brytania

 

- 1000 guldenów (1924) / Fontanna Neptuna, Ratusz Główny widziany od strony Długiego Targu

Wymiary – 170 x 95 mm, znak wodny – maska z dawnych ozdób snycerskich, producent - Bradbury,
Wilkinson & Co. Ltd., New Malden, Surrey, Wielka Brytania

 

Po II wojnie światowej Gdańsk ponownie znalazł się w granicach Polski. W 1946 r. panorama miasta nad Motławą została tematem rewersu banknoty o nominale 500 złotych.

Producent: PWPW, Łódź; w obiegu: od 15 lipca 1946 r. do 8 listopada 1950 r.;
wymiary: 118 x 82 - 176 x 94 mm; projekt: Wacław Borowski

 

Podobnie jak wcześniej omówione miasta, także Gdańsk niemal dwukrotnie trafił do naszych portfel, i na banknotach ze swoimi  wizerunkami. Niestety jednak ostatecznie z różnych względów nie znalazły się one nigdy w obiegu. Pierwszym takim banknotem jest 50 zł z datą 2 stycznia 1965 r. W roku 1960 ogłoszono konkurs na nowe banknoty polskie z wizerunkami miast. Gdańsk stał się motywem banknotu 50 zł. Pomysł ten powrócił po pięciu latach kiedy to wydrukowano serie próbne banknotów. Ich ilość była bardzo znikoma – po jednym arkuszu (6 lub osiem banknotów) w dziesięciu kolorach. Każdy banknot przedstawiał zabytek z danego miasta i charakterystyczną postać, przedstawiciela zawodu związanego z nim. „Gdański” banknot prezentował panoramę miasta nad Motławą. Sylwetka z banknotu zaś rybaka.

Banknot ten wraz z pozostałymi w serii nigdy jednak nie wszedł do obiegu.  Dziś banknoty te są prawie nieosiągalne. Czasem wypływa pojedynczy egzemplarz na aukcji, osiągając cenę kilkunastu tysięcy złotych.
Wymiary banknotu: 138 x 63 mm.

 

Drugi  „gdański” banknot powstał w czasach przygotowań do denominacji złotówki, w roku 1989. Gdańsk miał być tematem banknotu 20 zł. Na awersie znajdował się gdański żuraw, zaś na rewersie pomnik Neptuna. Autorem tego projektu był p. Waldemar Andrzejewski. Banknoty z datą 1 marca 1990 r. wydrukowano w Monachium, w ilości całkowitej 500 milionów szt. Projekt ten jednak przepadł przez słabe, a raczej przestarzałe zabezpieczenia. Było to również konsekwencją przesuwania w czasie denominacji. Banknoty z miastami dało się... wyprać z farby i nanieść wyższy nominał. Zaprojektowano i wydrukowano więc nowe banknoty, obecnie obowiązujące, z władcami Polski.

Większość banknotów z serii „Miasta Polski” trafiła na przemiał. Dla kolekcjonerów przygotowano tysiąc kompletów z wielkim napisem "specimen" na awersie. Zainteresowanie tymi banknotami było jednak tak wielkie, że NBP pozwolił na nieograniczoną sprzedaż - tym razem już bez numeracji i z nadrukiem "nieobiegowy".  Obecnie bez problemu można je kupić na aukcji w cenie ok. 120 zł za komplet.

 

Monety o tematyce „gdańskiej” wyemitowane przez Narodowy Bank Polski :

- 5000 złotych (1989) / ŻOŁNIERZ POLSKI NA FRONTACH II WOJMY ŚWIATOWEJ – WESTERPLATTE, MAJOR HENRYK SUCHARSKI

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Państwowa – Warszawa; emisja: 1989 r.;
materiał: srebro (Ag.700); stempel: lustrzany; średnica : 32 mm; masa: 16,5 g; nakład: 25 000 szt.

25 sierpnia 1939 roku przybył do Gdańska z rzekomo kurtuazyjną wizytą (pod pretekstem awarii zapowiedzianego wcześniej innego, mniejszego okrętu) niemiecki pancernik szkolny Schleswig-Holstein (mimo przestarzałej konstrukcji był to bardzo silnie uzbrojony okręt przygotowany do ataku na Westerplatte, pod pokładem przewożący kompanię szturmową Kriegsmarine). W dniach 1-7 września 1939 roku miała miejsce obrona półwyspu przez Polaków pod dowództwem mjr. Henryka Sucharskiego (od 2 do 7 września dowodził zastępca kpt. Franciszek Dąbrowski). W trakcie tych walk jedynie źródła niemieckie podają o ataku żywych torped na stanowiska ostrzeliwujące Westerplatte z Nowego Portu, garnizon walczył samotnie i w okrążeniu wobec przeważających sił wroga. Po kapitulacji już 10 października 1939 roku hitlerowcy przewieźli na Westerplatte polskich więźniów w celu uporządkowania terenu po walkach.

Westerplatte – Pomnik Obrońców Wybrzeża. Widok od strony Nowego Portu - fotografia: WIKIPEDIA

 

- 10000 złotych (1990) / SOLIDARNOŚĆ 1980 – 1990 (CuNi)

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. – Warszawa; emisja: 1990 r.;
materiał: miedzionikiel (CuNi); średnica : 29,5 mm; masa: 10,8 g; nakład: 15 164 010 szt.,
projekt: awers – St. Wątróbska-Frindt, rewers – B. Chmielewski

Pomnik Poległych Stoczniowców 1970 – monument w postaci trzech krzyży z kotwicami, upamiętniający ofiary grudnia 1970 roku i znajdujący się w pobliżu bramy drugiej, niedaleko miejsca, gdzie padli pierwsi trzej zabici, odsłonięty 16 grudnia 1980 roku.
Pomnik składa się z trzech krzyży, z których każdy waży 36 ton i mierzy 42 metry wysokości. Na każdym krzyżu zawieszona jest kotwica o wadze około 2 ton każda. W dolnej części monumentu przewidziano płaskorzeźby ze scenami z życia stoczniowców. Na pomniku został umieszczony cytat z psalmu 29, a także fragment wiersza Który skrzywdziłeś Czesława Miłosza. Krzyże wykonano z płyt ze stali chromoniklowej, kwasoodpornej, kotwice z płyt mosiężnych, a płaskorzeźby z brązu.

Gdańsk, Pomnik Poległych Stoczniowców w 1970 r. – fotografia: WIKIPEDIA

 

- 20000 złotych (1990) / SOLIDARNOŚĆ 1980 – 1990 (Au)

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 1990 r.;
materiał: złoto (Au.999); średnica : 18 mm; masa: 3,1 g; nakład: 1 004 szt.,
projekt: awers – St. Wątróbska-Frindt, rewers – B. Chmielewski

  

- 50000 złotych (1990) / SOLIDARNOŚĆ 1980 – 1990 (Au)

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 1990 r.;
materiał: złoto (Au.999); średnica : 22 mm; masa: 7,7 g; nakład: 1 001 szt.,
projekt: awers – St. Wątróbska-Frindt, rewers – B. Chmielewski

 

- 100000 złotych (1990) / SOLIDARNOŚĆ 1980 – 1990 (Ag - DUŻA)

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: wybito w USA bez znaku mennicy (trzy typy monety);
emisja: 1990 r.; materiał: srebro (Ag.999); średnica : 39 mm; masa: 31,1 g; nakład: łączny – 500 000 szt., projekt: awers – St. Wątróbska-Frindt, rewers – B. Chmielewski

Moneta „b” różni się stemplem od monety podstawowej „a”. Na rewersie pod rokiem 1990 brak jest litery „L”, na awersie cyfra „1”  w 100000 jest znacznie bliżej liter „ZŁ”. Moneta ta na również znacznie grubsze obrzeże. Moneta „c” posiada awers monety „b”, rewers monety „a” (z literą „L”). Brak jest jak dotąd oficjalnych danych co do źródeł pochodzenia monet „b” i „c”.

 

- 100000 złotych (1990) / SOLIDARNOŚĆ 1980 – 1990 (Ag - MAŁA)

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 1990 r.; materiał: srebro (Ag.999); średnica : 32 mm; masa: 31,1 g; nakład: 20 000 szt., projekt: awers – St. Wątróbska-Frindt, rewers – B. Chmielewski / Monetę wybito również jako PRÓBA – 500 szt. w niklu (Ni)

 

- 100000 złotych (1990) / SOLIDARNOŚĆ 1980 – 1990 (Au)

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 1990 r.;
materiał: złoto (Au.999); średnica : 27 mm; masa: 15,5 g; nakład: 1 001 szt.,
projekt: awers – St. Wątróbska-Frindt, rewers – B. Chmielewski

 

- 200000 złotych (1990) / SOLIDARNOŚĆ 1980 – 1990 (Ni - PRÓBA)

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 1990 r.;
materiał: nikiel (Ni); średnica : 18 mm, 22 mm, 27 mm, 32 mm; masa: 16,3 g – 32 mm;
nakład: po 500 szt., projekt: awers – St. Wątróbska-Frindt, rewers – B. Chmielewski

 

- 200000 złotych (1990) / SOLIDARNOŚĆ 1980 – 1990 (Au - DUŻA)

Emitent: Narodowy Bank Polski; bez znaku mennicy; emisja: 1990 r.; materiał: złoto (Au.999); średnica :
39 mm; masa: 31,1 g; nakład: 2 000 szt., projekt: awers – St. Wątróbska-Frindt, rewers – B. Chmielewski

 

- 200000 złotych (1990) / SOLIDARNOŚĆ 1980 – 1990 (Au - MAŁA)

Emitent: Narodowy Bank Polski; Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 1990 r.; materiał: złoto (Au.999); średnica : 32 mm; masa: 31,1 g; nakład: 1 001 szt., projekt: awers – St. Wątróbska-Frindt,
rewers – B. Chmielewski

 

- 20 złotych ~ 200 złotych (1996) / Tysiąclecie Miasta Gdańska (997 - 1997)

20 złotych / Emitent: Narodowy Bank Polski; Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 1996 r.;
materiał: srebro (Ag.925); średnica : 38,61 mm; masa: 31,1 g; nakład: 20 000 szt.,
bok – MONUMENTUM MILLENII CIVITATIS GEDA
200 złotych / Emitent: Narodowy Bank Polski; Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 1996 r.;
materiał: złoto (Ag.900); średnica : 27 mm; masa: 15,5 g; nakład: 2 000 szt., bok – gładki

Panorama Gdańska – fotografia: http://www.konferencjenadmorzem.com/

 

- 2 złote (2009) / Wrzesień 1939 r. – WESTERPLATTE

Emitent: Narodowy Bank Polski; Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 2009 r.;
materiał: GOLDEN NORDIC (CuAl5Zn5Sn1); średnica : 27 mm; masa: 8,15 g; nakład: 1 400 000 szt.,
projekt: Ewa Tyc-Karpińska (awers), Dominika Karpińska-Kopiec (rewers)

Pomnik Obrońców Wybrzeża – pomnik w Gdańsku na Westerplatte, przy wejściu do portu, upamiętniający polskich obrońców wybrzeża we wrześniu 1939 roku, w formie kopca (nie jest nazywany kopcem) z monumentem o wysokości 23 metrów. Budowa dzieła została zainicjowana przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Pomnik Obrońców Wybrzeża na Westerplatte - fotografia: WIKIPEDIA

Monument składa się z 236 bloków granitowych przywiezionych z kamieniołomów w Strzegomiu i Borowie o łącznej wadze 1150 t i ozdobiony płaskorzeźbami oraz napisami. Autorami projektu pomnika, wybranego spośród 63 innych, są: Adam Haupt, Franciszek Duszeńko, Henryk Kitowski.

 

Gdańsk na monetach zagranicznych emitentów:

- 1 dollar ~ 5 dollars Niue Island (2008) /  Szlak Bursztynowy (Amber Route) – Gdańsk

1 dollar / Emitent: Niue Island; producent: Mennica Polska S.A.; emisja: 2008 r.; materiał: srebro (Ag.925)
+ bursztyn; średnica : 38,61 mm; masa: 28,28 g; nakład: 10 000 szt.
5 dollars / Emitent: Niue Island; producent: Mennica Polska S.A.; emisja: 2008 r.; materiał: złoto (Au.900)
+ bursztyn; moneta oksydowana; średnica : 27 mm; masa: 15,5 g; nakład: 2 000 szt.

Szlak bursztynowy – szlak handlowy między europejskimi krajami basenu Morza Śródziemnego a ziemiami leżącymi na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego. W znaczeniu węższym jest to przebieg tras zorganizowanych wypraw po bursztyn, nasilonych od I wieku n.e.

20 złotych (2001) / SZLAK BURSZTYNOWY

Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A.; emisja: 2001 r.; materiał: srebro (Ag.925) + bursztyn; średnica : 38,61 mm; masa: 28,28 g; nakład: 30 000 szt.; projekt: Ewa Tyc – Karpińska

Początkowo bursztyn był przedmiotem wymiany handlowej, w której pośrednikami byli Celtowie. Pierwsze zorganizowane wyprawy z obszarów Europy południowej po elektron odbywały się w V w. p.n.e. Nie docierały one jednak do wybrzeży Bałtyku, a bursztyn kupowano od celtyckich pośredników.
Dopiero po podboju terenów nad środkowym Dunajem w I wieku n.e. Rzymianie rozwinęli handel bursztynem na dużą skalę, organizując kilkoma drogami wyprawy z Panonii nad Bałtyk, szczególnie do Sambii. Szczytowy rozwój tego handlu przypada na III w. a od połowy IV w. wymiana stopniowo zamierała. Ostatnie znane poselstwo Estiów z darami do króla Ostrogotów Teodoryka w Rzymie odbyło się zgodnie z przekazem Kasjodora w 525 roku. Głównym ośrodkiem handlu bursztynem na terenie imperium rzymskiego była Akwileja.

 

- 5 dollars Cook Islands (2009) / Historia Związku Hanzeatyckiego – Gdańsk

Emitent: Cook Islands; emisja: 2009 r.; materiał: srebro (Ag.925); moneta oksydowana + plater brąz;
średnica : 38,61 mm; masa: 25 g; nakład: 1 000 szt.

Hanza, Liga Hanzeatycka, Związek Hanzeatycki (z st.-wys.-niem. hansa - grupa) – związek miast handlowych Europy Północnej z czasów Średniowiecza i początku ery nowożytnej. Miasta należące do związku popierały się na polu ekonomicznym, utrudniając pracę kupcom z miast nienależących do związku, jednocześnie zaś stwarzały realną siłę polityczną i niekiedy wojskową.

Hanza – miasta należące do Ligi

 

- 20 kwacha Malawi (2009) / „The Salt Routes” (Szlak solny)

Wybrzeże Motławy w Gdańsku z charakterystycznym Żurawiem portowym oraz fragment bazyliki św. Mikołaja i dzwonnicę w Bochni. Na samej górze widnieje napis „The Salt Routes”, a na samym dole „Bochni – Uście Solne – Gdańsk”.

Emitent: Republika Malawi; emisja: 2009 r.; materiał: srebro (Ag.999) + kryształ imitujący sól; moneta oksydowana; średnica : 40 mm; masa: 31,1 g; nakład: 1 000 szt.

 

Poza emisjami monet NBP i obcych emitentów Gdańsk uwieczniono również na dukatach lokalnych, żetonach okolicznościowych i innych numizmatach. Takimi emisjami są:

   

1 - Emisje poświęcone Lechowi Wałęsie

Lech Wałęsa to postać Gdańszczanina, która z racji roli jaka odegrał   przemianach ustrojowych w Polsce na trwałe zapisał się w historii naszego kraju. Jest też niewątpliwie jednym z symboli swojego miasta.

Lech Wałęsa – fotografia: WIKIPEDIA

Wałęsa Lech urodzony 1943, polityk, działacz związkowy, z zawodu elektryk; 1970 członek komitetu strajkowego w Stoczni Gdańskiej. Współzałożyciel (1978) Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, w 1980 przewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, Współzałożyciel i od 1980 do 1990 roku przewodniczący NSZZ „Solidarność” W roku 1981-82 internowany następnie w latach 1987-90 przewodniczący Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność”; 1988 współzałożyciel Komitetu Obywatelskiego przy Przewodnictwie NSZZ „Solidarność”, w 1990 przewodniczący Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”; 1989 współtwórca porozumień Okrągłego Stołu; 1990-95 prez. RP, opowiadał się za stworzeniem systemu prezydenckiego; 1997 założyciel Chrześcijańskiej Demokracji Trzeciej RP; 1983 Pokojowa Nagroda Nobla napisał książki: "Droga nadziei" "Drogi do wolności".

LECH WAŁĘSA ODEGRAŁ OGROMNY WPŁYW W NISZCZENIU KOMUNIZMU, TO WŁAŚNIE ON STANĄŁ NA CZELE PRZEMIAN, KTÓRE ROZEGRAŁY SIĘ W POLSCE. JEGO ROLA W TWORZENIU I DZIAŁALNOŚCI NSZZ "SOLIDARNOŚĆ" BYŁA NIEOCENIONA TO WŁAŚNIE W POLSCE ZACZEŁY SIĘ PRZEMIANY, KTÓRE POTEM PRZERZUCIŁY SIĘ NA INNE ZCIEMIĘŻONE KRAJE. OGRYWAŁ ROLE TAKŻE NA ARENIE ŚWIATOWEJ GDY ZOSTAŁ PREZYDENTEM PODNOSZĄCEJ SIĘ Z SOWIECKIEGO UCISKU POLSKI. UKORONOWANIEM JEGO PRACY JEST NAGRODA NOBLA.

 

- Talary Gdańskie – I emisja (2008) / Lech Wałęsa - 25. ROCZNICA POKOJOWEJ NAGRODY NOBLA

4 talary gdańskie / Emitent: Urząd Miejski w Gdańsku; producent: Mennica Polska S.A.; czas obowiązywania: 05.12.2008 - 28.02.2009; materiał: mosiądz (M); stempel: zwykły; średnica : 27 mm; masa: 8,4 g; nakład:
120 000 szt., projekt: Robert Kotowicz
7 talarów gdańskich / Emitent: Urząd Miejski w Gdańsku; producent: Mennica Polska S.A.; czas obowiązywania: 05.12.2008 - 28.02.2009; materiał: bimetal (otok – mosiądz, rdzeń - miedzionikiel); stempel: zwykły; średnica : 27 mm; masa: 9,1 g; nakład: 20 000 szt., projekt: Robert Kotowicz
70 talarów gdańskich / Emitent: Urząd Miejski w Gdańsku; producent: Mennica Polska S.A.; czas obowiązywania: 05.12.2008 - 28.02.2009; materiał: srebro (Ag.500); stempel: lustrzany; średnica : 32 mm; masa: 14,14 g; nakład: 2 000 szt., projekt: Robert Kotowicz
700 talarów gdańskich / Emitent: Urząd Miejski w Gdańsku; producent: Mennica Polska S.A.; czas obowiązywania: 05.12.2008 - 28.02.2009; materiał: złoto (Au.900); stempel: lustrzany; średnica : 22 mm; masa: 8 g; nakład: 200 szt., projekt: Robert Kotowicz

 

- Talary Gdańskie – II emisja (2009) / Lech Wałęsa

4 talary gdańskie / Emitent: Urząd Miejski w Gdańsku; producent: Mennica Polska S.A.; czas obowiązywania: 04.06.2009 - 30.09.2009; materiał: mosiądz (M); stempel: zwykły; średnica : 27 mm; masa: 8,4 g; nakład:
300 000 szt., projekt: awers - Robert Kotowicz, rewers - Dobrochna Surajewska
7 talarów gdańskich / Emitent: Urząd Miejski w Gdańsku; producent: Mennica Polska S.A.; czas obowiązywania: 04.06.2009 - 30.09.2009; materiał: bimetal (otok – mosiądz, rdzeń - miedzionikiel); stempel: zwykły; średnica : 27 mm; masa: 9,1 g; nakład: 45 000 szt., projekt: awers - Robert Kotowicz, rewers - Dobrochna Surajewska
70 talarów gdańskich / Emitent: Urząd Miejski w Gdańsku; producent: Mennica Polska S.A.; czas obowiązywania: 04.06.2009 - 30.09.2009; materiał: srebro (Ag.500); stempel: lustrzany; średnica : 32 mm; masa: 14,14 g; nakład: 4 500 szt., projekt: awers - Robert Kotowicz, rewers - Dobrochna Surajewska
700 talarów gdańskich / Emitent: Urząd Miejski w Gdańsku; producent: Mennica Polska S.A.; czas obowiązywania: 04.06.2009 - 30.09.2009; materiał: złoto (Au.900); stempel: lustrzany; średnica : 22 mm; masa: 8 g; nakład: 450 szt., projekt: awers - Robert Kotowicz, rewers - Dobrochna Surajewska

W ramach promocji "4 talarów gdańskich" w czasie trwania 749-go Jarmarku Dominikańskiego wybijano żeton - DUKAT GDAŃSKI - Mennica Polska w Gdańsku.
Zabytkowa prasa suwowo-kolanowa powstała w XIX wieku. Mimo prawie dwustuletniej historii nadal jest sprawna. Po zakończeniu pracy była uruchomiana na terenie Mennicy Polskiej tylko kilkakrotnie wybijając pamiątkowe numizmaty dla gości firmy, w tym z wizerunkiem Zbigniewa Bońka.
W poniedziałek 27 lipca 2019 r. urządzenie opuściło Warszawę. Konwojowane przez uzbrojonych ochroniarzy, zostało przetransportowana do Gdańska, gdzie do 3 sierpnia wybijało pamiątkowy dukat gdański. Na jego rewersie znalazł się stylizowany napis „ Mennica w Gdańsku, Gdańsk 2009” oraz herb miasta z falą morską w tle. Na awersie została umieszczona czwór-polówka, czyli symbol Mennicy Polskiej.
Historyczna prasa została zamontowana na stoisku Mennicy Polskiej na Jarmarku Dominikańskim na Targu Węglowym, tuż przy Teatrze Wybrzeże. Urządzenie ręcznie obsługiwał jeden z najlepszych mincerzy Mennicy Polskiej, pan Sławomir Otap. Do czasu aż wystarczyło mu sił, urządzenie mogło produkować ok. 70 mosiężnych dukatów gdańskich na minutę (koło zamachowe napędzane jest bowiem siłą ludzkich mięśni). Nowoczesne prasy monetarne którymi na co dzień posługuje się Mennica Polska tłoczą 13 monet na sekundę.
Wybijanie pamiątkowych dukatów na Jarmarku Dominikańskim było elementem promocji Talarów Gdańskich, czyli emitowanych przez Gdańsk numizmatów z wizerunkiem Prezydenta Lecha Wałęsy. Aby otrzymać pamiątkowy dukat należało kupić na stoisku Mennicy Polskiej dwa Talary Gdańskie o nominale „4”.

 

- 1 DENAR USTECKI / XX-ROCZNICA OBALENIA KOMUNIZMU – Lech Wałęsa

Denary są emitowane przez lokalnego rzemieślnika w Ustce od 2004 r. Są wybijane ręcznie według średniowiecznych technik menniczych. Należy jednak pamiętać, że przy tej metodzie bicia przesunięcie stempla, czy niedobite szczegóły zdarzają się często.

- średnica : 29 m
- metal : mosiądz, miedź i cyna
- producent: Mennica Ustecka

Nakład tych żetonów nie jest dokładnie znany, ale najprawdopodobniej wybija ich się zaledwie kilkaset sztuk.

 

- 20 WIELKICH / WIELCY POLACY – Lech Wałęsa

Producent: GYGES ARD
Projektant: Robert Anders (AR)

WZORCE PRZEDPRODUKCYJNE DLA MONET - PRÓBY TECHNOLOGICZNE (monety wykonane ręcznie, emisja: 2012 r.), materiał - miedź patynowana / miedź srebrzona oksydowana, TECHNOLOGIA DODATKOWA (MOSIĘŻNA MINIATUROWA RYCINA NOBLISTKI, WYKONANA PRZEZ ROBERTA ANDERSA), średnica - 32 mm, nakład - po 10 szt.

 

Postać Lecha Wałęsy nie jest jednak wolna od kontrowersji. Głośnym zarzutem kierowanym w jego stronę jest domniemanie, iż w czasie PRL-u był on współpracownikiem tajnych służb o pseudonimie „BOLEK”. Temat ten co pewien czas powraca jak bumerang. Czy jest to pomówienie wynikłe ze zwykłej zawiści, czy w istocie tkwi w tym pewna prawda? Czy w czasie sprawowania władzy zadbano o wyczyszczenie teczki? Nie mnie to oceniać…

Na niwie żetonów poświęconych Lechowi Wałęsie poza tymi „pochwalnymi” można doszukać się i innych. Jeden z nich przedstawię, choć nie potrafię powiedzieć nic na jego temat.

 

…korzystając z okazji, poniżej zamieszczam „100000000” obiecane każdemu Polakowi przez pana Wałęsę. Każdy może je sobie pobrać.

W 2008 r. z okazji przypadającego ćwierćwiecza Nobla Wałęsy w planach emisyjnych NBP miała być umieszczona moneta z Lechem Wałęsą. Zwrócił się o to m.in. prezydent Gdańska Paweł Adamowicz. Jednak po konsultacjach z radą historyków doradzającą NBP, prezes Sławomir Skrzypek, związany z PIS, podjął decyzję o nie emitowaniu takiej monety. Zarząd banku przed wydaniem tej decyzji zmienił nawet częściowo skład rady, nie informując o tym dotychczasowych jej członków. W skład nowej weszli historycy związani z PiS. Na czele stanął Jan Żaryn, szef Biura Edukacji Publicznej IPN, gdzie wcześniej wydano książkę zarzucającą Wałęsie, że był agentem SB. Do rady należał też prof. Andrzej Nowak, redaktor naczelny prawicowego pisma "Arcana", gdzie już w 2005 r. miały ukazać się materiały na Wałęsę. W radzie był również prof. Wojciech Roszkowski, eurodeputowany PiS. I to nowa rada zadecydowała o tym, że nie było monety na rocznicę Nobla Wałęsy. Oficjalnie, w uzasadnieniu tej odmowy podano m.in., że NBP nie emituje monet honorujących osoby żyjące, a jedynym wyjątkiem od tej normy był Jan Paweł II. Ostatecznie został tylko wyemitowany okolicznościowy dukat lokalny – TALARY GDAŃSKIE.

 

2 - Żetony Mennicy Łebskiej wybijane z okazji Jarmarków Dominikańskich

Jarmark św. Dominika to największa, najstarsza i najsłynniejsza impreza kulturalno-handlowa w Polsce, co roku przyciąga do Gdańska setki tysięcy turystów.

Początki jarmarków wiążą się ze średniowieczem i przywilejami papieskimi i biskupimi, na mocy których Zakon Kaznodziejski mógł organizować specjalne dni handlowe. Odrodzenie jarmarków nastąpiło w latach 90. z największym i najbardziej spektakularnym, trwającym 3 tygodnie w Gdańsku organizowanym przez podmiot wybierany przez komisję złożoną z urzędników miejskich oraz radnych Gdańska. Współcześnie prawie każdy z konwentów dominikańskich organizuje takową imprezę. Ogranicza się ona jednak zazwyczaj do kilkunastu kramów z pamiątkami odbywających się w atmosferze rodzinnego festynu/pikniku. Kolejną formą współczesnego jarmarku dominikańskiego są akcje charytatywne organizowane przez duszpasterstwa młodzieży, akademickie i postakademickie powstałe przy klasztorach dominikańskich. Tradycję jarmarków zachowują także ośrodki podominikańskie, w których od kilkuset lat nie ma już dominikanów.

Według podawanych przez organizatorów liczb, każdego roku przez Główne i Stare Miasto w Gdańsku, które są głównymi arenami jarmarku, przewija się ok. 5 mln zwiedzających. Mają oni do wyboru kilkaset stoisk handlowych, rozlokowanych przede wszystkim na ul. Szerokiej i Grobla, oferujących zarówno wyroby codziennego użytku, jak i sztuką ludową, rękodzieło oraz słynną na cały świat gdańską biżuterię z bursztynu.

  

Ulica Mariacka (niem. Frauengasse) – ulica w Gdańsku na Głównym Mieście, biegnąca przez historyczną Dzielnicę Mariacką.

Ulica rozpoczyna się przy Bazylice Mariackiej i biegnie równoleżnikowo ku Motławie i zamykającej ją Bramie Mariackiej. Ulica jest zamknięta dla ruchu.

Gdańsk, ulica Mariacka – fotografia: WIKIPEDIA

 

- 1 funt dominikański - I emisja (2008) / 748-y Jarmark Dominikański w Gdańsku (lokalna waluta na Jarmarku Dominikańskim)

Funt dominikański stanowił równowartość 10 zł i można używać go do płacenia w wielu punktach na terenie Jarmarku.
Cechą szczególną i nowością jest numeracja. Każdy żeton posiada wybity na rancie nr seryjny, jednoznacznie go identyfikujący.

1 funt dominikański / Emitent: Urząd Miejski w Gdańsku; producent: Mennica Łebska; emisja 26.07.2008 r.; materiał: mosiądz (M) – 20 000 szt. / mosiądz srebrzony oksydowany – 500 szt.; stempel: zwykły; średnica: 29 mm

 

- 1 funt dominikański - II emisja (2009) / 749-y Jarmark Dominikański w Gdańsku – Ulica Mariacka (lokalna waluta na Jarmarku Dominikańskim)

1 funt dominikański / Emitent: Urząd Miejski w Gdańsku; producent: Mennica Łebska; emisja 25.07.2009 r.; materiał: alpaka – 5000 szt. / alpaka posrebrzana – 300 szt.; stempel: zwykły; średnica: 29 mm

 

- 1 funt dominikański - III emisja (2010) / 750-y Jarmark Dominikański w Gdańsku – Kapsuła czasu (lokalna waluta na Jarmarku Dominikańskim)

Wydany na 750-y Jarmark Dominikański, kończy miniserię trzech monet (wraz z monetami z 2008 i 2009 r.)

Kapsuła czasu – nazwa projektu artystycznego (akcji plastycznej), realizowanego przez studentów wydziału rzeźby z pracowni profesora Edwarda Sitka w Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku (od 1996 roku nazwa uczelni: Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku). Autorzy projektu: Dwayne R. Szot, Zbigniew Wąsiel, Jacek Kiciński, Ryszard Litwiniuk. Rozpoczęcie projektu miało miejsce w dniu 3 maja 1991 roku przed budynkiem PWSSP, Targ Węglowy 6 w Gdańsku.

Pomalowana na biało czerwono „Syrenka” (nazwa: polski samochód Syrena), jako „zasobnik zawierający cząstkę polskiej historii”, podróżowała po Polsce zbierając listy, taśmy, informacje i przedmioty dotyczące przyszłości Polski. Trasa przejazdu przebiegała z Gdańska przez Toruń, Gniezno, Poznań, Wrocław, Częstochowa, Katowice, Rabka, Zakopane, Kraków, Łódź, Warszawa, z powrotem do Gdańska. Wszystkie materiały zebrane w czasie podróży pozostały zabezpieczone. W dniu 30 maja 1991 roku, samochód został zakopany na terenie Gdańska, tworząc swego rodzaju „rzeźbę – pomnik – zasobnik”. W tej formie pozostanie (przez 25 lat) do dnia otwarcia 30 maja 2016 r.

1 funt dominikański / Emitent: Urząd Miejski w Gdańsku; producent: Mennica Łebska; emisja 30.07.2010 r.; materiał: bimetal – 5 000 szt.; stempel: zwykły; średnica: 29 mm; projekt: Justyna Jaśkowiak

 

3 - 7 TALARÓW GDAŃSKICH (2010) / Latarnia morska Gdańsk Nowy Port (Seria: POLSKIE LATARNIE MOPRSKIE)

Latarnia Morska Gdańsk Nowy Port – nieczynna latarnia morska na polskim wybrzeżu Bałtyku, położona w dzielnicy Nowy Port miasta Gdańsk (województwo pomorskie). Wysokość wieży: 31,30 m.

Została zbudowana w latach 1893-1894 zastępując starszą latarnię. Latarnia jest wzorowana na nieistniejącej latarni z Cleveland  w Stanach Zjednoczonych. 1 września 1939  strzałem z okna latarni dano znak żołnierzom znajdującym się na okręcie Schleswig-Holstein  do rozpoczęcia ostrzału Westerplatte. Kilka chwil później z Westerplatte padły dwa strzały – pierwszy chybił. Drugi był już celny i trafił w budynek latarni. Do dziś widać miejsca z nową jasną cegłą. Wraz z uruchomieniem latarni w gdańskim Porcie Północnym, w 1984  roku została wyłączona. W 2004 roku latarnię otwarto dla zwiedzających.

Latarnia Morska Gdańsk Nowy Port – fotografia: http://www.ulicafotograficzna.pl/

1 kwietnia 2008 r. na "czubku" Latarni zamontowano Kulę Czasu. Została ona uruchomiona 21 maja 2008 r.

7 talarów gdańskich / Emitent: Patronat Honorowy Prezydenta Miasta Gdańska; organizator: Mennica Polska S.A.; producent: Mennica Polska S.A.; czas obowiązywania: 03-07-2010 - 31-08-2010; materiał: bimetal (otok – mosiądz, rdzeń - miedzionikiel); stempel: zwykły; średnica : 27 mm; masa: 9,1 g; nakład:
15 000 szt., projekt: Tadeusz Tchórzewski
70 talarów gdańskich / Emitent: Patronat Honorowy Prezydenta Miasta Gdańska; organizator: Mennica Polska S.A.; producent: Mennica Polska S.A.; czas obowiązywania: 03-07-2010 - 31-08-2010; materiał: srebro (Ag.500) + cyrkonia; stempel: lustrzany; średnica : 32 mm; masa: 14,14 g; nakład: 500 szt.,
projekt: Tadeusz Tchórzewski

 

4 - GULDENY GDAŃSKIE (2008 - PRÓBA)

Monety swoim wyglądem i stylem nawiązują do przedwojennych GULDENÓW MIASTA GDAŃSKA.

Emitent i producent: MPD Rybni; emisja: 2008 r.; materiał: tombak; stempel: zwykły; średnica : 30 mm; nakład: po 100 szt.; na każdym żetonie napis wypukły - "PRÓBA"

 

5 - 10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH 2009 (MIASTA NASZEJ OJCZYZNY – GDAŃSK / BRAMA ŻURAW) / (SERIA: Moje miasto...)

10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH GDAŃSK / STOP: mosiądz, MASA: 13 g, ŚREDNICA: 32 mm, STEMPEL: lustrzany, NAKŁAD: 3 000 szt. (w tym 1 500 szt. wybitych stemplem odwróconym) Czas obowiązywania: 2009-09-15 - 2009-09-30, PRODUCENT: Mennica Kresowa
Wydano również:  10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH GDAŃSK / nakład: 300 szt. (w  tym 150 szt. wybitych stemplem odwróconym); materiał: mosiądz platerowany srebrem

 

6 – 1 FUNT GDAŃSKI (2011) / Rok Jana Heweliusza - Kościół Św. Katarzyny, z którym był związany Heweliusz, tam też został pochowany. W kościele znajduje się "filar Heweliusza" i epitafium.

1 funt gdański / Emitent i producent: Mennica Łebska; emisja 15.08.2011 r.; materiał: mosiądz (M); stempel: zwykły; średnica: 29 mm; waga: 8,1 g

Heweliusz Jan (1611-1687), astronom polski, twórca nowożytnej selenografii. Od 1664 roku członek Royal Society. W 1640 roku założył w  Gdańsku obserwatorium astronomiczne (z instrumentami przeważnie własnoręcznie wykonanymi), w którym dokonywał obserwacji położeń planet, komet i gwiazd, powierzchni Księżyca, księżyców Saturna i Jowisza, zmian blasku gwiazd zmiennych.

Pomnik Jana Heweliusza w Gdańsku autorstwa Jana Szczypki – fotografia: WIKIPEDIA

Był utalentowanym obserwatorem. W 1652 roku (dwa lata przed Ch. Huygensem) zastosował wahadło do odmierzania czasu. Wynalazł również śrubę mikrometryczną, którą zamontował przy mikroskopie pomiarowym. W latach 1648-1682 wykonywał pomiary deklinacji magnetycznej i odkrył jej zmiany. Obserwatorium, które w 1640 roku założył w Gdańsku na dachu swego domu, zostało spalone w 1679 roku, częściowo odbudowane w 1682 roku. Po śmierci Heweliusza w 1687 roku przestało istnieć.

 

7 - ŻETONY PAMIĄTKOWE / 20 JANTARÓW BAŁTYCKICH (Szlak bursztynowy – GYGES ARD)

Producent: GYGES ARD / wzory produkcyjne dla przyszłych monet, nakład: po 10 szt.
MONETA PRODUKCYJNA / emitent: GYGES ARD, projekt: GYGES ARD / Robert Anders (AR), materiał: mosiądz, na monecie miniaturowa rycina na płytce mosiężnej o grubości 0,2 mm, nakład: 100 szt., stempel: lustrzany, średnica: 32 mm

Baszta Łabędź – gotycka, zabytkowa baszta w Gdańsku.
Została zbudowana na fundamentach Baszty Rybackiej, wzniesionej przez zakon krzyżacki, wraz z istniejącym dawniej w Gdańsku zamkiem. Baszta została zniszczona w 1454 roku, a następnie odbudowana i podwyższona o jedną kondygnację.
Znajduje się przy Targu Rybnym, nad Motławą. Z tego miejsca odpływa tramwaj wodny do Sopotu oraz na Hel.
W Baszcie Łabędź mieści się siedziba Polskiego Klubu Morskiego.

Baszta Łabędź – fotografia: WIKIPEDIA

 

8 – Fantazyjne wzory polskich monet EURO z motywami „gdańskimi” / Emisje prywatne

  

9 - PANORAMY POLSKICH MIAST / GDAŃSK (SZTABKA LOKACYJNA)

Mennica: PAMP; projekt: Rusłanka Nowakowska rok emisji: 2008/2009; stempel: lustrzany,
materiał: srebro (Ag.999); wymiary: 27 x 43 x 2,5 mm; waga: 1uncja

 

10 – Banknoty fantazyjne z motywami „gdańskimi”

 

 

Kolejną odsłoną „gdańskich” numizmatów są Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej – EURO 2012. Gdański Stadion PGE Arena był jedną z aren tej imprezy.

PGE Arena Gdańsk – stadion piłkarski w Gdańsku, znajdujący się przy ulicy Pokoleń Lechii Gdańsk 1, w dzielnicy Letnica. Stanowi własność miasta Gdańska, a jego głównym użytkownikiem jest klub piłkarski Lechia Gdańsk. Stadion został oddany do użytku 19 lipca 2011 roku, a pierwszym oficjalnym meczem było spotkanie Lechii z Cracovią rozegrane 14 sierpnia tego samego roku.

Pojemność stadionu wynosi 43 615 miejsc. Jest on stadionem czwartej kategorii UEFA. Sponsorem tytularnym jest Polska Grupa Energetyczna. Umowa między miastem a sponsorem, po półrocznych negocjacjach, została podpisana 25 maja 2010 i obowiązuje przez pięć lat. Początkowo projekt nosił roboczą nazwę Baltic Arena (pol. Arena Bałtycka).

Wymiary całego stadionu:

•   wymiary boiska - 105 m × 68 m
•   pojemność - 43 615
•   oświetlenie - 2000 lx

PGE Arena Gdańsk – fotografia: WIKIPEDIA

Z okazji tak doniosłej imprezy sportowej posypało się szereg emisji monet i żetonów okolicznościowych.

  

Narodowy Bank Polski wyemitował na tą okoliczność pokaźny zestaw monet. Między innymi była to moneta 10 zł w srebrze (Ag) z gdańskim akcentem jaki stanowi posąg Neptuna. Moneta ta wchodzi w skład zestawu z trzema innymi, poświęconymi innym polskim miastom, w których rozegrane były mecze w ramach mistrzostw. Wszystkie cztery monety łączą się ze sobą tak jak puzzle.

4 x 10 zł (zestaw czterech monet składających się ze sobą jak puzzle),
stop - srebro (Ag.925),
stempel: lustrzany,
średnica: wymiary jednej monety 28,8 x 28,8 mm,
masa: 14,14 g,
nakład: 4 x 15 000 szt.,
emisja: czerwiec 2012 r.

 

Niue Island wyemitowało zestaw czterech monet o nominale 1 $ w srebrze prezentujących Polskie Stadiony 2012. Jedną z nich jest oczywiście moneta: 1 $, Polskie Stadiony 2012 – Gdańsk.

Emitent: Niue Island,
producent: Mennica Polska S.A.,
nominał: 1 $ (1 DOLLAR),
materiał: srebro (Ag.925),
stempel: lustrzany (proof),
średnica: 38,61 mm,
waga: 28,28 g,
nakład: 20.000 szt.,
emisja: 2012 r.

Awers:  w centralnej części - wizerunek głowy królowej ElżbietyII zamknięty w rombie, wzdłuż krawędzi napisy: ELIZABETH II, 1 DOLLAR, NIUE ISLAND, 2012; pod głową królowej - znak mennicy M/W, dookoła królowej, w tle: wizerunek stylizowany wizerunek piłki, a na nim wielokrotnie powtarzające się ukryte napisy: POLSKA.
Rewers: w centralnej części - wizerunek stadionu w Gdańsku, u góry: wizerunek nieba z chmurami, na dole: herb miasta Gdańsk, z lewej strony napis: GDAŃSK, a z prawej 2012.

 

Żetony okolicznościowe EURO 2012 z „gdańskimi” tematami:

A - ŻETONY - Miasta Gospodarze EURO 2012 (Kolekcja 4 numizmatów)

Mennica Polska S.A. wyemitowała serię czterech numizmatów upamiętniających polskie miasta – gospodarzy EURO 2012.
Numizmaty są dostępne pojedynczo lub w zestawie:  Warszawa, Gdańsk, Poznań i Wrocław. Każdy z nich zapakowany jest w plastikowe etui z okolicznościowym nadrukiem i informacją o nim.

Awers: stylizowane godło państwowe, wspólne dla całej serii.
Rewersy: stylizowane wizerunki z najbardziej charakterystycznymi i rozpoznawalnymi elementami poszczególnych miast.

Producent: Mennica Polska S.A.,
materiał: miedzionikiel,
średnica: 38,61 mm,
nakład: 5 000 szt.,
stempel: lustrzany,
emisja: maj 2012 r.

 

B -  Mennica Śląska w Pszczynie / Seria numizmatów emitowana zokazji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2012

Emitent: Mennica Śląska Sp. z o.o.,
projekt: Monika Hochel,
emisja: kwiecień 2012 r.,
średnica: 30,9 mm,
materiał i nakład: golden nordic pozłacany 24-karatowym złotem – 1 000 szt. / srebro (Ag.925) - 150 szt.

 

B -  Mennica Śląska w Pszczynie / 7 talarów (PGE ARENA)

Emitent: PHU WITBOMM Witold Kruszewski,
projekt: Monika Hochel,
emisja: kwiecień 2012 r.,
średnica: 30,9 mm,
materiał i nakład: mosiądz (M),
nakład: otwarty

 

Na koniec wędrówki po Gdańsku chciałbym zaprezentować jeszcze kilka medali o „gdańskiej” tematyce.

Zacznę od trzech medali z czasów największej świetności Gdańska, a następnie przejdę do kilku współczesnych. Zamożność miasta i jego niezależność polityczna, połączona ze świadomością związku z Polską, znalazły wyraz w bogatej twórczości medalierskiej i menniczej tego okresu.

1 – MEDAL (1642) / Panorama Gdańska

Na medalu miasto Gdańsk ujęto od strony wzgórza, tzw. Grodziska. Na centralny plan wysuwa się herb trzymany przez dwa lwy. Panorama obejmuje spory obszar: tereny podmiejskie, kanał Raduni, ufortyfikowany Gdańsk, dalej Żuławy, rozlewiska Wisły z barkami, morze, po którym pływają statki, i widok wybrzeża z twierdzą w Wisłoujściu. Miasto otaczał wówczas nowoczesny system obwarowań, z których na medalu dostrzegamy bastiony: Bożego Ciała, św. Elżbiety i Karowy. Powyżej widnieje sfera niebiańska z tetragramem Jahwe u szczytu. W jej obrębie przedstawiono postacie z atrybutami symbolizującymi powodzenie materialne Gdańska (okręt, snop zboża, paka towarów) oraz przymioty jego obywateli i władz (żuraw – czujność, pilność, wytrwałość, klucz – siłę i autorytet, pierścień – wiarę). Inskrypcja otokowa odwołuje się do Boga, jako jedynego, najwyższego autorytetu, od którego zależy los i powodzenie mieszkańców.

Wisłoujście (kaszb. Minda, niem. Weichselmünde, dawniej Münde) – niezamieszkały obszar przemysłowy w Gdańsku, wchodzący w skład na osiedla administracyjnego Przeróbka, na Wyspie Portowej, nad Martwą Wisłą. Znajduje się tu zachowana zabytkowa Twierdza Wisłoujście.

Gdańsk, Twierdza Wisłoujście – fotografia: WIKIPEDIA

 

2 – MEDAL (1683) / Gdańsk

 

3 – MEDAL Z OKAZJI 300 ROCZNICY PRZYŁĄCZENIA PRUS DO POLSKI (1754) / Panorama Gdańska

 

4 – Gmach Główny Politechniki Gdańskiej

Emisja: 2007 r., metal: tombak patynowany, średnica: 70 mm, nakład: 500 szt.,
projekt: Dobrachna Surajewska - fotografia: zdjęcie prywatne – D.Ś.

Politechnika Gdańska – państwowa uczelnia wyższa o profilu technicznym w Gdańsku. Według ogólnoświatowego rankingu szkół wyższych Webometrics Ranking of World Universities ze stycznia 2013, opracowanego przez hiszpański instytut Consejo Superior de Investigaciones Científicas uczelnia zajmuje 5. miejsce w Polsce wśród uczelni technicznych, a na świecie 756. pośród wszystkich typów uczelni.

Gmach Główny PG na pocztówce z początku XX wieku – zdjęcie prywatne – D.Ś.

Politechnika Gdańska, jedna z najstarszych w Polsce, jest autonomiczną uczelnią państwową. Obejmuje 9 wydziałów, na których studiuje ponad 25 tysięcy studentów na studiach inżynierskich i magisterskich realizowanych w systemie stacjonarnym i niestacjonarnym. Uczelnia zatrudnia niemal 2500 osób, w tym około 1200 nauczycieli akademickich.

 

5 – Przybycie Cystersów do Oliwy

Fotografia: zdjęcie prywatne – D.Ś.

Archikatedra gdańska (oliwska) – kościół pw. Trójcy Świętej, NMP i św. Bernarda w Gdańsku, w dzielnicy Oliwa, przy ul. Bpa Edmunda Nowickiego 5.

Archikatedra p.w. Trójcy Św. w Gdańsku Oliwie – fotografia: WIKIPEDIA

Jest trójnawową bazyliką z transeptem i wielobocznie zamkniętym prezbiterium z obejściem. Fasadę flankują dwie smukłe wieże, o wys. 46 m każda z ostro zakończonymi hełmami. Ożywia ją barokowy portal (1688), jak również trzy okna różnej wielkości i trzy kartusze. Nad przecięciem naw góruje wieża dzwonów, typowy element budownictwa cysterskiego. Ma 107 m długości(wewnątrz 97,6 m), 19 m szerokości, wysokość nawy głównej wynosi 17,7 m i jest najdłuższym kościołem cysterskim na świecie kryjącym dzieła sztuki sakralnej w stylu renesansowym, barokowym, rokokowym i klasycystycznym o wysokim poziomie artystycznym. Posadzka z lat 1634-1636 leży niemal metr niżej niż otaczający budowlę teren. Oprócz kaplic w świątyni znajduje się od strony północnej kruchta zbudowana w roku 1919. Nawa północna, ambit i kaplica św. Krzyża zostały oskarpowane. Przypory z łękami, widocznymi nad dachem ambitu, wspierają wschodnie naroża prezbiterium.

 

6 – Muzeum Bursztynu i Muzeum Historyczne Miasta Gdańska

Fotografia: zdjęcie prywatne – D.Ś.

Muzeum Bursztynu w Gdańsku – muzeum rzemiosła w Gdańsku, założone w 2000, oddział Muzeum Historycznego Miasta Gdańska; dokumentuje historię bursztyniarstwa w Polsce.

Muzeum zostało otwarte 28 czerwca 2006, mieści się w Wieży Więziennej w Gdańsku, przy Drodze Królewskiej.

Kabinet Zernebacha, w zbiorach muzeum bursztynu – fotografia: WIKIPEDIA

 

7 – Centralne Muzeum Morskie – oddział SOŁDEK

Fotografia: zdjęcie prywatne – D.Ś.

SS Sołdek – masowiec o napędzie parowym – pierwszy statek zbudowany całkowicie w Polsce po II wojnie światowej (wcześniej został dokończony i zwodowany statek pozostawiony przez Niemców na pochylni w Szczecinie). Prototyp serii dwudziestu dziewięciu rudowęglowców – małych masowców typu B30 budowanych w latach 1949-1954 w Stoczni Gdańskiej. Otrzymał nazwisko ówczesnego trasera Stoczni Gdańskiej, przodownika pracy Stanisława Sołdka, którego żona, Helena, była matką chrzestną.
Do 30 grudnia 1980 roku „Sołdek” odbył 1478 rejsów morskich, przewiózł ponad 3,5 miliona ton towarów zawijając do ponad 60 portów. Od roku 1985, kiedy to został statkiem muzeum, zwiedza go około 20 tysięcy osób rocznie.

SS Sołdek – fotografia: WIKIPEDIA

 

8 - 550-lecie herbu Gdańska

Emisja: maj 2007 r., metal: tombak srebrzony i oksydowany, wymiary: 65 x 65 mm, nakład: 400 szt.;
projekt: Dobrachna Surajewska

Herb Gdańska - to jeden z symboli miejskich Gdańska. Występuje w dwóch postaciach: herbu Miasta Gdańska i herbu wielkiego (z trzymaczami i dewizą) Miasta Gdańska.
Herb przedstawia na tarczy hiszpańskiej (z zaokrąglonym dołem znanym z XV w.), na czerwonym polu złotą koronę otwartą i dwa równoramienne srebrne krzyże w słup niewchodzące w koronę.

 

9 - 20 lat samorządności gdańskiej

Emisja: maj 2010 r., metal: tombak srebrzony i oksydowany, średnica: 70 mm, nakład: 500 szt. .;
projekt: Dobrachna Surajewska

 

Pora pożegnać miasto Gdańsk. Dziękuję za wspólną wędrówkę.

Autor: Józef Smurawa

Źródła:
- http://www.hotele-polskie.pl/miasto_gdansk
- http://pl.wikipedia.org/
- http://time4men.pl/historia/gadnsk-historia.html
- http://www.dw.de/
- http://mennicagdanska.pl/
- http://www.depl.pl/
- http://www.encyklopediagdanska.pl/
- Portrety miast – Muzeum Narodowe w Krakowie (2000)
- Warszawskie Centrum Numizmatyczne
- http://www.ibedeker.pl/
- http://www.nbp.pl/
- http://www.mennica.com.pl/