Po Łodzi, pochodzić nie zaszkodzi

Łódź  – miasto na prawach powiatu w środkowej Polsce, położone na Wzniesieniach Łódzkich, nad rzeką Ner. Siedziba władz województwa łódzkiego, powiatu łódzkiego wschodniego oraz gminy Nowosolna. Przejściowa siedziba władz państwowych w 1945 roku.
Niegdyś miasto kojarzono wyłącznie z fabrykami, dziś należy do większych ośrodków akademickich (6 uczelni państwowych oraz 22 prywatne) oraz kulturalnych.
Sześć kilometrów od centrum Łodzi znajduje się Międzynarodowy Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta.
Łódź jest trzecim miastem w kraju pod względem liczby ludności zameldowanej (728 892 osób) i czwartym pod względem powierzchni (293,25 km²).
Łódź to główny ośrodek Łódzkiego Okręgu Przemysłowego i największe w Polsce centrum przemysłu włókienniczego. Ponadto przemysł odzieżowy, skórzany, chemiczny, metalowy, elektrotechniczny, papierniczy, drzewny, spożywczy.

W 1332 wioska o nazwie Łodzia przekazana została biskupom włocławskim. W 1423 wieś otrzymała przywileje miejskie z nadania Władysława Jagiełły. Do końca XVIII w. miasto nie odgrywało większej roli gospodarczej. W 1798 nastąpiło przejęcie Łodzi przez państwo z rąk biskupów kujawskich.

Od 1820 rozbudowa miasta wg planów R. Rembielińskiego i S. Staszica - Łódź stała się nowym centrum przemysłu włókienniczego Królestwa Polskiego. Od początku rozbudowy miasta trwał stały napływ robotników, rękodzielników, przedsiębiorców i fabrykantów, co spowodowało, że Łódź była drugim co do wielkości miastem Królestwa Polskiego. W 1839 powstała w mieście pierwsza przędzalnia L. Geyera, w której do napędu maszyn używano maszyny parowej. Zniesienie w 1850 barier celnych między Królestwem a Rosją otworzyło dla przedsiębiorców łódzkich olbrzymie rynki zbytu.

W 1865 uruchomiono pierwszą linię kolejową łączącą Łódź z Koluszkami, nastąpił dalszy, gwałtowny i wymykający się spod kontroli proces rozwoju miasta. Łódź jako miasto fabryczne, miejsce zamieszkania setek tysięcy robotników, szybko stała się ośrodkiem ruchów społecznych. W 1892 wybuchł w Łodzi pierwszy na ziemiach polskich strajk powszechny, tzw. "bunt łódzki". W wyniku zbrojnych wystąpień robotniczych w 1905 śmierć poniosło ok. 300 osób.

W okresie międzywojennym rozwój przemysłu włókienniczego załamał się, Łódź była miejscem wielu protestów i strajków robotniczych. We wrześniu 1939 ciężkie walki w rejonie miasta toczyły oddziały armii Łódź. Podczas okupacji niemieckiej Łódź stała się ważnym ośrodkiem ruchu oporu na ziemiach włączonych do Rzeszy. Hitlerowcy wymordowali ok. 200 tys. mieszkańców Łodzi pochodzenia żydowskiego. Funkcjonował tu także obóz dla małoletnich Polaków - przetrzymywano w nim ok. 4 tys. dzieci, których rodzice byli uczestnikami ruchu oporu.

Dzisiejsza Łódź proponuje turystom różnorodne atrakcje. Wśród nich znajduje się: Łódzki Ogród Botaniczny zajmujący powierzchnię 64 ha (największy w Polsce), w którym rośnie wiele gatunków roślin rodzimych i zagranicznych. Innymi atrakcjami są Łódzki Ogród Zoologiczny działający od 1938 r., który zajmuje tereny pozostałe po Puszczy Łódzkiej, a także Palmiarnia Łódzka, najnowocześniejsza w Polsce, gdzie umieszczono kolekcję roślin, przede wszystkim palm, odziedziczoną z oranżerii fabrykantów i carskich urzędników.

Na uwagę zasługuje również Las Łagiewnicki, będący największym kompleksem leśnym w Europie. W jego granicach mieszczą się, owiane legendą, zabytkowe kapliczki – św. Rocha i św. Antoniego, które należą do najstarszych zabytków zachowanych na tym terenie.

Charakterystycznym miejscem Łodzi jest ulica Piotrowska - najdłuższy deptak w Polsce, przy którym usytuowanych jest ponad 100 restauracji, pubów, klubów oraz dyskotek. Ulica Piotrkowska to odnowione kamienice, w których swoje siedziby mają banki, sklepy, galerie sztuki oraz kina. Atrakcją tej ulicy jest także „Trambus” - replika zabytkowego tramwaju Herbrand. Kursuje on we wszystkie dni tygodnia i umożliwia turystom wysłuchanie interesujących informacji o Łodzi.

 

Dom bankowy Wilhelma Landaua przy Piotrkowskiej 29 - ilustracja: WIKIPEDIA

Do najważniejszych zabytków miasta należą: Rynek Staromiejski, klasycystyczny Ratusz Miejski, Plac Wolności – centralny plac Łodzi, Bała Fabryka Ludwika Geyera - zaliczana do najpiękniejszych zabytków architektury przemysłowej w Polsce, po wojnie adaptowana na siedzibę Centralnego Muzeum Włókiennictwa. Do ciekawszych zabytkowych fabryk należą także: Fabryka Izraela Poznańskiego oraz Fabryka Juliusza Kindermana. W Łodzi powstało wiele pałaców, które z czasem stały się zabytkami (Pałac Fryderyka Wilhelma Schweikerta, Pałac Hermana Konstadta, Pałac Izraela Poznańskiego, Pałac Juliusza Heinzla, Pałac Juliusza Kindermana, Pałac Maksymiliana Goldfedera, Pałac Roberta Biedermanna, Pałac Rodziny Scheiblerów). Ponadto na uwagę zasługują: Cerkiew Archikatedralna św. Aleksandra Newskiego i Cerkiew św. Olgi, Kościół Świętej Doroty i Świętego Jana Chrzciciela, Cmentarz Żydowski na Bałutach zajmujący powierzchnię 42 ha, co czyni go największą żydowską nekropolią w Europie.

Łódź, Stary Rynek – 1917 r.- ilustracja: http://kehilalinks.jewishgen.org/lodz/

Mimo iż Łódź była głównie ośrodkiem przemysłowym, a jej zabytki w większości nie sięgają dalej niż XIX w., to jednak z biegiem lat rozwinęła się w duże i atrakcyjne turystycznie miasto, oferujące przyjezdnym liczne rozrywki.

Łódź to także największy polski ośrodek filmowy. To tutaj działała Wytwórnia Filmów Fabularnych, której tradycje do dzisiaj kontynuuje studio Opus Film, a także Studio Małych Form Filmowych Se-ma-for, którego tradycje przejęła spółka realizatorów Se-ma-for Produkcja Filmowa. Działa także Wytwórnia Filmów Oświatowych, produkująca z powodzeniem filmy edukacyjne i dokumenty. Nie można pominąć słynnej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej, z której wywodzą się największe gwiazdy polskiego teatru i telewizji.

Spojrzenie na „łódzkie” numizmaty rozpocznę od lat początku dwudziestego wieku i lat międzywojennych. Czas  hiperinflacji, to czas, który przyniósł podobnie jak w Niemczech falę pieniędzy zastępczych wprowadzanych masowo do obiegu przez władze miast, okręgów administracyjnych, a także duże zakłady przemysłowe, zrzeszenia kupieckie, banki i sieci sklepów.

Przykładem takiej emisji jest notgeld – 1 RUBEL z 1916 r. wyemitowany przez Zgromadzenie Kupców Łodzi, gwarantowany przez dwa łódzkie banki: Bank Handlowy w Łodzi i Bank Kupiecki Łódzki. Awers banknotu drukowany w języku polskim, rewers w języku rosyjskim.

Bank Kupiecki Łódzki powstał w 1904 r. Wówczas to w budynku przy ul. Piotrkowskiej 74, siedzibie firmy "Ludwik Geyer", później również mieściła się tam restauracja, zamieniono na sale operacyjne banku. Był to drugi lokalny bank przemysłowego miasta (wcześniej powstał Bank Handlowy), powołany statutem 2.01.1897 r., przejął interesy domów bankowych L. Landaua i Sz. Neumana z Warszawy. Największą część akcji bankowych posiadali Geyerowie, a także finansiści warszawscy i rosyjskie banki akcyjne. Kapitał banku wynosił początkowo 2 mln rb i został w 1910 r. zwiększony do 5 mln rb. W zakresie działalności znalazły się: udzielanie pożyczek i otwieranie kredytu pod zastaw papierów wartościowych, kruszców i towarów, inkasowanie i dyskonto weksli, przyjmowanie depozytów, obrót pieniężny w kraju i zagranicą, sprzedaż komisowa towarów itp. Do 1904 r. bank miał siedzibę w potężnej kamienicy przy ul. Spacerowej 1 (al. Kościuszki), posiadał oddział w Odessie i w Warszawie. Kiedy w latach wielkiego kryzysu zaprzestał działalności, to opuszczone sale operacyjne zajął Bank Handlowy w Warszawie.

Powstał 30.04.1870 r. z inicjatywy finansisty Leopolda Kronenberga, jako pierwszy polski bank akcyjny i szybko zajął pierwsze miejsce wśród podobnych instytucji. Prowadził nie tylko operacje bankowe, ale także zaangażował się poważnie w finansownie kolejnictwa i zakładów. Nie uległ kryzysom i funkcjonuje nieprzerwanie do dzisiaj.

Łódzki oddział banku powołano w 1896 r. z siedzibą w kamienicy Abla, ul. Południowa 11 (ul. Rewolucji 1905 r.), od 1904 r. mieścił się przy ul. Mikołajewskiej 5 (ul. Sienkiewicza), następnie przy ul. Dzielnej 17 (ul. Narutowicza), a od 1933 r. w narożnym budynku przy ul. Piotrkowskiej 74. W tym czasie dawny pałac Geyerów należał do spółki "Nieruchomość Piotrkowska 74". Po 1945 r. oddział pełnił czasowo funkcje Centrali, ale podzielił losy innych banków komercyjnych i zastąpił go Bank PKO III OM.

Łódź, międzywojenna siedziba Banku Handlowego (obecnie siedziba banku PKO BP) – fotografia: WIKIPEDIA

Po I wojnie światowej, w latach dwudziestych u/w. Bank Kupiecki Łódzki emitował szereg akcji na okaziciela o nominale 540 marek polskich lub ich wielokrotności. Poniżej przykłady emisji.

Ważnym wycinkiem „łódzkich” numizmatów są „Pieniądze łódzkiego getta” wprowadzone decyzją niemieckiej administracji w czerwcu  1940 r. na terenie getta w Łodzi. Wprowadzone banknoty i monety popularnie zwano „rumkami” lub „chaimkami” od nazwiska szefa żydowskiej administracji getta – Chaima Rumkowskiego.

Obwieszczenie nr 70. Chaima Rumkowskiego, wzywało ludność getta do zamiany banknotów i bilonu Rzeszy na kwity markowe. Obwieszczenie to ukazało się 24 czerwca 1940 roku.

Pieniądze te były przede wszystkim narzędziem grabieży majątku więźniów łódzkiego getta przez niemiecką administrację oraz elementem jego dodatkowej izolacji od świata zewnętrznego. Powodem ich wprowadzenia było więc z jednej strony ukrócenie nielegalnego handlu pomiędzy Gettem a miastem, ponieważ poza Gettem „waluta” ta nie miała żadnej wartości, ale ważniejszym - stworzenie narzędzia grabieży walorów więźniów getta. Kolejnym aspektem wprowadzenia pokwitowań było to, że żaden z Żydów nie mógł pozwać Niemców, że został ograbiony z pieniędzy, ponieważ za oddane pieniądze dostał pokwitowania. Wymiana pieniędzy na pokwitowania przyniosła Niemcom ogromny zysk w postaci kilku milionów marek. Za posiadanie innych pieniędzy groziła kara śmierci.

W ramach stworzonego systemu pieniężnego drukowano banknoty oraz bito bilon. Był jedynym tego rodzaju w gettach funkcjonujących na obszarze okupowanej Polski.

Emitentem był „Bank Getta”. Pieniądze weszły do obiegu 9 lipca 1940 stając się jedyną legalną walutą na terenie getta. Pierwsze banknoty (Kwity, niem. Quittung) zostały wydrukowane 15 maja 1940 w łódzkiej firmie poligraficznej - S. Manitius przy ul. Żeromskiego 87. Dwukrotnie wyemitowano również 10-fenigowe kwity Urzędu Pocztowego. Monety wytwarzano w dwóch miejscach na terenie getta (przy Zgierskiej i Łagiewnickiej). Waluta getta była w obiegu do końca jego istnienia, do 29 sierpnia 1944 roku.

• Monety: 50 fenigów (materiał: AL-Mg; średnica: 19,1; waga: 0,76; nakład: 100 000; rant: gładki), 5 marek (materiał: AL; średnica: 22,5; waga: 1,57; nakład: 32 000 000 – nakład wspólny dla obu typów monet 1 marka; rant: gładki), 5 marek (materiał: AL-Mg; średnica: 22,7; waga: 1,03; 32 000 000 – nakład wspólny dla obu typów monet 1 marka; rant: gładki), 10 marek (materiał: AL; średnica: 28,3; waga: 2,6; nakład: 100 000; rant: gładki), 10 marek (materiał: AL; średnica: 28,3,; waga: 3,4; nakład: 100 000; rant: gładki), 10 marek (materiał: AL-Mg; średnica: 28,3; waga: 3,4; nakład: 100 000; rant: gładki) i 20 marek (materiał: AL; średnica: 33,45; waga: 6,98; nakład: 600; rant: gładki)

• Banknoty: 50 fenigów, 1 marka, 2 marki, 5 marek, 10 marek, 20 marek i 50 marek

Ghetto Litzmannstadt, również Litzmannstadt-Getto, (jidysz לאדזשער געטא; Lodżer geto; ליצמאנשטאטער געטא; Licmansztoter geto) – getto żydowskie istniejące w okupowanej przez nazistów Łodzi (od kwietnia 1940 – Litzmannstadt).

Formalnie zostało utworzone 8 lutego 1940, odgrodzone od reszty miasta i ostatecznie zamknięte 30 kwietnia 1940 roku. W pierwszej kolejności zamknięto w nim pozostających w tym czasie na obszarze miasta Żydów – około 140 tys. osób. W późniejszym okresie, w latach 1941–1942, przesiedlano tu ludność żydowską, najpierw głównie z terenu województwa łódzkiego, z likwidowanych tu sukcesywnie gett w innych miastach. Następnie, w końcu 1941 roku, około 5 tys. Sinti i Romów (popularnie nazywanych Cyganami) z pogranicza austriacko-węgierskiego (tzw. Burgenland; listopad 1941) i na końcu, w II połowie 1942 roku, prawie 20 tys. Żydów z Europy Zachodniej (m.in. Niemcy, kraje Beneluxu) oraz praskich Żydów. W sumie przez łódzkie getto przeszło około 200 000 osób (więźniów).
Pierwsze w pełni odizolowane od reszty miasta na obszarze okupowanej Polski, największe, po warszawskim i jedyne, które przetrwało prawie do końca okupacji niemieckiej na ziemiach Polski (zlikwidowane w sierpniu 1944).

Plan getta
1 - Kładka
2 - Stary cmentarz żydowski (obecnie nieistniejący)
3 - Straż pożarna
4 - Gestapo
5 - Siedziba żydowskich władz getta
6 - Policja żydowska podlegająca judenratowi
7 - Rynek
8 - Policja kryminalna
9 - Aufräumkommando – miejsce zakwaterowania grupy żydów (około 600 osób)  mających uporządkować teren getta po jego ewakuacji (Rembrandtstraße 16, Jakubastraße 16, obecnie ul. Jakuba)
10 - Szpital nr 1 (obecnie ul. Łagiewnicka 36)
11 - Jeden z obozów dla osób deportowanych z getta (były szpital dziecięcy)
12 - Dom kultury (Schneidergasse 3, obecnie ul. Krawiecka)
13 - Więzienie
14 - Obóz cygański
15 - Obóz koncentracyjny dla dzieci polskich (niem. Polen-Jugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt) (upamiętniony Pomnikiem Martyrologii Dzieci)
16 - Nowy cmentarz żydowski
17 - Przystanek Radogoszcz (upamiętniony Pomnikiem Radegast)

Po II wojnie światowej w emisji banknotów z 1946 r. panoramę przemysłowej Łodzi umieszczono na banknocie o nominale 1000 złotych.

1 000 złotych – emisja: 15 stycznia 1946 r.; w obiegu: od 16 sierpnia 1946 r. do 8 listopada 1950 r.; nakład: 37 728 000 szt.; wymiary: 122 x 85 - 182 x 97 mm

Łódź, panorama miasta – ilustracja: http://www.audiovis.nac.gov.pl/

Współcześnie „łódzka” tematyka znalazła się na dwóch emisjach monet Narodowego Banku Polskiego. Są to emisje

• 65. rocznica likwidacji getta w Łodzi

Wyemitowano dwa rodzaje monet – 2 złote w Golden Nordic i 20 złotych w srebrze (Ag.925) oksydowanym.

Łódzkie getto było drugim, po getcie warszawskim, najliczniejszym skupiskiem ludności żydowskiej w Polsce, a największym na ziemiach wcielonych do Trzeciej Rzeszy.  Ponad 160 tysięcy osób spośród tych, którzy się w nim znaleźli w czasie jego funkcjonowania stanowili mieszkańcy Łodzi, ponadto Niemcy przesiedlili tu Żydów z Austrii, Czech, Luksemburga i Niemiec oraz z innych gett na terenie Polski, likwidowanych podczas wojny.

Hitlerowcy stworzyli w łódzkim getcie warunki podobne do panujących w obozach przymusowej pracy. Tylko w 1943 roku w getcie, dla potrzeb gospodarki wojennej Trzeciej Rzeszy pracowało 70 tysięcy osób w ponad stu zakładach.

Mimo zamknięcia i trudnych warunków, Żydzi w getcie zorganizowali własną administrację, szkolnictwo, pocztę, opiekę zdrowotną i socjalną. Jednak ciężkie warunki życia dziesiątkowały ludność getta. Większość umierała z głodu, wycieńczenia pracą ponad siły lub chorobami, część ginęła od kul żandarmów lub została zamęczona torturami przez Kriminalpolizei.

Od stycznia 1942 roku Żydzi byli wywożeni z getta do pierwszego w Polsce obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem. W połowie czerwca 1944 roku, wobec zbliżającego się frontu, hitlerowcy rozpoczęli tak zwaną ostateczną likwidację getta łódzkiego. 29 sierpnia ze stacji kolejowej Radegast odszedł do Auschwitz ostatni transport łódzkich Żydów.



2 złote – emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A.; emisja: 17-08-2009; materiał: Golden Nordic (CuAl5Zn5Sn1); średnica: 27 mm; waga: 8,15 g; nakład: 1 000 000 szt.
20 złotych – emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A.; emisja: 19-08-2009; materiał: srebro (Ag.925) oksydowane; średnica: 38,61 mm; waga: 28,28 g; nakład: 50 000 szt.

• Miasta w Polsce / Łódź

 

Awers: wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej; po bokach orła oznaczenie roku emisji: 20-11, pod orłem napis: ZŁ 2 ZŁ; w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA, poprzedzony oraz zakończony sześcioma perełkami; pod orłem, po prawej stronie, znak mennicy: M/W.
Rewers: u dołu, na tle stylizowanego elementu elewacji, stylizowany wizerunek fragmentu Pałacu Izraela Kalmanowicza Poznańskiego w Łodzi; u góry, po prawej stronie, półkolem, napis: ŁÓDŹ.

2 złote – emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A.; projekt: Ewa Tyc-Karpińska; emisja: 17-10-2011; materiał: Golden Nordic (CuAl5Zn5Sn1); średnica: 27 mm; waga: 8,15 g; nakład: 800 000 szt.

Pałac Izraela Poznańskiego - pałac fabrykancki z XIX w. został pierwotnie zaprojektowany jako obiekt reprezentacyjno-handlowy i mieszkalny: od momentu zakupienia przez Izraela Poznańskiego w 1877 roku narożnej kamienicy o skromnej elewacji i budynku magazynowego (posesja u zbiegu ulic Ogrodowej i Stodolnianej - dziś Zachodnia), do wielokrotnych przekształceń w stylu francuskiego neorenesansu i neobarokowym doszło w latach 1888-1903, według projektu Hilarego Majewskiego.

Pałac zwany jest także "łódzkim Luwrem"

Późniejsze przebudowy związane były ze zmianą jego użytkowników - w okresie międzywojennym był siedzibą Urzędu Wojewódzkiego. Dopiero w 1975 roku główną część budynku przejęło, utworzone wówczas, Muzeum Historii Miasta Łodzi.

Łódź, pałac Izraela Poznańskiego – fotografia: WIKIPEDIA

Urząd Miasta Łódź wyemitował dwie emisje dukatów lokalnych. Obie związane są z postaciami z bajek, które powstały w Studio Małych Form Filmowych Se-ma-for w Łodzi.

1 - ŁÓDKI / Łódź (I emisja - Miś Uszatek)

Producent – Mennica Polska S.A., emitent – Urząd Miasta Łódź, emisja – 24 października 2009 r., projekt – Robert Kotowicz
3 ŁÓDKI (mosiądz + efekt kątowy) / nakład – 20 000 szt.,  średnica – 22 mm, waga – 4,3 g, stempel – zwykły
7 ŁÓDEK (bimetal + efekt kątowy) / nakład – 20 000 szt.,  średnica – 27 mm, waga – 9,1 g, stempel – zwykły
104 ŁÓDKI (Ag.500 z tampondrukiem + efekt kątowy) / nakład – 1 000 szt.,  średnica – 32 mm, waga – 14,14 g, stempel – lustrzany


1 - ŁÓDKI / Łódź (II emisja - Pingwin PIK-POK)

Producent – Česká Mincovna - Jablonec, emitent – Urząd Miasta Łódź, emisja – 15 października 2010 r., projekt – Paweł Wojtczak

6 ŁÓDEK (mosiądz) / nakład – 5 000 szt.,  średnica – 30 mm, waga – 13,9 g, stempel – zwykły
6 ŁÓDEK (mosiądz z tampondrukiem) / nakład – 5 000 szt.,  średnica – 30 mm, waga- 13,9 g, stempel – zwykły
9 ŁÓDEK (bimetal) / nakład – 5 000 szt.,  średnica – 26,3 mm, stempel – zwykły
26 ŁÓDEK (Ag.999) / nakład – 100 szt.,  średnica – 34 mm, waga – 16 g, stempel – lustrzany

Studio filmowe Se-Ma-For – polska wytwórnia filmowa, której początki sięgają roku 1947 w Łodzi, zajmuje się głównie produkcją animowanych filmów lalkowych i rysunkowych dla dzieci i dla dorosłych.
Przez ponad 60 lat w Se-ma-forze powstało ponad 1400 filmów (w tym około 800 lalkowych), które zdobyły na całym świecie ponad 300 nagród i wyróżnień na czele z nagrodą Oscara za film Tango Zbigniewa Rybczyńskiego w roku 1983 i za Piotrusia i wilka Suzie Templeton 25 lat później.

Oprócz wielu reżyserów i animatorów, w różnych okresach istnienia Studia współpracowali z nim polscy artyści i twórcy różnych dziedzin sztuki: kompozytorzy – Krzysztof Penderecki, Krzysztof Komeda, Michał Urbaniak, Piotr Hertel, Janusz Hajdun, Marek Wilczyński, Jerzy Matuszkiewicz, Piotr Marczewski, Waldemar Kazanecki, Zofia Stanczewa, Andrzej Rokicki, Adam Walaciński, Jan Kanty Pawluśkiewicz, Wojciech Lemański; scenarzyści Sławomir Grabowski, Antoni Bańkowski, Adam Ochocki, Czesław Janczarski, Marek Nejman, Maria Kossakowska, scenografowie: Zbigniew Rychlicki, Adam Kilian, Karol Baraniecki, Edward Lutczyn, Eryk Lipiński...

Oprócz animacji w studio powstają inne gatunki – np. poetycki film dokumentalny Z głębokości wołam... zrealizowany na podstawie pamiętników dzieci z łódzkiego getta czy trzy filmy dokumentalne o światowym pionierze animacji lalkowej Władysławie Starewiczu.

I to już koniec spaceru po Łodzi, a mnie pozostaje podziękować, każdemu kto ze mną troszkę pochodził.


Autor: Józef Smurawa

Źródła:
- Mennica Polska S.A.
- http://pl.wikipedia.org/
- http://www.hotele-polskie.pl/miasto_lodz
- http://www.monetki.friko.pl/mzpz/lg.html - napisał: Jacek Kamiński
- http://www.domel103.pl/
- http://www.audiovis.nac.gov.pl/
- http://wiadomosci.wp.pl/
- http://kehilalinks.jewishgen.org/lodz/

UZUPEŁNIENIE

W 1980 r. została wyemitowana moneta próbna o nominale 20 zł., która upamiętniała wydarzenia łódzkie z 1905 r.

20 Złotych - 1905 – Łódź (PRÓBA) / emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A.; projekt: A. Jarnuszkiewicz / Z. Ogrodowczyk; emisja: 1980; materiał: miedzionikiel (CuNi); średnica: 29 mm; waga: 10,15 g; nakład: 10 000 szt., rant: ząbkowany

Powstanie łódzkie, zwane również "czerwcowym" – pierwsze w Imperium Rosyjskim powstanie zbrojne robotników (22-24 czerwca) w trakcie rewolucji 1905 roku. Obok charakteru społecznego miało zarazem charakter niepodległościowy.

Walki czerwcowe

• 22 czerwca wieczorem wybuchło powstanie zbrojne. Na ul. Wschodniej powstańcy zaatakowali kompanię piechoty i pół sotni kozaków.

• Nocą z 22 na 23 czerwca na ulicach Łodzi wzniesiono ponad 100 barykad. Do pacyfikacji skierowano sześć pułków piechoty, dwa pułki kawalerii oraz pułk kozaków. Najkrwawsze walki miały miejsce na barykadach wzniesionych na rogu ulic Wschodniej i Południowej, ul. Północnej, w okolicach szosy rokicińskiej oraz w parku Źródliska. Źródła podają, iż tego dnia na pewno zginęło 160 osób.

• W dniu 24 czerwca padły ostatnie barykady (na ul. Wschodniej oraz w parku na Źródliskach).

Epilog

• 25 czerwca w Łodzi i powiecie łódzkim władze ogłosiły stan wojenny. Akcje strajkowe wybuchały aż do 1907 r.

• 1 grudnia 1905 papież Pius X w liście do biskupów ziem polskich potępił wystąpienia robotników przeciwko carowi.

• 10 października 1906 r. z wyroku sądu polowego w Łodzi stracono 5 robotników. Na znak protestu zastrajkowały wszystkie fabryki łódzkie. Strajkowało 67 tys. robotników.

• 29 grudnia 1906 zaczęto zamykać łódzkie fabryki, a robotników wysiedlać z miasta.

• Jednym z pozytywnych efektów łódzkiej rewolucji było umożliwienie powstania pierwszej polskiej męskiej szkoły średniej - obecnego II LO im. Gabriela Narutowicza w Łodzi, otwartego 17 października 1906 roku pod nazwą Prywatne Progimnazjum Męskie J. Radwańskiego. Szkoła jako pierwsza placówka oświatowa w Łodzi uzyskała zezwolenie na wprowadzenie polskiego języka wykładowego, i dlatego była powszechnie znana jako Progimnazjum Polskie Radwańskiego.

Łódź, pomnik upamiętniający Rewolucję 1905 r. – fotografia: WIKIPEDIA

J.S.

Dziękuję za trafną podpowiedź monetowo.pl