NBP: Sierpniowa i wrześniowe emisje monet kolekcjonerskich – prezentacja
Narodowy Bank Polski zaprezentował nowe emisje monet kolekcjonerskich, które wejdą do obiegu w sierpniu (1 emisja) i we wrześniu br. (4 emisje). Są to: Beatyfikacja Kardynała Stefana Wyszyńskiego – dwa numizmaty (100 złotych bite w złocie Au.900 i 10 złotych bite w srebrze Ag.925 – emisja 26.08.21); Obrona Poczty Polskiej w Gdańsku. Agresja Niemiec na Polskę – srebrny Ag.925 numizmat w formie znaczka pocztowego o nominale 20 złotych – emisja 01.09.21; Polskie Termopile – Dytiatyn – srebrny numizmat Ag.900 o nominale 20 złotych – emisja 08.09.21; Zbrodnia w Piaśnicy – srebrny Ag.925 numizmat o nominale 10 złotych – emisja 15.09.21; Pałac Biskupi w Krakowie – dwa numizmaty (100 złotych bite w złocie Au.900 i 50 złotych bite w srebrze Ag.999 ze szklaną wstawką – emisja 22.09.21)
100 ZŁOTYCH - Beatyfikacja Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: złoto (Au.900)
Stempel: lustrzany
Średnica: 21 mm
Masa: 8 g
Nakład: do 1500 szt.
Projekt: Dobrochna Surajewska
Data emisji: 26-08-2021
10 ZŁOTYCH - Beatyfikacja Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Średnica: 32 mm
Masa: 14,14 g
Nakład: do 12 000 szt.
Projekt: Dobrochna Surajewska
Data emisji: 26-08-2021
Kardynał Stefan Wyszyński (1901–1981), prymas Polski, to jedna z najważniejszych postaci XX-wiecznej historii Rzeczypospolitej. Słowem i czynem odcisnął trwały, niezatarty ślad w dziejach polskiego Kościoła, stając się autentycznym świadkiem Boga i przykładem żywej miłości do ojczyzny.
Posługę prymasowską w zniewolonej ojczyźnie rozpoczął w czasie nasilenia walki władzy komunistycznej z Kościołem. W okresie stalinizmu został aresztowany i był więziony przez trzy lata w kilku miejscach odosobnienia.
W tym czasie Napisał Jasnogórskie Śluby Narodu, które już po uwolnieniu prymasa stały się treścią Wielkiej Nowenny – przez dziewięć lat przygotowującej Polaków do obchodów Milenium Chrztu Polski.
Odnowę duchową Polski widział prymas w kulcie maryjnym, dlatego też 3 maja 1966 roku w imieniu narodu złożył akt oddania Polski w macierzyńską niewolę miłości Maryi za wolność Kościoła w Polsce i na całym świecie. Rocznica chrztu Polski stała się widomym świadectwem tożsamości, łączącym pokolenia Polaków na przestrzeni wieków.
Prymas Wyszyński czynnie uczestniczył w pracach Soboru Watykańskiego II. Cieszył się wielkim zaufaniem papieży Jana XXIII i Pawła VI. Więzi prawdziwej przyjaźni umocniły się w relacji prymasa z kardynałem Karolem Wojtyłą, który jako Jan Paweł II dał temu wyraz w słowach:
„Czcigodny i umiłowany Księże Prymasie! (...) Nie byłoby na Stolicy Piotrowej tego Papieża Polaka, który dziś pełen bojaźni Bożej, ale i pełen ufności rozpoczyna nowy pontyfikat, gdyby nie było Twojej wiary, niecofającej się przed więzieniem i cierpieniem, Twojej heroicznej nadziei, Twego zawierzenia bez reszty Matce Kościoła, gdyby nie było Jasnej Góry – i tego całego okresu dziejów Kościoła w Ojczyźnie naszej, które związane są z Twoim biskupim i prymasowskim posługiwaniem”
Prymas Wyszyński, dobry pasterz, pozostawił bogate dziedzictwo i przykład służby jako wzór szacunku do każdego człowieka, troski o jedność Kościoła i solidarność narodu.
Marta Wójcik
Rewers monety złotej przedstawia popiersie Kardynała Stefana Wyszyńskiego z profilu oraz napis: SERCE NARODU JEST W SERCU BOGA, będący fragmentem wypowiedzi Kardynała.
Rewers monety srebrnej przedstawia popiersie Kardynała Stefana Wyszyńskiego wspartego na pastorale oraz odręczny napis: Per Mariam – Soli Deo.
Na awersach monety złotej i srebrnej przedstawiony został herb Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
20 ZŁOTYCH - Obrona Poczty Polskiej w Gdańsku.
Agresja Niemiec na Polskę
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Wymiary: 40x28 mm
Masa: 28,28 g
Nakład: do 10 000 szt.
Techniki dodatkowe: rant ząbkowany, druk UV
Projekt: Robert Kotowicz
Data emisji: 01-09-2021
Zakończona traktatem wersalskim w 1919 r. I wojna światowa nie rozwiązała sprzeczności w relacjach polsko-niemieckich. Kością niezgody był m.in. Gdańsk, który na mocy traktatu wersalskiego z 28 czerwca 1919 r. stał się wolnym miastem. Interesy polskie zabezpieczały: Komisariat Generalny RP, Delegatura Prokuratorii Generalnej, Naczelny Inspektorat Ceł, Polskie Koleje Państwowe, Polska Delegacja Rady Portu i Dróg Wodnych, Poczta Polska, Polska Agencja Telegraficzna i in. Polska miała prawo utrzymywać oddział wartowniczy, który kwaterował na Westerplatte jako Wojskowa Składnica Tranzytowa.
Mieszkająca w Gdańsku ludność polska stanowiła mniej więcej 10% ogółu mieszkańców. Nie jest jednak znana liczebność Polonii gdańskiej. Podawana jest liczba około 9000. Polacy byli narażeni na liczne szykany zarówno ze strony miejscowych władz, jak i ludności niemieckiej.
1 września 1939 r., o godz. 4.48 padły pierwsze strzały z pancernika „Schleswig-Holstein” w kierunku polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Zapoczątkowały one II wojnę światową.
Tego samego dnia zaatakowano budynek Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku. W ataku wziął udział oddział specjalny Schutzpolizei (Policji Ochronnej) i pododdziały SS: Wachsturmbann „Eimann” i SS-Heimwehr Danzig. Pełniącym obowiązki dyrektorem poczt i telegrafów był dr Jan Michoń, a obroną gmachu kierował ppor. rez. inż. saperów Konrad Guderski, ps. „Konrad”, pracownik cywilny Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego. Zginął na początku obrony od wybuchu granatu i wtedy funkcję dowódcy przejął jego dotychczasowy zastępca Alfons Flisykowski. Pocztowcy stawili silny opór. Po pierwszych nieudanych atakach Niemcy wprowadzili do akcji dwa pancerne wozy: SS-Ostmark i SS-Sudetenland. Użyto ręcznych granatów i artylerii: haubicy 105 mm i dwóch dział piechoty. Pocztowcy poddali się dopiero po użyciu przez Niemców broni pancernej i miotaczy ognia. Zginęło sześciu Polaków.
Aresztowanych osadzono na Biskupiej Górce, a następnie w więzieniu przy Schiesstange (ul. Kurkowa). 5 października 1939 r. na mocy bezprawnego wyroku sądu wojskowego 38 pocztowców zostało straconych na strzelnicy pomiędzy Gdańskiem-Wrzeszczem a obecną dzielnicą Zaspą.
Na rewersie monety zostały przedstawione wizerunki: dr. Jana Michonia, Alfonsa Flisykowskiego oraz ppor. Konrada Guderskiego na tle wejścia głównego do budynku Poczty.
Na awersie widoczne jest wejście główne do budynku Poczty Polskiej na tle jego zniszczonej fasady. Projekt uzupełnia symbol Poczty Polskiej.
prof. zw. dr hab. Bogdan Chrzanowski
Znaczek okolicznościowy Poczty Polskiej S.A. emisji „Obrona Poczty Polskiej Gdańsku. Agresja Niemiec na Polskę”,
zaprojektowany na podstawie wizerunku rewersu monety NBP autorstwa Roberta Kotowicza.
20 ZŁOTYCH - Polskie Termopile – Dytiatyn
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Średnica: 38,61 mm
Masa: 28,28 g
Nakład: do 10 000 szt.
Projekt: Urszula Walerzak
Data emisji: 08-09-2021
16 września 1920 r. pod Dytiatynem, na zachód od Podhajec, niewielki oddział polski stoczył bój z dwiema brygadami Armii Czerwonej. Podczas ofensywy polskiej w Galicji 8 Dywizja Piechoty płk. Stanisława Burhardta-Bukackiego otrzymała rozkaz opanowania Podhajec. Rankiem 16 września dwie kompanie III batalionu 13 pułku piechoty kpt. Jana Gabrysia z 4 baterią 1 pułku artylerii górskiej i plutonem 7 baterii 8 pułku artylerii polowej dotarły do Dytiatyna. Zaraz za tą miejscowością żołnierze napotkali kolumny 8 Dywizji Czerwonego Kozactwa i 123 Brygady Strzelców. Polacy przeszli do natarcia, rozproszyli czołowy oddział nieprzyjaciela i zajęli stanowiska na wzgórzu 385. Tam zorganizowali obronę, bowiem marsz bolszewików mógł zagrozić głównym siłom 8 DP. Odparli kilka falowych ataków jazdy i piechoty, wspieranych silnym ogniem artylerii. Gdy zaczęła wyczerpywać się amunicja, zostały uszkodzone dwie armaty i stracono łączność z innymi oddziałami polskimi, około godziny 15 kpt. Gabryś wydał rozkaz odwrotu. Kiedy większość żołnierzy wycofała się wraz z taborami, bolszewicy zaatakowali stanowiska szykującej się do odmarszu artylerii, osłanianej przez pluton 9 kompanii. Nad grupą artylerzystów i piechurów komendę objął kpt. Adam Zając, dowódca 4 baterii. Raz jeszcze Polacy odrzucili bolszewików i nie odpowiedzieli na propozycję kapitulacji. Podczas kolejnej szarży Kozaków, po wystrzeleniu ostatnich pocisków, bronili armat, walcząc wręcz. Poległo wówczas około pięćdziesięciu polskich żołnierzy, w tym wszyscy oficerowie 4 baterii. Kozacy dobili kilku ciężko rannych wziętych do niewoli.
Bitwa pod Dytiatynem na cały dzień zatrzymała marsz dużych sił nieprzyjaciela i uniemożliwiła mu zaatakowanie 8 DP. Przeszła do tradycji Wojska Polskiego jako symbol wypełnionego do końca żołnierskiego obowiązku, została nazwana „polskimi Termopilami” i uwieczniona na tablicach Grobu Nieznanego Żołnierza. Kapitana Zająca odznaczono Virtuti Militari, zaś 4 bateria 1 pułku artylerii górskiej otrzymała nazwę „baterii śmierci”. Dzień 16 września był świętem 1 pułku artylerii motorowej, który zastąpił rozwiązany 1 pułk artylerii górskiej.
prof. Janusz Odziemkowski
Na rewersie monety znajduje się fragment reprodukcji obrazu Jerzego Kossaka „Bój pod Dytiatynem 16 września 1920”.
Na awersie wszystkich monet z serii „Polskie Termopile” widnieje Atena, bogini sprawiedliwej wojny i mądrości
10 ZŁOTYCH - Zbrodnia w Piaśnicy
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.925)
Stempel: lustrzany
Średnica: 32 mm
Masa: 14,14 g
Nakład: do 10 000 szt.
Projekt: Sebastian Mikołajczak
Data emisji: 15-09-2021
Piaśnica to miejsce największej masowej niemieckiej zbrodni na Pomorzu, jednej z pierwszych o tak dużym wymiarze w Europie, popełnionej w początkowych miesiącach II wojny światowej na ludności cywilnej. W wyniku operacji „Tannenberg”, „Säuberungsaktion” i „Intelligenzaktion” jesienią 1939 roku na Pomorzu Niemcy zamordowali około 30 tysięcy osób. Pierwszym etapem polityki okupanta była likwidacja Polaków czynnie zaangażowanych w budowanie polskości Pomorza i fundamentów II Rzeczypospolitej. Największa intensyfikacja niemieckich egzekucji w 1939 roku nastąpiła na Pomorzu.
W Piaśnicy zginęli przedstawiciele polskich warstw przywódczych z północnego Pomorza, pomorscy Żydzi oraz osoby przywożone koleją z III Rzeszy, a wśród nich osoby chore psychicznie, Polacy zamieszkujący przed wojną na terenie Niemiec oraz przeciwnicy ideologii nazistowskiej. Rozległość wybranego przez Niemców na miejsce egzekucji terenu lasów wokół Piaśnicy, oddalonego od siedzib ludzkich, ułatwiała ukrycie zbrodni. Było stąd również blisko do Wejherowa, w którym funkcjonowało więzienie, istniało też dogodne połączenie drogowo-kolejowe.
Bezpośrednimi sprawcami zbrodni byli żołnierze ze specjalnego oddziału SS i członkowie Volksdeutscher Selbstschutz – paramilitarnej organizacji mniejszości niemieckiej. W organizowaniu egzekucji uczestniczyli także funkcjonariusze niemieckiej policji i żandarmerii z Wejherowa. Niemiecka akcja zacierania śladów zbrodni przeprowadzona w 1944 roku oraz zniszczenie lub wywiezienie dokumentacji uniemożliwiają obecnie poznanie dokładnej liczby zamordowanych. Różne źródła badawcze szacują liczbę ofiar w przedziale 9–14 tysięcy. Większość niemieckich zbrodniarzy odpowiedzialnych za egzekucje w Piaśnicy nigdy nie poniosła kary.
Na awersie monety widzimy sosny – symbol lasów Piaśnicy, miejsca kaźni i cierpienia tysięcy pomordowanych. Rewers monety przedstawia ostatni obraz widziany oczami ofiar – pnie drzew sosnowych, niemych świadków zbrodni. Za nimi relief postaci ustawionych w szyku przed egzekucją.
Teresa Patsidis
100 ZŁOTYCH - Pałac Biskupi w Krakowie
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: złoto (Au.900)
Stempel: lustrzany
Średnica: 21 mm
Masa: 8 g
Nakład: do 1500 szt.
Projekt: Urszula Walerzak
Data emisji: 22-09-2021
50 ZŁOTYCH - Pałac Biskupi w Krakowie
Specyfikacja monety:
Emitent: Narodowy Bank Polski
Producent: Mennica Polska S.A.
Materiał: srebro (Ag.999)
Stempel: zwykły
Średnica: 45 mm
Masa: 62,2 g
Nakład: do 6000 szt.
Techniki dodatkowe: szklana wstawka
Projekt: Dominika Karpińska-Kopiec
Data emisji: 22-09-2021
Przy ulicy Franciszkańskiej 3 w Krakowie od schyłku XIV stulecia znajduje się pałac biskupów krakowskich, największa spośród miejskich budowli tego typu. Przebudowywany w ciągu kolejnych wieków, w połowie XVII stulecia otrzymał modną wówczas szatę włoskiego baroku, czego świadectwem pozostaje do dziś południowa fasada, flankowana dwoma belwederami w narożach. Z początkiem XIX wieku bp Jan Paweł Woronicz urządził w pałacu romantyczne muzeum poświęcone historii Polski, ze słynnym gabinetem historycznym z obrazami Franciszka Smuglewicza i Michała Stachowicza, wypełnione wieloma sentymentalnymi relikwiami z przeszłości ojczyzny. Pałac spłonął w lipcu 1850 roku, w czasie wielkiego pożaru Krakowa, jednak jeszcze w XIX wieku odbudowano go z pietyzmem.
W tamtejszej kaplicy biskupów krakowskich 1listopada 1946 roku otrzymał święcenia kapłańskie Karol Wojtyła, przyszły metropolita krakowski i papież Jan Paweł II. Przy Franciszkańskiej 3 mieszkał on w latach 1964–1978. W czasie wszystkich pielgrzymek do Polski papież Polak zatrzymywał się w swym dawnym domu. Z okna nad głównym wejściem do pałacu wiódł wówczas niezwykły dialog z wiernymi zgromadzonymi na placu przed kościołem franciszkańskim. Po raz ostatni przemówił tam w 2002 roku. Padły wówczas słowa: „Jakby się kto pytał, Franciszkańska 3”. To wtedy tzw. okno papieskie stało się bodaj najsłynniejszym oknem chrześcijańskiego świata. Przemawiali z niego także dwaj następcy Jana Pawła II – papieże Benedykt XVI i Franciszek. W 40. rocznicę wyboru kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową, 16 października 2018 roku, w oknie papieskim została odsłonięta mozaika wykonana przez Magdalenę Czeską, przedstawiająca błogosławiącego wiernych papieża Polaka.
Na rewersie monety złotej i srebrnej został zaprezentowany wizerunek fasady i głów nego portalu pałacu biskupów krakowskich z herbem Jana Pawła II oraz jego mozaikowym portretem ze słynnego okna papieskiego. Na awersie monety złotej i srebrnej jest widoczny wizerunek Pałacu Biskupiego w Krakowie.
Ks. Andrzej Witko
Autor: Józef Smurawa
Źródło: Narodowy Bank Polski
