Poczet wybitnych numizmatyków polskich

Wybitny numizmatyk to ten, którego działalność i wkład w rozwój nauki - numizmatyki, historii Polski i świata - jest nieoceniony. W Polsce mieliśmy szereg takich osób. Nie sposób przedstawić ich wszystkich. Postaram się więc w moim artykule ująć w miarę szeroką gamę sylwetek takich ludzi. Tych, których wkład w numizmatykę jest spuścizną dla kontynuatorów tej pasji, dzięki którym dziś możemy podziwiać bezcenne zbiory przekazane muzeom i dysponować wiedzą, którą niejednokrotnie z wielkim trudem zebrali.

  

Najdawniejsze kolekcje monet na ziemiach polskich sięgają co najmniej końca XV w.

  -  Biskup chełmiński Stefan von Heideburg (1480-1495) miał gromadzić rzadkie monety na swym zamku w Lubawie.
  -  Kolekcję monet polskich i obcych zgromadził Maciej Karpiga z Miechowa, zwany Miechowitą (ok. 1457-1523), historyk, lekarz i geograf, profesor Akademii Krakowskiej. Swój zbiór przekazał w testamencie innemu miłośnikowi numizmatów – Jerzemu Turzonowi.
  -  Zbieraniem antycznych monet zajmował się także profesor uczelni krakowskiej Stanisław Grzepski (1526-1570), którego kolekcja przeszła w 1560 r. na własność Biblioteki Jagiellońskiej.
  -  W Krakowie zbiory numizmatyczne posiadali ponadto doktor Wacław Kolar (zm. 1540) ze Śląska i doktor Stanisław Różanka (zm. po 1569).

Numizmatyką interesowali się władcy i możnowładcy polscy:

 -   Jan Olbracht (1492-1501) miał rzekomo zebrać w Wilnie zbiór 630 monet złotych;
 -   Zygmunt I Stary (1505-1548);
 -   książę pomorski Filip II (1606-1618);
 -   Władysław IV (1633-1648);
 -   Jan III Sobieski (1674-1696);
 -   August II (1697-1733);
 -   August III (1733-1763);
 -   kasztelan Abraham Zbąski w XVII w.

Więcej wiadomości o zbiorach numizmatycznych pochodzi już z okresu oświecenia.

 -   Duży zbiór monet i medali znajdował się w posiadaniu Stanisława Augusta, Poniatowskiego. Zbiór ten powstał w wyniku zakupów monet i całych kolekcji (np. w 1767 kilkudziesięciu medali od Jana Steinhausera) dokonywanych w kraju, jak i za granicą za pośrednictwem agentów królewskich. Znając kolekcjonerskie zamiłowania króla wiele osób przynosiło monety i medale w darze. Trafiały się w ten sposób i całe skarby monet. Numizmatami opiekował się bezpośrednio szambelan królewski August Moszyński, który nie tylko kupował monety, ale też stać go było na podarowanie własnej kolekcji, gromadzonej przez 30 lat. W 1792 r. zbiór numizmatyczny Stanisława Augusta Poniatowskiego zawierał 5 451 złotych, srebrnych i brązowych monet Cesarstwa Rzymskiego i Bizancjum oraz niedużą liczbę monet greckich. Trzon kolekcji stanowiły monety i medale polskie, wśród których najliczniej reprezentowane były produkty Mennicy Warszawskiej, założonej w 1766 r. Zbiór ułożony był w szafie stojącej w jednym z dwóch pokojów mieszczących królewskie zbiory rycin na Zamku Warszawskim. W dniach insurekcji kościuszkowskiej król przekazał narodowi "Dobrowolną ofiarę na naglące potrzeby ojczyzny" w postaci 21 złotych (o masie 112 g każdy) i 109 srebrnych medali. Złote medale tzw. świty królewskiej zdążyły odkupić T. Czacki. Pozostała część całego zbioru została niestety po śmierci Stanisława Augusta w 1798 r. rozsprzedana za sumę kilkudziesięciu tysięcy dukatów i w ten sposób rozpadł się największy zbiór numizmatyczny w Polsce przedrozbiorowej.

Znane były również:

 -   Kolekcja Stanisława Lubomirskiego (1719-1783), marszałek wielki koronny;
 -   Kolekcja gen de Witte (zm. 1786), komendant twierdzy w Kamieńcu Podolskim;
 -   Zbiory numizmatyczne Uniwersytetu we Lwowie (ok. 1785 r.);
 -   Zbiory Stanisława Szczęsnego Potockiego (1752–1805), chorążego wielkiego koronnego;
 -   Tadeusza Czackiego (1765-1813), historyka;
 -   Zbiory Michała Sołtyka, dziekana katedry krakowskiej w latach 1782-1814 – ilości około 9 tys. monet i medali;
 -   Kolekcja numizmatyczna Liceum Wołyńskiego w Krzemieńcu, w 1805 r. powstała za sprawą T. Czackiego, licząca około 20 tys. monet – głównie polskich. Władze carskie wywiozły ją w 1832 r. do Kijowa, gdzie zbiory uległy rozproszeniu;
 -   Zbiór monet Uniwersytetu Warszawskiego. W trzydzieści kilka lat później spotkał go podobny los.

W połowie XIX w. pojawiło się kilka znaczniejszych kolekcji prywatnych np. monety i medale hrabiego Franciszka Potockiego (1788-1855), które w części znajdują się do dzisiaj w Muzeum Narodowym w Warszawie.

    Do wrocławskiego Śląskiego Muzeum Sztuki i Starożytności dostały się w XIX w. znaczne kolekcje H. Saurmy Jeltscha, F. Friedensburga i Rudigerów.

Prywatne kolekcje niejednokrotnie stawały się zalążkiem gabinetów numizmatycznych lub nowych działów w innych gabinetach.

Znakomitym przykładem jest przekazanie:

 -   Narodowi na początku XX w. wspaniałej kolekcji kilkunastu tysięcy monet i medali polskich zebranych przez E. Hutten-Czapskiego, kolekcji znajdującej się do dziś w Muzeum Narodowym w Krakowie;
 -   Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi zbioru ponad 10 tys. egzemplarzy pieniędzy papierowych (m.in. najstarszych emisji) i druków towarzyszących pochodzących ze zbioru po zmarłym w 1966 r. prof. dr. Józefie Litwinie z Łodzi;
 -   Muzeum Narodowego w Krakowie 5 tys. monet piastowskich ze zbioru po prof. dr. Zygmuncie Zakrzewskim (zm. 1951);
 -   Muzeum Narodowe w Warsząwie otrzymało
  -- 1974 r. ponad 3 tys. monet i medali polskich ze zbioru po gen. Jerzym Węsierskim (1894-1967) z Londynu,
  -- 1977 r. unikatowy zbiór pieniędzy getta łódzkiego zebrany przez Włodzimierza Głuchowskiego (1904-1977) z Łodzi;
 -   Do Muzeum zamkowego w Malborku, Muzeum Narodowego w Warszawie i do Biblioteki PAN w Gdańsku przekazał swoje dobre zbiory numizmatyczne inż. Antoni Domaradzki (1896-1978) z Gdańska (Sobieszewa).

Ciężkie straty poniosły polskie zbiory numizmatyczne w wyniku okupacji hitlerowskiej, zniszczeń wojennych i grabieży niemieckich. Okupanci ograbili wiele kolekcji monet.

Polskie zasoby muzealne

Najzasobniejsze i najciekawsze gabinety numizmatyczne w Polsce istnieją obecnie w:

 -   Muzeum Narodowe w Warszawie (250 tys. zabytków),
 -   Muzeum Narodowe w Poznaniu (130 tys.),
 -   Muzeum Narodowe w Krakowie (277 tys.),
 -   Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi (47 tys.),
 -   Muzeum Narodowe we Wrocławiu (24 tys.),
 -   Muzeum Lubelskie w Lublinie (42 tys.),
 -   Muzeum Narodowe w Szczecinie (24 tys.),
 -   Muzeum Okręgowe w Toruniu (55 tys.),
 -   Muzeum Archeologiczne w Poznaniu (12 tys.),
 -   Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy (35 tys.),
 -   Mennica Państwowa w Warszawie (15 tys.),
 -   Muzeum w Chorzowie (15 tys.).
 -   We Wrocławiu powstało po wojnie specjalistyczne Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu.

Pierwsze opracowania naukowe monet polskich

W Polsce pierwsza praca z zakresu numizmatyki została wydana już w r. 1568. Była,to rozprawa profesora krakowskiego Stanisława Grzepskiego o miarach i monetach hebrajskich.
 -   Tadeusz Czacki poświęcił im rozdział „O monecie polskiej i litewskiej” w swym dziele „O litewskich i polskich prawach” wydanym w latach 1800-1801, uzupełnionym przez autora o atlas 13 miedziorytniczych tablic numizmatycznych.
 -   Joachim Lelewel, który swym dziełem "Numismatique du moyenage" (1835 r.) stworzył podwaliny 'naukowej numizmatyki europejskiego średniowiecza.
 -   Kazimierz Władysław Stężyński - Bandtkie (1813-1876). W latach 1839-1840 ukazało się dwutomowe dzieło "Numismatyka krajowa" zawierające między innymi opis 831 monet polskich, atlas monet – 70 tablic, herby podskarbich koronnych i litewskich umieszczane na monetach, itp.
 -   Ignacy Zagórski (1788-1854) – "Monety dawnej Polski" 1845 – zbieracz monet polskich od XVI do XVIII w.
 -   Kazimierza Stronczyńskiego (1809-1896) – "Dawne monety polskie dynastyi Piastów i Jagiellonów" (Piotrków 1883-1885) – Polskie monety średniowieczne stanowiły z kolei przedmiot pasji kolekcjonerskich i naukowych piotrkowianina wysokiego urzędnika Banku Polskiego, Heroldii Królestwa, Rady Stanu, wreszcie senatora Królestwa Polskiego.
 -   hrabia Emeryk Hutten-Czapski (1828-1896) – w pięciotomowym "Cataloque de la Collection des Monaies et Medailles Polonaises" wydanym w latach 1871-1891 i w 1916 r. Należał do największych kolekcjonerów i numizmatyków polskich XIX w.
 -   Władysław Bartynowski (1832-1918) – "Zapiski Numizmatyczne" – Krakowie w latach 1884 – 1889, pierwszy redaktor naukowego czasopisma "Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne", ukazującego się w Krakowie od 1889 do 1939 r. (ostatni, 21 tom wyszedł po wojnie w 1949 r.).

  

SYLWETKI WYBITNYCH NUMIZMATYKÓW

     

1 - Amrogowicz Walery Cyryl (ur. 8 kwietnia 1863 w Nowogrodzie, zm. 28 sierpnia 1931 w Krynicy) – znany numizmatyk, polski działacz narodowy i filantrop, Polak i patriota okresu międzywojennego

Pasją numizmatyczną zaraził się podczas studiów w Toruniu. Po studiach został urzędnikiem sądowym i pracował w Toruniu, Pucku i Kościerzynie. W 1909 roku założył w Sopocie Bank Ludowy.
Walery Amrogowicz był zasłużonym dla Pomorza patriotą, społecznikiem i zbieraczem zabytków kultury materialnej, od świata antycznego po etnograficzne pamiątki Kaszub.
W 1911 roku, mieszkając jeszcze w Kościerzynie, zaprezentował część swoich numizmatycznych zbiorów na kaszubsko-pomorskiej wystawie ludoznawczej.
W okresie międzywojennym, w 1930 roku ofiarował bogate dary dla jedynej dużej placówki muzealnej na Pomorzu, ówczesnego Muzeum Ziemi Pomorskiej w Toruniu (obecnie Muzeum Okręgowe w Toruniu). Zmarł jako mieszkaniec Sopotu.
W 1928 zlecił wykonanie monet według własnego projektu o nominale 2- i 5-złotych. Stemple wykonał niemiecki medalier Karl Goetz, a monety zostały wybite w mennicy w Monachium (niektóre źródła podają Norymbergę). Zostało wybitych mniej niż 10 kompletów w brązie i srebrze. Odbitki ze złota i platyny zostały wykonane później. Znane są również wzmianki o monetach 10-złotowych.

Fot.
- Walery Cyryl Amrogowicz - fotografia: WIKIPEDIA
- 2 złote Walerego Cyryla Amrogowicza

   

2 - Beyer Karol (ur. 10 lutego 1818 w Warszawie, zm. 8 listopada 1877 tamże) – polski fotograf, numizmatyk

Pierwszy zawodowy fotograf w Warszawie, zwany „ojcem polskiej fotografii”. W latach 1844-1867 prowadził w Warszawie zakład fotograficzny, mieszczący się kolejno: przy ul. Senatorskiej, ul. Wareckiej i Krakowskim Przedmieściu, w którym wykonywał przede wszystkim portrety. Fotografował mieszkańców Warszawy i osoby przybyłe z całego kraju, przedstawicieli różnych środowisk, głównie inteligencji i burżuazji, rzadziej ziemiaństwa i chłopstwa. Zajmował się również uwiecznianiem widoków miast, m.in. Warszawy, Krakowa, Częstochowy, Gdańska, Malborka i Łodzi; fotografie te stanowią dziś cenny dokument ich ówczesnego wyglądu.

Karol Beyer pasjonował się również numizmatyką i archeologią. W 1856 r. z jego inicjatywy powstało Warszawskie Towarzystwo Numizmatyczne. Było to pierwsze tego typu stowarzyszenie na ziemiach polskich. Zdemaskował fałszerstwo monet dokonane przez Józefa Majnerta, od którego odkupił sfałszowane stemple. Sfałszowane monety, które udało mu się wykryć, oznaczał napisem FALSUS.
Był jednym z najwybitniejszych kolekcjonerów i znawców numizmatyki XIX w. W 1857 r. wydał trzy zeszyty Gabinetu Medali Polskich. W latach 1851-1861 przygotował katalog wydany w formie reedycji 1973 r. pt. „Skorowidz monet polskich od 1506 do 1825 r.” ułożony przez Karola Beyera w 1862 r. W 1876 r. opublikował wartościową pracę poświęconą skarbowi z Wielenia „Wykopalisko wieleńskie” (Filehne), (Warszawa 1876).

Fot.
- Karol Beyer, Autoportret, 1861 – fotografia: WIKIPEDIA
- Tablica upamiętniająca Karola Beyera i powstanie Warszawskiego Towarzystwa Numizmatycznego na ul. Piwnej w Warszawie – fotografia: WIKIPEDIA

  

3 - Biesiadecki Franciszek (ur. 1869, zm. 1940) – bibliofil, kolekcjoner, numizmatyk

Wielce zasłużony numizmatyk, bibliofil, kolekcjoner, założyciel i prezes Związku Numizmatyków Lwowskich (od 1925 roku), aktywny członek Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie, współpracownik "Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych" (opisy znalezisk, informacje o bonach papierowych i medalach). Był synem ofiarnego lekarza Alfreda Biesiadeckiego, profesora na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Jagiellońskigo. Został wychowany w atmosferze zrozumienia dla spraw społecznych i w duchu patriotycznym.
Po studiach prawniczych we Lwowie osiadł w majątku rohatyńskim prowadząc wzorowe gospodarstwo. Jako światły obywatel rozwinął tu wielce pożyteczną działalność regionalną zakładając Dom Polski w Rohatynie służący za siedzibę Towarzystwu Szkoły Ludowej oraz Muzeum, do którego sam dostarczał eksponaty, m.in. pokaźny zbiór monet polskich od czasów piastowskich (szczególne zainteresowanie budził posród nich denar Mieszka I) do powstania kościuszkowskiego. W ten sposób chciał przybliżyć ojczystą historię tamtejszemu społeczeństwu. Niezwykłe zasługi odniósł na polu biblifilstwa polskiego, założył i własnym sumptem wydawał cenne czasopismo Ex Libris (od 1917 roku).

Należał do wielu stowarzyszeń kulturalnych, stał się jednym z najhojniejszych ofiarodawców wspierając muzea, biblioteki i różne instytucje, także pieniężnie. Dzięki jego zasiłkowi zakupiono do Muzeum Narodowego w Krakowie biblioteczkę numizmatyczno-archeologiczną po Antonim Ryszardzie. Wzbogacał wiele działów muzealnych: rzemiosło artystyczne, stare druki, grafikę, malarstwo i militaria. Gabinet Numizmatyczny Muzeum Narodowego w Krakowie korzystał z hojności Franciszka Biesiadeckiego wielokrotnie w latach 1910, 1911, 1913, 1914, 1916, 1918, 1920, 1923, 1925-1930, 1935. Wśród podarowanych obiektów były monety, medale, banknoty i bony zastępcze. Łącznie kilkaset obiektów. Niektóre polskie numizmaty kupował na zagranicznych aukcjach, by potem podarować je do Muzeum, np. bardzo rzadki talar z 1583 roku. Szczególnie cenny był zestaw 487 austriackich monet z czasów Franciszka Józefa I (prawie wszystkie gatunki i odmiany), bitych w złocie, srebrze i miedzi w latach 1848-1912, w mennicach monarchii. Niestety komplet ten zaginął w czasie zawieruchy wojennej. Środowisko przyjaciół, współpracowników i kolekcjonerów wcześnie doceniło wybitne zasługi Franciszka Biesiadeckiego, zwłaszcza w dziedzinie bibliofilstwa wybijając w 1931 roku medal na jego cześć.

Fot.
- medal z wizerunkiem Franciszka Biesiadeckiego – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/
- 1/banknot 100-koronowy Banku Austro-Węgierskiego z 1910 r. 2/banknot 10-guldenowy Królestwa Holandii z 1894 r., dary Franciszka Biesiadeckiego dla Muzeum Narodowego w Krakowie – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/

  

4 - Bartynowski Władysław (ur. 1832, zm. 1918), numizmatyk, bibliofil, archeolog, kolekcjoner

Władysław Bartynowski zajmował się kolekcjonowaniem starych druków, faksymiliów tytułów, znaków wodnych, opraw, rycin (zwłaszcza portretów) i monet polskich. Zgromadził zbiór kilku tysięcy miedziorytów, litografii i drzeworytów oraz materiałów i wiadomości o malarzach i rytownikach polskich, sporządził katalog rycin i artystów. Zbiór ten i katalog przekazał Muzeum Czpskich w Krakowie.
Prowadził w Krakowie handel drukami i numizmatami antykwarycznymi. 1888 - współzałożyciel Towarzystwa Numizmatycznego. 1889-1900 redaktor "Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych", w którym publikował katalog tytułów oraz życiorysy rytowników, m.in. W. Hondiusa, J. Lewickiego. Wynalazł nowy sposób reprodukcji numizmatów, zwany bartynotypią. 1894-1910 porządkował zbiór monet hr. A. Potockiego.
Autor m.in. „Skorowidza monet polskich K. Beyera” (wspólnie z I. Polkowskim, 1880) oraz najważniejszej publikacji – „Ikonografii królów, zbroi i wojska polskiego” (1908, ze 173 tablicami).

  

5 - Bukowski Henryk  (ur. 1838, zm. 1900) – antykwariusz, kolekcjoner, numizmatyk

Znany w Europie antykwariusz i kolekcjoner, właściciel gabinetu starożytności w Sztokholmie. Pochodził ze Żmudzi, natomiast studia ukończył w Moskwie. Po powstaniu styczniowym emigrował do Szwecji. Kierowany patriotyzmem szczególną wagę przywiązywał do gromadzenia wszelkich poloników. Utrzymywał aktywne kontakty nie tylko z kolekcjonerami, ale także z uczonymi, instytucjami naukowymi i muzealnymi w Europie, wspierając je cennymi darami. Cieszył się uznaniem dworu szwedzkiego, a w środowisku ceniony był za wiedzę, bezinteresowność i ofiarność.
Bankowi szwedzkiemu podarował kolekcję banknotów (od XVII w.). Liczne polskie pamiątki przekazał do Muzeum w Rapperswilu. W kraju hojnie wspomagał Bibliotekę Jagiellońską, Muzeum Narodowe i Akademię Umiejętności w Krakowie oraz Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Poznaniu. Należał do członków założycieli Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie. Zarówno Towarzystwo, jak i wydawane przez nie czasopismo Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne mogły liczyć na jego stałą współpracę i pomoc.
Dział Numizmatyczny Muzeum Narodowego w Krakowie zawdzięcza jego osobie jedne z pierwszych darów (1885, 1887, 1889). Były wśród nich m.in. dukaty Zygmunta Batorego i Jana Kazimierza, talary - toruński Władysława IV i kurlandzki Piotra Birona, monety Królestwa Kongresowego oraz medale: Władysława IV, Jana Kazimierza, Mikołaja Kopernika, Jana Tęczyńskiego, Mikołaja Zebrzydowskiego i Józefa Poniatowskiego. Podarował także pamiątkowy album pierwszych polskich banknotów z 1794 roku oraz asygnaty i papiery wartościowe z 2 poł. XIX wieku. Niestety wskutek dwóch wojen nie wszystkie obiekty dotrwały do naszych czasów.
Henryk Bukowski sprawował godność członka zarządu Muzeum w Rapperswilu, członka honorowego Komitetu Muzeum Narodowego oraz członka Komitetu Historii Sztuki Akademii Umiejętności w Krakowie.

Fot.
- Henryk Bukowski – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/
- medal Mikołaja Zebrzydowskiego 1601 r., srebro, dar Henryka Bukowskiego dla Muzeum Narodowego w Krakowie – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/

  

6 - Bulkiewicz Stanisław (ur. 20 października 1928 we Lwowie) – łódzki numizmatyk, znawca banknotów i monet łódzkiego getta

Jego głównym zainteresowaniem była numizmatyka. Jest wybitnym znawcą monet łódzkiego getta. Ma również dużą wiedzę na temat pieniędzy obozowych, monet zastępczych (w tym łódzkich). Napisał na te tematy liczne artykuły i dwie publikacje książkowe. Głęboka wiedza numizmatyczna pozwoliła, że na emeryturze przez 9 lat pracował na 3/4 etatu w Gabinecie Numizmatycznym Muzeum Miasta Łodzi, którego był założycielem.
Kolekcjonuje też bony, papiery wartościowe, żetony oraz medale i odznaki. Na tematy związane z kolekcjonerstwem i numizmatyką pisał zarówno w fachowej prasie numizmatycznej jak i w gazetach codziennych, czasopismach krajowych i regionalnych, w tym często w ukazującym się ongiś w Łodzi tygodniku "Odgłosy". Napisał łącznie prawie 3 000 artykułów, notatek, wzmianek i komunikatów.
Zainteresowania kolekcjonerskie i kontakty Stanisława Bulkiewicza są bardzo szerokie. Dzięki temu mógł przez ponad 30 lat od 1970 prowadzić kącik kolekcjonerski w łódzkiej gazecie codziennej "Express Ilustrowany" nazywany "Bazar zbieraczy", ostatnio "minibazar", ukazało się ponad 1 500 wydań tej poczytnej cotygodniowej rubryki.
Posiada duże zbiory kart pocztowych, kalendarzy ściennych i kieszonkowych z motywem kobiety i z jego zbiorów było urządzonych w Łodzi ok. 100 wystaw. Także wystawy ekslibrisów z motywem kobiety i aktu kobiecego.
Jest kolekcjonerem ekslibrisów i kilkakrotnie z jego zbiorów były urządzane wystawy m.in. "Ekslibrisy numizmatyczne" w Widzewskiej Galerii Ekslibrisu w Łodzi. Brał udział w wystawach zbiorowych "Kobieta na ekslibrisach" i "Zabytki Łodzi na ekslibrisach", obie wystawy w Widzewskiej Galerii Ekslibrisu w Łodzi.
Wygłosił wiele prelekcji i referatów na tematy numizmatyczne w Łodzi i innych ośrodkach numizmatycznych kraju, szczególnie w Sanoku. Członek Polskiego Towarzystwa Archeologicznego i Numizmatycznego, członek władz naczelnych, założyciel Łódzkiego Oddziału PTAiN.
Współzałożyciel i wiceprezes Łódzkiego Klubu Kolekcjonerów.
Członek Łódzkiego Towarzystwa Przyjaciół Książki.
Interesuje się zabytkami Łodzi i jest członkiem Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w Łodzi.
Publikacje Stanisława Bulkiewicza: „Monety zastępcze oraz znaki monetopodobne Łodzi i okolic”, 1998, „Pieniądz Getta Łódzkiego 1940–1944”, Piła 1993.

Fot.
- Ex numismaticis Stanisława Bulkiewicza Łódź`96, TM, 1996, 98 x 69 – ilustracja: http://www.vladekg.pl/exlibris/

  

7 - Greim (Grejm) Michał (ur. 15 września 1828 w Żelechowie, zm. 15 stycznia 1911 w Kamieńcu Podolskim) – polski drukarz, fotograf, antykwariusz i numizmatyk

Michał Greim urodził się 15 września 1828 roku w Żelechowie rodzinie mieszczańskiej. Tam ukończył szkołę powiatową, po czym przeprowadził się do Warszawy. W drukarni Krethlowa uczył się typografii. Wyszkolonym zecerem został w 1843 roku. Przez pięć kolejnych lat pracował w Warszawie. Współpracował tam z Karolem Beyerem, pionierem fotografii w Polsce. Greim przeniósł się do Lublina, spędzając tam cztery lata, po czym został wysłany przez władze carskie do Kamieńca Podolskiego, gdzie przez okres dwudziestu lat był naczelnikiem drukarni rządu gubernialnego podolskiego. Zwolniony został w 1872 roku z powodu polskiego pochodzenia. Od tej chwili dużo czasu poświęcał swoim szerokim zainteresowaniom. Prowadził zakład fotograficzny otwarty już w 1860 roku.

Greim zajmował się także numizmatyką. Publikował na łamach „Zapisków Numizmatycznych” (1884-1889) i „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych”.

Fot. - M. Greim, Michał Greim witający się z Fortunatem Kutyłowskim, 1870-1880 – ilustracja: WIKIPEDIA

  

8 - Gumowski Marian (ur. 30 września 1881 w Krościenku nad Dunajcem, zm. 1 października 1974 w Toruniu) – polski numizmatyk i historyk.

Polski muzeolog, numizmatyk, historyk. W 1909 roku uzyskał stopień doktora pod opieką Stanisława Krzyżanowskiego. Tematem jego rozprawy doktorskiej była „Grzywna i moneta piastowska”. W 1913 roku uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim habilitację z numizmatyki, na podstawie rozprawy „Moneta złota w Polsce średniowiecznej, rozszerzoną na historię starożytną”. W latach 1899-1916 pracował przy zbiorach numizmatycznych Andrzeja Potockiego. W latach 1903-1919 kierował Muzeum Czapskich w Krakowie. W latach 1919-1932 dyrektor Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu. Był również profesorem Uniwersytetu w Toruniu.

Marian Gumowski to jeden z najbardziej znanych numizmatyków polskich. W latach 1909-1919 był redaktorem Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych. Był też członkiem Komisji Rewindykacyjnej do odbioru dzieł sztuki ze Związku Radzieckiego w l. 1924-1925. Jest autorem szeregu do dzisiaj ważnych publikacji.  Główne z nich to: „Medale Jagiellonów” (1906), „Moneta złota w Polsce średniowiecznej” (1912), „Medale Stefana Batorego” (1913), „Podręcznik numizmatyki polskiej” (Kraków, 1914), „Pieczęcie królów polskich” (Kraków, 1919), „Monety polskie” (1924, 1925), „Medale Zygmunta III” (1924), „Pieczęcie i herby miast wielkopolskich” (Poznań, 1932), „Herby miast litewskich” (1935), „Herby miast województwa warszawskiego” (1936-1937), „Mennica Bydgoska” (Gdańsk, 1950), „Najstarsze pieczęcie miast polskich XIII-XIV w.” (Toruń, 1960), „Wspomnienia numizmatyka” (Kraków, 1965), „Handbuch der polnischen Siegelkunde” (Graz, 1966) - wersja niemiecka publikacji „Podręcznik numizmatyki polskiej” . Nadal posługujemy się opracowaną przez Gumowskiego publikacją „Bibliografia numizmatyki polskiej” (Toruń 1967). Szereg jego opracowań można uznać za przestarzałe, ale mimo to nadal pełnią rolę punktu odniesienia dla współczesnych numizmatyków.

Fot.
- Prof. Marian Gumowski (1881-1974) – fotografia:  http://www.koszalin7.pl/
- tablica poświęcona Marianowi Gumowskiemu w Kościele Wszystkich Świętych w Krościenku nad Dunajcem – fotografia: WIKIPEDIA

   

9 – Haisig Marian (ur. 31 maja 1908 we Lwowie, zm. 10 czerwca 1996 we Wrocławiu) – polski profesor historii, sfragistyk, heraldyk i numizmatyk, pracownik naukowy Uniwersytetu Wrocławskiego

Dyplom magistra filozofii w zakresie historii uzyskał na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Pracę magisterską Mennica lwowska do roku 1658 napisał pod kierunkiem prof. J. Ptaśnika. Od 1932 zajmował się opracowywaniem zbiorów sfragistycznych Bolesława Podczaszyńskiego, najpierw jako asystent wolontariusz UJK, w Zakładzie Nauk Pomocniczych Historii, od 1933 jako asystent i od 1936 jako starszy asystent. W 1936 obronił pracę doktorską pt. "Bolesław Podczaszyński jako sfragistyk i jego zbiory" (promotorem był prof. dr Teofil Modelski). Okupację spędził we Lwowie uczestnicząc w tajnym nauczaniu. Od 1946 we Wrocławiu jako asystent, później adiunkt w Katedrze Historii Średniowiecznej Powszechnej Uniwersytetu Wrocławskiego. Równocześnie pracował jako kolejno asystent, adiunkt i kustosz w Dziale Historycznym Muzeum Śląskiego. W 1951 zmuszony do odejścia z uniwersytetu, od 1954 pracował w Instytucie Kultury Materialnej PAN uzyskując tamże tytuł docenta.
Od 1957 ponownie na Uniwersytecie Wrocławskim, jako docent w Katedrze Historii Gospodarczej i Społecznej, a od 1963 jako profesor nadzwyczajny. W 1971 został mianowany profesorem zwyczajnym. Po przejściu na emeryturę w 1978 pracował na części etatu w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, prowadząc aktywne badania naukowe, głównie z zakresu sfragistyki.
Opublikował ponad 200 prac z zakresu historii powszechnej, polskiej i śląskiej, zwłaszcza z dziedziny sfragistyki, numizmatyki, heraldyki i kultury materialnej.
Był członkiem komitetu redakcyjnego pomnikowego dzieła z zakresu heraldyki miejskiej Miasta polskie w Tysiącleciu (tom 1, 1965, tom 2, 1967).
Wydana w 1953 praca pt. "Studia nad legendą pieczęci miejskiej" jest fragmentem jego rozprawy habilitacyjnej. Prof. Haisig był współautorem jedynego polskiego podręcznika akademickiego do sfragistyki – Gumowski M., Haisig M., Mikucki S., Sfragistyka, Warszawa 1960.
Był wielokrotnie zapraszany przez samorządy lokalne i władze państwowe jako ekspert przy projektowaniu lub ustalaniu historycznych wzorów herbów miejskich. Zorganizował wiele wystaw muzealnych głównie numizmatycznych i sfragistycznych, był promotorem i opiekunem wielu prac naukowych.
Był członkiem i członkiem honorowym wielu towarzystw naukowych m.in. Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Towarzystwa Historycznego, Polskiego Towarzystwa Archeologicznego i Polskiego Towarzystwa Heraldycznego.
Odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem Uniwersytetu Wrocławskiego.
Zmarł 10 czerwca 1996 we Wrocławiu i pochowany został na cmentarzu Osobowickim.
Publikacje numizmatyczne Mariana Haisiga: „Śląsk w monetach, medalach i pieczęciach”, 1958, „Pieniądz kruszcowy na Śląsku do połowy XVIII w. Stan badań i postulaty badawcze”, 1966, „Wczesnośredniowieczne skarby srebrne ze Śląska”, 1966, „Sfragistyka i heraldyka miast polskich w świetle dotychczasowych badań”, 1947.

  

10 - Halama (Hallama) Karol Wilhelm (ur. 1871, zm. 1948) – społecznik, kolekcjoner, numizmatyk

Karol W. Halama należał do grona najwybitniejszych kolekcjonerów monet antycznych w Polsce. Jego losy powiązane były ściśle z dawną ziemią krakowską. Urodził się 25 stycznia 1871 r. w Bochni, kształcił w gimnazjum w Białej Krakowskiej (dziś Bielsko- Biała). Od początku lat dziewięćdziesiątych aż do śmierci związany był z Żywcem. Pomiędzy 1891 a 1926 rokiem pracował w miejscowym Urzędzie Pocztowym - początkowo na stanowisku urzędnika, następnie naczelnika poczty. Udzielał się również społecznie- przez pewien czas był członkiem Rady Miejskiej w Żywcu, pracował w Komisjach Rewizyjnych, Zarządzie Miasta, w Wydziale Powiatowym i w Komunalnej Kasie Oszczędności. Kontynuując tradycje rodzinne w zakresie wspierania potrzebujących K. Hallama wychował i wykształcił ze swych własnych środków cztery osoby, w tym swego adoptowanego syna.

Prawdziwą pasją K. Hallamy była numizmatyka. Od lat młodzieńczych kolekcjonował numizmaty. Jego zainteresowania koncentrowały się przede wszystkim na monetach antycznych, chociaż posiadał w swym zbiorze również medale. Numizmatyczna pasja K. Hallamy nie ograniczała się przy tym jedynie do zbieractwa. Od 1891 roku był członkiem Wiedeńskiego Towarzystwa Numizmatycznego, a ok. 1909 roku przystąpił do Krakowskiego Towarzystwa Numizmatycznego. W obydwu organizacjach aktywnie się udzielał. Był stałym prenumeratorem Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych i korespondentem Towarzystwa Wiedeńskiego. Efektem jego aktywności jest około sześćdziesięciu not i artykułów publikowanych przede wszystkim na łamach Monatsblatt der Numismatichen Gesselschaft in Wien, Mitteilungen des Österr. Gesselschaft für Münz. und Medaillenkunde i Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych. Wśród nich można znaleźć przede wszystkim opisy znalezisk monetarnych, informacje o medalach polskich oraz przede wszystkim recenzje poszczególnych roczników Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych publikowane w języku niemieckim w austriackich czasopismach. Ta ostatnia grupa publikacji, była szczególnie ważna. Promowała bowiem treść artykułów publikowanych w WNA, w szerokich kręgach numizmatyków nie władających językiem polskim. K. Hallama wspierał również finansowo obydwa Towarzystwa. W 1920 roku, kiedy Wiedeńskie Towarzystwo Numizmatyczne przeżywało wielkie trudności finansowe, w opublikowanym w Mitteilungen des Österr. Gesselschaft für Münz. und Medaillenkunde liście, Hallama zwrócił się do członków Towarzystwa z apelem o finansowe wsparcie dla tej zasłużonej organizacji. Sam ofiarował sumę 300 koron.

Dziełem życia K. Hallamy był bez wątpienia, jego zbiór monet antycznych. Skromny urzędnik pocztowy, nie skąpiący przecież środków i na inne ważne cele, zdołał zebrać ponad dwa i pól tysiąca starożytnych monet. Kolekcji nie chował wyłącznie dla siebie, lecz w miarę możliwości starał się udostępnić publiczności. Od 1905 po 1939 rok K. Hallama urządzał w swym prywatnym domu przy ulicy Świętokrzyskiej 17 w Żywcu wystawy numizmatyczne. Łącznie odwiedziło je 1258 osób. Jeszcze przed 1939 rokiem K. Hallama powziął plany podarowania kolekcji Muzeum Narodowemu w Krakowie. W tym samym czasie ofiarował krakowskiemu muzeum kilka medali (w większości austriackich). W czasie II wojny światowej zbiór numizmatyczny K. Hallamy, został ukryty i w ten sposób przetrwał niemiecką okupację. Trzeba podkreślić, iż właściciel nie spieniężył monet mimo trudnych warunków okupacyjnych. Już po wojnie w 1946 roku, K. Hallama zrealizował swój zamiar ofiarowania kolekcji Muzeum Narodowemu w Krakowie. Dar liczył 2 574 monety starożytne, w tym 858 monet greckich, 108 Republiki Rzymskiej, 1541 rzymskich okresu Cesarstwa oraz 67 bizantyńskich. Za wyjątkiem dwóch złotych monet bizantyńskich, były to numizmaty brązowe i srebrne. Wraz z kolekcją darczyńca ofiarował muzeum 150 tomów naukowych dziel numizmatycznych. Wśród ofiarowanych monet greckich znalazły się emisje wszystkich okresów, bite w różnych częściach świata greckiego od Hiszpanii po tereny Azję Centralnej. Również pozyskany zespól monet rzymskich pozwala na zilustrowanie historii mennictwa od czasów Republiki po schyłek Cesarstwa. W skład tej ostatniej grupy wchodziły również znaleziska z ziem polskich, czego najlepszym przykładem jest zachowany fragment skarbu z Przewodowa. Najmniejszy zespól pośród ofiarowanych monet tworzą monety bizantyńskie, pochodzące z różnych okresów tego mennictwa. Dar K. W. Halamy miał olbrzymie znaczenie dla zbioru Muzeum Narodowego w Krakowie. Przede wszystkim istotnie powiększył kolekcję monet starożytnych w MNK (do dziś stanowi niemal 1/3 tej części zbioru). Dzięki niemu znacznie rozszerzona została zarówno naukowa wartość, jak i możliwości wystawiennicze zbioru. Jeżeli chodzi o numizmatykę starożytną dar Karola W. Halamy pozostaje do dzisiaj największym w historii Gabinetu Numizmatycznego MNK.

Fot.
-  Karol W. Halama – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/
- 1/kwadrygat (didrachma), Republika Rzymska, ok. 235/225-217 przed Chr., srebro, 2/tetradrachma, Egipt, Ptolemeusz I Soter, Aleksandria, 310-305 przed Chr., srebro, dary Karola W. Halamy dla Muzeum Narodowego w Krakowie – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/

  

11 - Hutten-Czapski Emeryk Zachariasz Mikołaj Seweryn herbu Leliwa, hrabia (ur. 17 października 1828, Stańków k. Mińska Litewskiego - zm. 23 lipca 1896 w Krakowie) - kolekcjoner, numizmatyk, uczony

Był potomkiem najzamożniejszej linii Czapskich, która odziedziczyła część dóbr radziwiłłowskich na Białorusi i Wołyniu i przeniosła się tam z b. Prus Królewskich. Po studiach w Petersburgu Czapski wstąpił do rosyjskiej służby państwowej, w której osiągnął wysokie stanowiska: szambelan dworu, tajny radca, (1863-1864) gubernator Nowogrodu Wielkiego, generalny dyrektor departamentu leśnego w ministerstwie dóbr państwa rosyjskiego, 1865 wicegubernator Petersburga. W roku 1874 władze rosyjskie zezwoliły na dołączenie przydomka "Hutten" (zob. Bogdan Hutten-Czapski, rodzina) do nazwiska i uznały hrabiowski tytuł nadany rodzinie 100 lat przedtem w Prusach. Czapski opuścił służbę państwową w r. 1879 i przeniósł się do swego majątku Stańkowa, gdzie przez lata gromadził swą kolekcję monet ruskich i polskich, medali i orderów, banknotów, grafik rosyjskich i polskich, militariów, szkła, tkanin, obrazów i starodruków. W roku 1894 przeniósł się wraz z kolekcjami do Krakowa.

Jeden z największych kolekcjonerów i numizmatyków polskich. Twórca jednej z największych kolekcji polskich monet (wiele unikatów, m.in. dukat Władysława I Łokietka) i medali. Katalog jego zbioru został opublikowany (w języku francuskim): „Catalogue de la collection des médailles et monnaies polonaises”, t. I-IV: Petersburg 1871-1891, t. V: Kraków 1916. Katalog doczekał się już dwóch wznowień: w Austrii (w 1957 r.) oraz niedawno w Polsce. Katalog Czapskiego do dziś jest często niezastąpiony i nadal powszechnie używany, zwłaszcza w gabinetach numizmatycznych, przez numizmatyków zajmujących się tą dziedziną wiedzy naukowo oraz poza granicami Polski (z racji na użyty w publikacji powszechniej znany język francuski). Do dziś stosowana jest opracowana przez Czapskiego skala rzadkości numizmatów (od R do R*). Czapski przekazał cały swój zbiór numizmatyczny Gminie Miasta Krakowa wraz z ufundowanym przez siebie budynkiem muzeum. 28 czerwca 2013 roku Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego w Krakowie (Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie) po ponad 70 latach zostało ponownie otwarte dla zwiedzających. Wcześniej kolekcja Emeryka Hutten-Czapskiego znajdowała się w Gabinecie Numizmatycznym Muzeum Narodowego w Krakowie.

Fot.
- Emeryk Hutten-Czapski, akwaforta, W.A. Bobrow, 1876 – ilustracja: WIKIPEDIA
- Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego, Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie – fotografia: WIKIPEDIA

 

12 – Kadyi Stanisław (ur. 13 stycznia 1900 w Jaśle, zm. 4 grudnia 1980 tamże) – lekarz okulista, kolekcjoner, numizmatyk

Stanisław Kadyi był synem jasielskiego lekarza Józefa Kadyia. W latach 1921–1926 studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Ukończył go uzyskując tytuł doktorski i specjalizację w zakresie okulistyki. Po studiach był asystentem prof. Majewskiego. W 1934 roku wrócił do Jasła, gdzie pracował w Ubezpieczalni Społecznej oraz prowadził równocześnie praktykę prywatną. Przed II wojną światową ożenił się z Janiną Niziołek (zm. 12 listopada 1969), która została uwieczniona na portretach kilku lokalnych malarzy m.in.: Stanisława Kochanka i Stanisława Witowskiego-Iskrzyniaka.
Stanisław Kadyi posiadał szerokie zainteresowania przyrodnicze i humanistyczne. Był znawcą i miłośnikiem kultury i sztuki ludowej. Kolekcjonował sztukę ludowa, ceramikę i sam malował obrazy ludowe na szkle. Jego ulubioną dziedziną nauk przyrodniczych była paleontologia. Stanisław Kadyi miał na swoim koncie odkrycie odcisku żółwia oligoceńskiego (unikatu w skali Polski). Posiadał też dużą kolekcję paleontologiczną. Jego dom był swego rodzaju muzeum mieszczącym liczne kolekcje, w tym cenny zbiór numizmatyczny i starodruków, stylowe meble, porcelanę, szkło i srebra, militaria, obrazy dawnych artystów oraz stylowe rzeźby. Szczególnie cenna była kolekcja historycznych i ludowych zegarów od XVII-XX w. Stanisław Kadyi nie miał dzieci i w swoim testamencie cały swój dom oraz wszystkie kolekcje przekazał w darze społeczeństwu miasta Jasła. Obecnie można je oglądać na stałych i czasowych wystawach w Muzeum Regionalnym w Jaśle, które mieści się w jego domu. Stanisław Kadyi był wyróżniony tytułem "Honorowego Obywatela Miasta Jasła". Jedna z ulic miasta, biegnąca obok jego dawnego domu nosi jego imię. Jest on także patronem Koła Numizmatycznego PTN w Jaśle.

Fot.
- Stanisław Kadyi – fotografia: WIKIPEDIA
- tablica ku czci Stanisława Kadyiego w Jaśle – fotografia: WIKIPEDIA

    

13 - Kałkowski Tadeusz (ur. 1899, zm. 1979) – redaktor, numizmatyk

Kolekcjoner łączący najwyższe kwalifikacje numizmatyczne i pasję zbieracką. Zgromadził ogromny zbiór numizmatyczny oraz bogatą bibliotekę numizmatyczną. Organizował ruch numizmatyczny oraz popularyzował numizmatykę. Redagował czasopisma „Numizmatyk Krakowski" i „Śląskie Zapiski Numizmatyczne”. Autor cennej publikacji „Tysiąc lat monety polskiej". Inna jego znana publikacja to „Cztery Żywoty Mennicy Malborskiej”, wydawnictwo: Muzeum Zamkowe w Malborku 1969.

  

Fot.
- okładka książki „Tysiąc lat monety polskiej" Kraków 1974

   

14 - Kiersnowski Ryszard (ur. 4 listopada 1925, w metryce 4 stycznia 1926, w Wilnie, zm. 7 lipca 2006 w Warszawie  – polski numizmatyk-mediewista, historyk, profesor PAN

Studiował w Gimnazjum Zygmunta Augusta w Wilnie. Był żołnierzem AK. Po wojnie, aby uniknąć aresztowania przez nowe władze, opatrzony w fałszywe dokumenty, przedostał się do Krakowa. Studia historyczne odbył w latach 1945-1948 na Uniwersytecie Jagiellońskim, następnie pracował w Warszawie w Zespole Badań nad Początkami Państwa Polskiego, a od 1954 roku w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, gdzie od 1961 roku był profesorem i kierownikiem Pracowni Dziejów Polski Średniowiecznej.
Autor kontrowersyjnych, odnośnie Tadeusza Konwickiego, wspomnień: "Tam i wtedy. W Podweryszkach, w Wilnie i w puszczy".

Kiersnowski Ryszard to jeden z najwybitniejszych numizmatyków polskich XX w. - uznawany za znawcę numizmatyki średniowiecznej w skali europejskiej. Od 1961 r. profesor w Instytucie Historii PAN. W latach 1970–1981 prezes Polskiego Towarzystwa Archeologicznego i Numizmatycznego. W latach 1973–1979 wiceprzewodniczący Międzynarodowej Komisji Numizmatycznej oraz członek honorowy tej organizacji. Wieloletni redaktor Wiadomości Numizmatycznych. Autor wielu epokowych prac z dziedziny numizmatyki, szczególnie średniowiecznej. Najważniejsze jego publikacje to: „Pieniądz kruszcowy w Polsce wczesnośredniowiecznej”, Warszawa 1960, „Początki pieniądza polskiego”, Warszawa 1962, „Wstęp do numizmatyki polskiej wieków średnich”, Warszawa 1964, „Wielka reforma monetarna XIII-XIV w.”, cz. I, Warszawa 1969, „Pradzieje grosza”, Warszawa 1975, „Moneta – świadek historii”, Warszawa 1980 (wydanie II poprawione i uzupełnione, Warszawa 2006), „Moneta w kulturze wieków średnich”, Warszawa 1988, „Nauka i pasja. 150 lecie działalności numizmatyków polskich”, Częstochowa 1995.
Autor hipotezy w toczonym od ponad stu lat sporze historyków o symbol na Denarze Chrobrego - opowiedział się za interpretacją, iż jest to paw, a nie orzeł.

Fot.
- Ryszard Kiersnowski  - fotografia: http://www.czytam.pl/

  

15 - Kokociński Lech (ur. w Radomiu w 1944 r.) – prawnik, numizmatyk

Prawnik z wykształcenia, numizmatyk z zamiłowania. Honorowy prezes Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego, organizator wielu wystaw, autor kilkudziesięciu prac dotyczących numizmatyki, inicjator i organizator Międzynarodowych Konferencji Numizmatycznych w Supraślu. Jego zainteresowania kolekcjonerskie, dotyczące numizmatyki, skupiły się przede wszystkim na monetach antycznych, pieniądzu papierowym oraz fałszerstwach monet i banknotów. Obok numizmatyki wielką pasją Lecha Kokocińskiego jest bibliofilstwo oraz Lwów- miasto, jak mówi, któremu należy się szczególna pamięć za bohaterstwo i wyjątkowy wkład w rozwój kultury polskiej. Spośród innych kolekcjonerów wyróżnia Lecha Kokocińskiego to, że zawsze chętnie służy radą i pomocą oraz to, że potrafi dzielić się swoją wiedzą i zbiorami. Znany jest z licznych hojnych darów dla różnych instytucji muzealnych: dla m. in. Zamku Królewskiego w Warszawie, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Archiwum Kapituły Krakowskiej, Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, Biblioteki Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie czy Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego w Krakowie, dla którego przekazał ok. 7 000 numizmatów, kilkaset druków oraz kilkanaście cennych rękopisów numizmatycznych.

Fot.
- Lech Kokociński – fotografia: http://www.ptn.radom.pl/
- 1/"As", rejon Morza Czarnego, Olbia, ok. 2 poł. V w. przed Chr., brąz, awers, 2/moneta brązowa, rejon Morza Czarnego, Amissos, ok. 85-65 przed Chr., dary Lecha Kokocińskiego dla Muzeum Narodowego w Krakowie – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/

  

16 - Kopicki Edmund – autor licznych katalogów i artykułów poświęconych numizmatyce, numizmatyk

Jego wiedza w tej dziedzinie oparta jest, oprócz dogłębnej znajomości literatury fachowej, na przebadaniu kilkuset zbiorów muzealnych i kolekcji prywatnych. Opublikował kilkadziesiąt artykułów na łamach "Biuletynu Numizmatycznego", "Wiadomości Numizmatycznych" i periodyków zagranicznych. Od 1960 roku – członek Polskiego Towarzystwa Archeologicznego i Numizmatycznego, a następnie Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego.

Opracowania Edmunda Kopickiego:
- "Katalog monet 1764-1864" (współautor), Warszawa 1996, 1997 (dwa wydania);
- "Katalog podstawowych typów monet i banknotów Polski oraz ziem historycznie z Polską związanych" (17 woluminów), Warszawa 1974-1988;
- "Skorowidz pieniędzy polskich" (2 części), Warszawa1990-1992;
- "Ilustrowany skorowidz pieniędzy polskich i z Polską związanych" (4 tomy), Warszawa 1995;
- "Monety Wielkiego Księstwa Litewskiego", Warszawa 2005;
- "Monety Zygmunta III Wazy", Szczecin 2007.

Fot.
- okładka książki "Monety Zygmunta III Wazy", Szczecin 2007

    

17 - Kubiak Stanisława (ur. 1926, zm. 2005) - zasłużona badaczka monet jagiellońskich

Klasyfikacja monet, układ typograficzny i chronologia w wielu katalogach (m.in. "Katalog monet jagiellońskich 1454-1501", Elżbieta Baran) do dnia dzisiejszego opiera się na ustaleniach naukowych pani Kubiak. Choć jednak dzięki nowym odkryciom archeologicznym związanym z monetami jagiellońskimi dawne ustalenia w poważnym stopniu zostały zweryfikowane, głównie przez prof. Borysa Paszkiewicza.
Publikacje Stanisławy Kubiak:
- "Monety pierwszych Jagiellonów, 1386-1444";
- "Monety i stosunki monetarne w Prusach Królewskich w 2 połowie XV wieku";
- "Znaleziska Monet Rzymskich z Mazowsza i Podlasia";
- "Monety koronne z drugiej połowy XV w: (1447-1506)";
- "Mennictwo średniowieczne" - praca zbiorowa, autorzy: Ryszard Kiersnowski, Stanisław Suchodolski, Bogumiła Haczewska, Stanisława Kubiak

Fot.
- okładka książki: "Monety pierwszych Jagiellonów, 1386-1444" Stanisławy Kubiak

  

18 - Lelewel Joachim (ur. 22 marca 1786 w Warszawie, zm. 29 maja 1861 w Paryżu) – polski historyk, bibliograf, numizmatyk, poliglota, polityk, ideolog demokracji polskiej (znał 12 języków), heraldyk i działacz polityczny

1804-1808 student Uniwersytetu Wileńskiego, 1809-1811 profesor w Krzemieńcu, 1815-1818 zastępca profesora historii na Uniwersytecie Wileńskim. 1818-1821 bibliotekarz w Publicznej Bibliotece przy Uniwersytecie w Warszawie, podjął jednocześnie wykłady bibliografii na tymże uniwersytecie i został przyjęty na członka Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
W 1821 uzyskał nominację na katedrę historii w Wilnie, ale w 1824 został zwolniony za postępowe poglądy i kontakty z Towarzystwem Filomatów. W latach 1824-1831 przebywał w Warszawie, w 1825 wstąpił do Towarzystwa Patriotycznego. Odsunięty od pracy historycznej zaangażował się w życie polityczne.
W 1829 poseł z powiatu żelechowskiego, zyskał wielką popularność wystąpieniami w obronie konstytucji i zasad liberalnych. W czasie powstania listopadowego, 30 XI 1830, wybrany do Rady Administracyjnej, dwa miesiące później wszedł w skład Rządu Narodowego, nie aprobując jednak jego polityki. Prezes klubu Towarzystwa Patriotycznego.
Od października 1831 na emigracji w Paryżu. 8 XII 1831 stanął na czele Komitetu Narodowego Polskiego (KNP), nawiązał kontakt z lewicą francuską. Jego odezwa do Rosjan, nawołująca ich do obalenia caratu, stała się pretekstem dla władz francuskich, które wydaliły z Paryża członków KNP.
Lelewel rozpoczął działalność konspiracyjną, nawiązał kontakt z przedstawicielami karbonariuszy (karbonaryzm) i masonerii. Wydalony przez policję francuską, w lipcu 1833 osiadł w Brukseli, gdzie podejmował próby zjednoczenia emigracji polskiej wokół programu powstańczego i republikańskiego. W latach 1835-1836 formalny kierownik Młodej Polski.
W 1835 zawiązał tajny Związek Dzieci Ludu Polskiego, którego zadaniem było kierowanie agitacją krajową. W 1846 wstąpił do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, a w 1847 do Międzynarodowego Towarzystwa Demokratycznego, którego został wiceprezesem. Podczas Wiosny Ludów pozostał bezczynny. Po 1849 wycofał się z życia politycznego.

Pozostawił ogromny dorobek w dziedzinie historii i jej nauk pomocniczych. Główny zrąb jego koncepcji historycznej powstał jeszcze przed 1830. W skali europejskiej należał do historyków traktujących tę dziedzinę całościowo, nie oddzielających historii politycznej od ustroju, gospodarki, kultury materialnej i duchowej narodu. Rozszerzył znacznie zakres wykorzystywanych źródeł. Zajmował się równolegle różnymi pokrewnymi dyscyplinami, wykorzystując ich dorobek. Swym dziełem "Numismatique du moyenage" (1835 r.) stworzył podwaliny naukowej numizmatyki europejskiego średniowiecza.

Pionierski charakter miały prace Lelewela nad dziejami geografii w wiekach średnich, szczególnie nad średniowieczną geografią arabską, dziejami kartografii do XVIII w. Zgromadził cenny zbiór atlasów i map, przechowywanych w Bibliotece Uniwersyteckiej w Wilnie. Zajmował się także historią współczesną, m.in. w 1836 wydał szkic Polska odradzająca się, obejmujący okres od rozbiorów do powstania listopadowego włącznie.
Działalność Lelewela poważnie wpłynęła na rozwój ruchu narodowowyzwoleńczego i myśli demokratycznej w Polsce. Główne dzieła Lelewela wydano w zbiorze „Polska, dzieje i rzeczy jej”.

Fot.
- Joachim Lelewel – ilustracja: WIKIPEDIA

  

19 - Mańkowski Henryk (ur. 1872 Rudki pod Szamotułami, zm. 1924) – kolekcjoner, numizmatyk

Wybitny numizmatyk i kolekcjoner. Był potomkiem generała Jana Henryka Dąbrowskiego. Kształcił się w gimnazjum we Wrocławiu, a następnie studiował na uniwersytetach w Hall i Paryżu. Odziedziczywszy majątek w Winnogórze (Wielkopolska) osiadł w nim rozwijając jednocześnie swą pasję kolekcjonerską. Zamiłowanie do numizmatów zawdzięczał w dużej mierze przyjaznym kontaktom ze znakomitym znawcą Stanisławem hr. Walewskim, od którego nabył znaczną część zbioru. Część numizmatów odziedziczył po wuju Bronisławie Dąbrowskim. Współpraca i wymiana z innymi znanymi kolekcjonerami oraz zakupy na aukcjach zagranicznych przyczyniły się do powiększenia jego zbioru, który stał się jednym z najbogatszych w Polsce.

Gromadził monety polskie od najstarszych, piastowskich, starając się skompletować wszystkie typy. W 1909 roku jego kolekcja liczyła około 10 000 okazów, w tym wiele sztuk złotych oraz rzadkości. Do numizmatów podchodził w sposób naukowy. Był autorem licznych artykułów w "Wiadomościach Numizmatyczno-Archeologicznych". Szczególnie interesowały go fałszerstwa monet polskich, o których zebrał obfite materiały. Pośmiertnie wydane zostały w formie publikacji "Fałszywe monety polskie" (Poznań 1930). Od 1907 roku należał do członków dożywotnich Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie. W następnym został jego prezesem. Osobie H. Mańkowskiego Towarzystwo zawdzięczało wiele cennych inicjatyw. Był też częstym gościem Muzeum Czapskich, stanowiącego oddział Muzeum Narodowego w Krakowie. Dzięki jego zabiegom i pośrednictwu zbiór Gabinetu Numizmatycznego powiększył się o szereg rzadkich monet złotych. Wspierał też Muzeum licznymi darami. W 1907 roku przekazał m.in. 412 jedenastowiecznych denarów krzyżowych pochodzących ze skarbu, z okolic Winnogóry oraz 20 monet greckich i rzymskich. W 1910 roku ofiarował ozdoby stanowiące część bardzo cennego znaleziska z Dzierznicy (XI w.). W latach 1916-1918 podarował natomiast kilkaset sztuk bonów wojennych, asygnat, monet zastępczych z lat 1914-1915, pochodzących z różnych miast Wielkopolski i Pomorza Zachodniego. W 1922 roku, z chwilą rezygnacji ze stanowiska prezesa Towarzystwa Numizmatycznego, nadano mu tytuł pierwszego protektora.

Fot.
- Henryk Mańkowski – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/
- ozdoby ze skarbu z Dzierznicy (po 962 r.), srebro, dar Henryka Mańkowskiego dla Muzeum Czapskich – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/

  

20 - Mękicki Rudolf (ur. 1887, zm. 1942 we Lwowie) — polski medalier, heraldyk, historyk sztuki i muzeolog, twórca ekslibrisów, redaktor naczelny kwartalnika Zapiski Numizmatyczne, wykładowca Politechniki Lwowskiej

Był autorem pierwszego polskiego ekslibrisu numizmatycznego (z wyobrażeniami monet) zaprojektowanego i wykonanego we Lwowie w roku 1910. Jest uważany za prekursora polskiego ekslibrisu numizmatycznego. W swojej twórczości posługiwał się techniką rysunku reprodukowanego na płycie cynkowej. Był twórcą tradycyjnego ekslibrisu opartego na motywach heraldycznych oraz realistycznego rysunku z historyczną stylizacją.
W okresie do 1939 był autorem m.in. okładek książek, wzorów akcji i obligacji, dyplomów, banknotów miejskich, odznak, monet, medali i afiszy. Był również cenionym autorem okolicznościowych dyplomów wręczanych takim postaciom życia politycznego jak Edward Rydz-Śmigły, Ignacy Mościcki oraz Józef Beck. W swojej działalności kolekcjonerskiej przysłużył się również jako ofiarodawca Biblioteki Miejskiej im. W.N. Smagłowskiego (1872-1939) w Stanisławowie, a przede wszystkim monet z mennicy lwowskiej darowanych Muzeum Narodowemu im. króla Jana III we Lwowie, którego był kustoszem od 1922 r. do swej śmierci. W swoim dorobku artystycznym pozostawił ponad 200 projektów ekslibrisów, z czego 118 projektów zostało zrealizowanych, w tym o tematyce numizmatycznej.
Na Wydziale Ogólnym Politechniki Lwowskiej wykładał historię pisma i heraldykę.
Został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Jego żona Julia była kolekcjonerem ekslibrisów i numizmatów, działaczką Towarzystw Numizmatycznych. Dzieło zapoczątkowane przez Rudolfa Mękickiego kontynuują jego dzieci: Stanisław, polski autor wielu ekslibrisów oraz córka Krystyna /zmarła w 2010r/, członkini gliwickiego Oddziału PTN, oraz syn Juliusz-numizmatyk i kolekcjoner. Grafiki Rudolfa Mękickiego prezentowała m.in. Warszawska Galeria Ekslibrisu ze zbiorów Lecha Kokocińskiego.

Publikacje Rudolfa Mękickiego: „Mennica lwowska w latach 1656-1657”, Lwów 1932, „Muzeum Narodowe im. Króla Jana III we Lwowie”, Lwów 1936.

Fot.
- Rudolf Miękicki – fotografia: WIKIPEDIA

    

21 - Mineyko Zygmunt, Mineyko Stanisław

Zygmunt Mineyko (1840-1925) inżynier, patriota, powstaniec, podróżnik oraz jego syn Stanislaw Mineyko (po 1874-1924) lekarz, poeta, publicysta, żołnierz armii greckiej, grecki i polski patriota są autorami jednego z najważniejszych darów monet antycznych w historii Muzeum Narodowego w Krakowie. Zygmunt Mineyko był jedną z najbardziej frapujących postaci XIX i początków XX w. Urodzony na Litwie, uczestnik powstania styczniowego, zesłany na Sybir, uciekł do Francji, gdzie uzyskał wykształcenie. Następnie wyjechał do Turcji prowadząc prace inżynieryjne w azjatyckiej części tego państwa oraz na terenie dzisiejszej Bułgarii i Grecji. Zafascynowany kulturą grecką w 1891 roku opuścił Turcję i przeniósł się do wolnej Grecji. Tam do 1917 roku pełnił funkcję głównego inżyniera państwa greckiego. Jeszcze w 1874 roku ożenił się z Greczynką Prozerpiną Manarys, z którą miał kilkoro dzieci, w tym syna Stanisława. Do końca swych dni pozostał polskim patriotą, a w 1922 roku odwiedził wolną już ojczyznę. W tym samym 1922 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.

Z. Mineyko był zafascynowany historią i kulturą starożytnej Grecji. Do jego najbardziej znanych, a zarazem najbardziej znaczących dokonań należy wkład w odkrycie starożytnej Dodony. Jak sam twierdził pociągała go "archeologia a szczególnie jej część numizmatyka". Napisał trzytomowe dzieło poświęcone numizmatyce. Ta niestety zaginiona dziś praca poświęcona była "metodom poznawania objawów numizmatycznych" i zawierała "nowe myśli i sposoby" jego autorstwa. Obok wspomnianego dzieła Z. Mineyko posiadał również sporą, liczącą co najmniej kilkaset obiektów kolekcję starożytnych monet, zebrana najprawdopodobniej w czasie zawodowych podróży po Turcji, Grecji i Bułgarii.

Na temat Stanisława Mineyki istnieje znacznie mniej informacji. Urodził się po 1874 roku, uczęszczał do gimnazjum w Smyrnie, a w 1891 roku wraz z rodzicami opuścił Turcję. Po ukończeniu studiów medycznych do 1915 roku pracował jako dyrektor szpitala dziecięcego w Patras. Powołany w tymże roku do wojska, jako porucznik armii greckiej pracował opiekując się chorymi żołnierzami. W tym czasie zaraził się gruźlicą, która spowodowała jego przedwczesną śmierć w listopadzie 1924 r.

S. Mineyko był poetą, autorem kilku tomików poezji, napisanych w języku nowogreckim. Angażował się również w działalność polityczną wspierając czynnie męża swej siostry Zofii - znanego greckiego polityka Georgiosa Papandreu. Prawie nic nie wiemy natomiast o jego archeologicznych czy też numizmatycznych zainteresowaniach. Jedynym świadectwem takich zainteresowań S. Mineyki jest dar 96 starożytnych, greckich monet, który trafił do Muzeum Narodowego w Krakowie. Monety przekazano do krakowskiego muzeum decyzją Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego dzięki opinii Polskiej Akademii Umiejętności. Ofiarodawca bowiem nie wskazał konkretnej instytucji, którą miał wzbogacić dar. Monety miały zostać ofiarowane takiej polskiej instytucji muzealnej, dla której byłyby "najbardziej cennym nabytkiem". Na dar składały się pojedyncze monety bite na terenie starożytnej Tracji (3 szt.), Macedonii (6 szt.) i Grecji właściwej (3 szt.) oraz stanowiące gros kolekcji egzemplarze należące do emisji z terenów Azji Mniejszej - od Pontu po Cylicję (78 sztuk). Pośród nich warto wymienić monety Filipa IV Macedońskiego, trackiego króla Adaiosa, brąz Gordiana III wybity w Nikai oraz serię monet Laodikei. Poza jednym egzemplarzem srebrnym były to wyłącznie monety brązowe. Opisywany dar stanowił niezwykle cenne uzupełnienie niezbyt licznej w tym czasie kolekcji monet starożytnych MNK. O jego znaczeniu decydował również jednolity charakter kolekcji składającej się przede wszystkim z monet bitych na terenie Azji Mniejszej. Dar został złożony przez Stanisława Mineykę. Jednakże istnieją realne przesłanki pozwalające przypuszczać, iż Stanisław działał w tym przypadku w imieniu swego ojca - Zygmunta. Ten ostatni prowadził bowiem szerszą akcję wzbogacania polskich muzeów darami monet starożytnych. W 1921 roku ofiarował 129 egzemplarzy Muzeum Narodowemu w Warszawie, w 1924 wzbogacił zbiorkiem 53 monet Uniwersytet Jagielloński, a podczas pobytu w Polsce w 1922 r. chciał podarować 139 monet Uniwersytetowi Stefana Batorego w Wilnie. W ramach tej akcji rodziny Mineyków mieści się również dar na rzecz Muzeum Narodowego w Krakowie. Skądinąd wiemy, że Zygmunt Mineyko upatrywał w Stanisławie kontynuatora swej działalności i chciał go "przywrócić" Polsce. Nie byłoby więc niczym dziwnym gdyby Stanisław reprezentował w opisywanym przypadku swego ojca. Interpretacja taka nie umniejsza zasługi Stanisława Mineyki, pozwala natomiast lepiej zrozumieć akt ofiarowani monet jako część większej, podjętej z patriotycznych pobudek akcji rodziny Mineyków.

Fot.
- Zygmunt Mineyko – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/
- moneta brązowa, Lidia, Magnezja, Otacilla Sewera (A.D. 244-249), dar Stanisława Mineyki dla Muzeum Narodowego w Krakowie – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/

  

22 - Niewitecki  Stanisław (ur. 26 kwietnia 1904 w Gołańczy koło Wągrowca, zm. 5 stycznia 1969) – działacz społeczny, numizmatyk

Po ukończeniu szkoły ludowej w rodzinnej miejscowości kontynuował naukę w Miejskiej Szkole Handlowej w Bydgoszczy. Z miastem swojej młodości związał się na całe życie. Tutaj pracował i jednocześnie udzielał się społecznie. Miał szerokie zainteresowania, ale jego życiową pasją była zawsze numizmatyka. Przy jego czynnym uczestnictwie 22 listopada 1935 roku powstało Towarzystwo Numizmatyczne w Bydgoszczy. W nowo powstałym Towarzystwie pełnił funkcję skarbnika.
Wojna, zarówno dla Stanisława Niewiteckiego, jak również dla Towarzystwa Numizmatycznego, okazała się okresem niezwykle ciężkim. Po jej zakończeniu powrócił do wyzwolonej Bydgoszczy. Pracował w wielu przedsiębiorstwach, pełniąc w nich odpowiedzialne stanowiska. Prowadził też przedsiębiorstwa własne. Pozostawał czynny zawodowo do 1960 roku, kiedy to ze względu na stan zdrowia przeszedł na rentę.
Po wojnie ponownie włączył się w dzieło utworzenia w Bydgoszczy organizacji numizmatycznej. Miał duży udział w powołaniu 26 października 1954 roku Oddziału Bydgoskiego Polskiego Towarzystwa Archeologicznego. W powstałym Oddziale Bydgoskim pełnił początkowo funkcję kierownika zespołu numizmatyków, a następnie od 1960 roku, kiedy wyodrębniono koło numizmatyczne, sprawował najpierw funkcję kierownika koła, a od 1964 roku. funkcję prezesa tegoż koła. Na tym stanowisku pozostał do chwili śmierci. Stanisław Niewitecki aktywnie pracował społecznie w wielu innych organizacjach sportowych, turystycznych i innych. Był też inicjatorem kilku ważnych dla Bydgoszczy akcji. Wymienić należy tutaj przede wszystkim działalność w Komitecie Budowy Pomnika Henryka Sienkiewicza oraz zainicjowanie wydania medali poświęconych Adamowi Grzymale – Siedleckiemu i Henrykowi Sienkiewiczowi. Udzielał się w pracach Rady Bibliotecznej przy Miejskiej Bibliotece Publicznej. Znany był z tego, że nigdy nie szczędził własnego czasu ani wysiłku w sumiennym dążeniu do wyznaczonego celu. W 1961 roku za swoje zasługi został uhonorowany odznaką „Bydgoszcz Zasłużonemu Obywatelowi”.
Stanisław Niewitecki zmarł 5 stycznia 1969 roku. Pochowany został na cmentarzu Nowofarnym w Bydgoszczy, a następnie w 1972 roku przeniesiony na cmentarz Junikowski w Poznaniu. W dowód uznania zasług Zmarłego dla środowiska bydgoskich numizmatyków Sekcja Numizmatyczna od 1970 roku, a później Oddział Bydgoski, nosi jego imię.

Fot.
- pamiątkowy medal z popiersiem swojego patrona wydany przez Oddział Bydgoski PTN

    

23 - Parchimowicz Janusz (ur. w 1955 roku w Szczecinie) - inżynier budownictwa, numizmatyk, autor katalogów monet polskich

Z zawodu inzynier bydowlany. Od młodości monety są częścią jego życia. W 1991 roku założył wydawnictwo NEFRYT w Szczecinie. Jego pierwszy w pełni ilustrowany katalog monet "Katalog monet polskich" ukazał się w 1992 roku zyskując uznanie na rynku. Od tego czasu nowy katalog ukazywał się każdego roku. Tegoroczna emisja to już 22. wydanie katalogu autorstwa Janusza Parchimowicza. Autor opublikował także katalog "Monety Polskie". Zawarł w nim wszystkie polskie monety od 1633 roku (król Władysław IV) do dnia dzisiejszego. Janusz Parchimowicz jest wiodącym autorem literatury numizmatycznej w Polsce. Jego dorobek to ponad 40 książek na temat monet i banknotów, a także piktogramów.

Fot.
- okładka "Katalogu monet polskich obiegowych i kolekcjonerskich" 2013, Janusz Parchimowicz, wydawnictwo NEFRYT, Szczecin

    

24 - Paszkiewicz Borys - profesor Zakładu Archeologii Średniowiecza Uniwersytetu Wrocławskiego, numizmatyk

Główne osiągnięcia naukowe:
- Zainicjowanie i kierunkowanie badań nad pieniądzem zastępczym na ziemiach polskich;
- Nowy obraz procesu reintegracji systemu monetarnego w XIV w.;
- Pierwsze w dziejach monograficzne opracowanie średniowiecznego mennictwa górnośląskiego;
- Rozpoznanie pochodzenia i początków rodu i herbu Zarożów;
- Reinterpretacja i inwentaryzacja znalezisk monet od poł. XII do końca XV w. na terenie Polski (wspólnie z S. Kubiak).
- Nowy obraz procesu decentralizacji mennictwa polskiego w okresie rozbicia dzielnicowego;
- Odkrycie monet Przemysła I;
- Odkrycie monet polskich Wacława II;
- Odkrycie regionalnych monet polskich z XIV w. (Gniewkowo, Pyzdry);
- Nowa chronologia monet pruskich z XIII-XIV wieku;
- Rozpoznanie początków mennictwa Rusi Czerwonej;
- Odkrycie monet pierwszych książąt kujawskich i mazowieckich;
- Odkrycie najstarszych monet gdańskich.
Publikacje Borysa Paszkiewicza:
- "Najstarsze brakteaty śląskie";
- "Moneta i jej obieg w państwie Władysława Łokietka";
- "Monety koronne Władysława Jagiełły: między Wschową i Krakowem?";
- "Podobna jest moneta nasza do urodnej panny" / Niezwykle ciekawa pozycja przedstawiająca ofertę aukcyjną, w połączeniu z opisem historii polskiego pieniądza. Opis przeplata się z ilustracjami monet, które były oferowane na dotychczasowych aukcjach WCN.
Funkcje pełnione przez Borysa Paszkiewicza:
- Przewodniczący Komisji Numizmatycznej Komitetu Nauk Historycznych PAN;
- Redaktor naczelny "Wiadomości Numizmatycznych";
- Redaktor naczelny "Śląskich Sprawozdań Archeologicznych".

Fot.
- Borys Paszkiewicz - fotografia:www.archeo.uni.wroc.pl/

    

25 - Piekosiński, pierwotnie Piekusiński Franciszek Ksawery Walerian Leonard Adolf (ur. 3 lutego 1844 w Wiercanach, zm. 27 listopada 1906 w Krakowie) – polski historyk, numizmatyk, heraldyk i prawnik, profesor UJ, członek Akademii Umiejętności

Uczęszczał do gimnazjum w Tarnowie, a następnie studiował na wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego (z przerwą, by wziąć udział w powstaniu styczniowym). Studia prawnicze ukończył w 1865 r. Od 1870 r. był członkiem Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Od roku 1892 kierował Archiwum Krajowym w Krakowie. Był jednym z założycieli Towarzystwa Miłośników Historii i zabytków Krakowa. Podobnie do M. Gumowskiego był badaczem heraldyki staropolskiej, sfragistyki i numizmatyki. Wydał pomnikowe do dziś dzieło pt. "Heraldyka polska wieków średnich" i bardzo potrzebną w badaniach numizmatycznych pracę "O monecie i stopie menniczej".
Autor odrzuconej później przez historyków hipotezy o runicznym pochodzeniu polskich herbów.

    

26 – Plage Karol (ur. 1857, zm. 1927) - inżynier kolejnictwa, numizmatyk

Wybitny numizmatyk warszawski. Po ukończeniu studiów technicznych pracował w kolejnictwie. Zainteresowania numizmatyczne rozwijał stopniowo. Zbierał dokumenty, rachunki mennicze, przeglądał ważniejsze zbiory. Po przejściu na emeryturę całkowicie poświęcił się swojej pasji. Początkowo katalogował monety polskie w Ermitażu, potem zajął się konserwacją zbiorów numizmatycznych księcia Białozielskiego-Białozierskiego w Petersburgu. W 1925 roku objął stanowisko kustosza muzeum przy Mennicy Państwowej w Warszawie.

Był człowiekiem niezwykle pracowitym, pierwszym wytrawnym znawcą mennictwa Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz Polski porozbiorowej. Z tego zakresu wydał kilka ważnych prac, do których sam wykonywał ilustracje. Wszystkie zawierały tło historyczne epoki z szerszym omówieniem stosunków monetarnych, wykaz dokumentów menniczych, ordynacji i innych źródeł dotyczących emisji monet oraz szczegółowy katalog typów i odmian wraz z rysunkami. Pierwsza: "Monety bite w miedzi za panowania Stanisława Augusta" ukazała się w 1897 roku w Warszawie. Kolejne wydane w Krakowie w latach 1902, 1906 dotyczyły mennictwa porozbiorowego. W ostatnim dziele (wydanym rok wcześniej w języku francuskim): "Okres Stanisława Augusta w historii numizmatyki polskiej" (Kraków, 1913), opatrzonym 34 tablicami i wzbogaconym o ważniejsze dokumenty mennicze, skatalogował wszystkie znane mu monety ostatniego polskiego króla.
W 1902 roku podarował Muzeum Narodowemu w Krakowie kilkadziesiąt monet ze swojej kolekcji. Utrzymywał aktywne kontakty z Wiktorem Wittygiem z Warszawy, także hojnym ofiarodawcą Gabinetu Numizmatycznego. Świadectwem przydatności opracowań Karola Plagego dla współczesnych czytelników jest reedycja trzech jego dzieł podjęta w latach siedemdziesiątych przez Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne.

Fot.
- Karol Plage – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/
- 1/grosz koronny Stanisława Augusta Poniatowskiego, 1766 r., Warszawa, miedź, awers, 2/dwugrosz koronny Stanisława Augusta Poniatowskiego, 1766 r., Warszawa, srebro, awers, dary Karola Plagego dla Muzeum Narodowego w Krakowie – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/

  

27 – Rewoliński Teofil (ur. 1821 w Rawie Mazowieckiej, zm. 1899 w Radomiu) – polski lekarz, społecznik, wydawca i redaktor, numizmatyk i archeolog

Urodzony w zubożałej rodzinie szlacheckiej, po ukończeniu gimnazjum w Radomiu, studiował w Cesarskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej w Petersburgu. Dyplom lekarza medycyny uzyskał w 1852 roku. Jako lekarz wojskowy odbył kampanię węgierską 1849 i turecką 1855, a następnie był lekarzem powiatowym w Suwałkach (od 1863), pracował w szpitalu w Ujazdowie, Łowiczu i inspektorem lekarskim w Radomiu gdzie ok. 1883 założył Gazetę Radomską (pierwsze polskojęzyczne pismo periodyczne ukazujące się na terenie guberni radomskiej). Gazeta Radomska wychodziła w latach 1884 – 1917 zmieniając w roku 1905 nazwę na „Głos Radomski”.

Pasją jego życia były jednak badania i poszukiwania archeologiczne. Dążył do stworzenia najpełniejszej kolekcji polskich medali historycznych i religijnych. Był członkiem zwyczajnym „Towarzystwa numizmatycznego” w Krakowie. Pochowany jest na cmentarzu rzymskokatolickim w Radomiu. Od roku 1969 Teofil Rewoliński jest patronem radomskich numizmatyków, w 1974 wydano medal z jego podobizną.

Najważniejsze publikacje Teofila Rewolińskiego: „Katalog medali historycznych polskich i związek z historją polską mających”, Radom, 1879, „Katalog w Warszawskim Przeglądzie bibljograficzno – archeologicznym”, (t. I i II), „Medale religijne odnoszące się do Kościoła Katolickiego we wszystkich krajach dawnej Polski. Znajdujące się w zbiorze Dra med. T. Rewolińskiego w Radomiu”, Kraków 1885-1887. (W roku 2001 Zarząd Główny PTN wydał reedycje tego katalogu), „Katalog medali i jetonów znakomitych Polaków, począwszy od panowania Zygmunta I. aż do ostatnich czasów, z dołączeniem spisu medalionów ściennych portretowych królów polskich i sławnych Polaków oraz liczmanów, marek znaków i pieniędzy osób prywatnych, zakładów fabrycznych i przemysłowych z 18 wieku i późniejszych”, Radom, 1877, „Katalog zbioru medali koronacyjnych obrazów Matki Boskiej w krajach dawnej Polski, kościelnych, dawnych i nowoczesnych”, Radom, 1879.

Fot.
- Teofil Rewoliński – fotografia: www.patriotyki.pl/

  

28 - Starzenscy Edmund i Bronisława

Edmund hr. Starzeński (+1900?) wybitny kolekcjoner, starożytnik oraz mecenas sztuki. Chętnie wspierał literatów oraz artystów; w swoim domu w Mogilnicy (d. pow. Trembowla) gościł niejednokrotnie wybitne osobistości drugiej polowy XIX w. m.in. Henryka Sienkiewicza, Andrzeja i Wojciecha Grabowskich, Karola Brzozowskiego, Ordona oraz Władysława Bełzę. Działalność kolekcjonerska E. Starzeńskiego datuje się co najmniej od ok. 1861 roku. Zbierał pamiątki narodowe, archiwalia, różnego rodzaju "starożytności", zabytki etnograficzne oraz okazy przyrodnicze. W skład kolekcji wchodziły również zabytki archeologiczne pochodzące z odkryć na terenie wschodniej Galicji. Sam E. Starzeński przedsięwziął wykopaliska w Mogilnicy w 1878 roku.
W roku 1887 E. Starzeński przeniósł swoją siedzibę do Kołomyi. Tam urzeczywistnił długoletnie zamiary udostępnienia swych zbiorów "szerszej publiczności" i w 1892 roku doprowadził do otwarcia prywatnego Muzeum Pokuckiego. Instytucja ta umiejscowiona w willi hrabiego składała się z dwóch części - właściwego Muzeum oraz biblioteki. Niestety muzeum nie cieszyło się dużą frekwencją zwiedzających. Zniechęcony tym E. Starzeński przekazał ok. 1900 roku zbiory synom. Muzeum zostało wkrótce zamknięte, a w 1909 roku wdowa po Edmundzie Bronisława z Ogończyk Sidorowiczów - Starzeńska przekazała część zbiorów na rzecz Muzeum Narodowego w Krakowie. Początkowo zbiory miały być skatalogowane jako kolekcja imienia Bronisława Starzeńskiego przedwcześnie zmarłego syna Bronisławy i Edmunda. Po kilku latach ofiarodawczyni zmieniła zdanie i zadecydowała, iż zbiory powinny nosić imię Edmunda.

Dar Starzeńskich obejmował kilka tysięcy obiektów, w tym pamiątki narodowe, dokumenty, zabytki malarstwa, rzeźby oraz zabytki etnograficzne. Osobną grupę stanowiły dokumenty związane z samym Muzeum Pokuckim, w tym statut tej instytucji oraz rękopiśmienny katalog kolekcji numizmatycznej. Pośród ofiarowanych przedmiotów wyróżniały się liczebnością numizmaty - 2 555 monet i medali. Najliczniejszą a jednocześnie najbardziej interesującą grupę pośród nich stanowiły monety i medale polskie - 1 618 szt. Wśród nich piękny zespół monet średniowiecznych - denary piastowskie i brakteaty Mieszka III, półgrosze koronne Kazimierza Wielkiego, denary ruskie Kazimierza Wielkiego i Władysława Opolczyka oraz półgrosze ruskie Ludwika Węgierskiego i Władysława Jagiełły, wreszcie dukat węgierski Władysława Warneńczyka. Polskie monety nowożytne stanowiły prawie pełny przegląd drobniejszych nominałów od Zygmunta Starego po Stanisława Augusta Poniatowskiego uzupełniony o szereg grubszych egzemplarzy srebrnych i złotych. W skład grupy numizmatów polskich wchodziło ponadto 247 medali. Drugi znaczący zespół stanowiło 337 monet starożytnych, w tym 88 greckich, 218 rzymskich oraz 31 bizantyńskich. W jego skład wchodziły greckie monety okresu klasycznego i hellenistycznego, a wśród numizmatów rzymskich większość stanowiły przede wszystkim monety okresu cesarstwa. Ostatnia wieksza grupę numizmatów stanowiły monety obce różnych państw i czasów liczące 495 egzemplarzy. Dar zawierał ponadto 26 medali obcych oraz 79 medalików religijnych. Prawdopodobnie część składających się na dar monet stanowiły znaleziska z terenów dawnej Rzeczypospolitej. Dar Starzeńskich pod względem liczebności, a przede wszystkim naukowej i muzealnej wartości ofiarowanych numizmatów należy do najważniejszych w historii kolekcji numizmatycznej Muzeum Narodowego w Krakowie. Uzupełnieniem daru był akt ofiarowania przez Adama Starzeńskiego, medalionów z wizerunkami Bronisławy oraz Edmunda.

Fot.
- 1/dukat węgierski Władysława Warneńczyka (1440-1444), złoto, 2/argenteus, Cesarstwo Rzymskie, Dioklecjan, Nikomedia A.D. 295-305, srebro, darj Bronisławy Starzeńskiej dla Muzeum Narodowego w Krakowie – fotografia: www.czapscy.org.pl/

  

29 - Stronczyński Kazimierz (ur. 25 sierpnia 1809 w Piotrkowie Trybunalskim, zm. 15 stycznia 1896 tamże) – sfragistyk, paleograf, numizmatyk, badacz architektury, kolekcjoner, historyk, senator Królestwa Polskiego, członek Akademii Umiejętności w Krakowie

Kształcił się w Kolegium Pijarskim w Piotrkowie i na Uniwersytecie Warszawskim, był uczestnikiem powstania listopadowego. Był nauczycielem szkoły wojewódzkiej w Warszawie, a następnie urzędnikiem Banku Polskiego. Później był sekretarzem Heroldii Królestwa Polskiego (od jej powstania w 1836). Od 1842 referendarz stanu. W latach 1844-1855 stał na czele komisji rządowej, biorąc aktywny udział w pracach, również terenowych, przeprowadzającej inwentaryzację zabytków w Królestwie Polskim (Delegacja do opisywania zabytków starożytności w Królestwie Polskim). Efektem tych prac było dzieło Opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim. Tzw. "Albumy Stronczyńskiego" składają się 5 tomów tekstu, opisujących zabytki z podziałem na ówczesne gubernie i powiaty, oraz towarzyszących im 7 albumów z 417 akwarelami i gwaszami różnych rysowników m.in. Adama Lerue. Są one nieocenionym źródłem do historii architektury i zabytków polskich.
Od 1861 r. był dyrektorem komisji wyznań i oświaty oraz referendarzem w Radzie Stanu Królestwa Polskiego aż do jej likwidacji w 1867 r. Był również dyrektorem (od 1862) kancelarii Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych, od 1864 był członkiem Senatu Popierał Aleksandra Wielkopolskiego, będąc jak on zwolennikiem współpracy z Rosją i uzyskania na tej drodze autonomii.
Jednocześnie z karierą urzędową zajmował się badaniem polskich starożytności stając się prekursorem kilku nauk pomocniczych historii w Polsce.

Kazimierz Stronczyński stworzył podstawy polskiej numizmatyki średniowiecza. Był wybitnym znawca polskiej monety średniowiecznej, zajmował się także paleografią, dyplomatyką, sfragistyką i historią architektury. Szczególne zasługi położył dla rozwoju średniowiecznej numizmatyki polskiej, wydając fundamentalne w tym zakresie dzieła: „Pieniądze Piastów. Od czasów najdawniejszych do roku 1300. Rozbiorem źródeł współczesnych i wykopalisk, oraz porównaniem typów mennicznych objaśnione”, Warszawa 1847 oraz „Dawne monety polskie dynastii Piastów i Jagiellonów, cz. I: Monety pierwszych czterech wieków rozbiorem wykopalisk objaśnione, cz. II: Monety pierwszych czterech wieków w porządek chronologiczny ułożone i opisane, cz. III: Monety XIV, XV i XVI wieku uporządkowane i objaśnione”, Piotrków 1883-1885 także zostało wydane w formie reedycji.

Fot.
- Kazimierz Stronczyński – ilustracja: WIKIPEDIA
- tablica pamiątkowa na domu Kazimierza Stronczyńskiego w Piotrkowie Trybunalskim – fotografia: WIKIPEDIA

  

30 - Suchodolski Stanisław (ur. 24 maja 1937 w Warszawie) – polski archeolog, numizmatyk i historyk

W latach 1953-1957 studiował archeologię na Uniwersytecie Warszawskim u prof. Witolda Hensla i historię u prof. Aleksandra Gieysztora. Stopień doktorski uzyskał w 1961 r., habilitację w 1971 r., a tytuł profesora od 1983 r.
Po ukończeniu studiów został pracownikiem w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN (dawniej Instytut Historii Kultury Materialnej), oraz w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Prowadził prace wykopaliskowe na Mazowszu (Czersk, Warszawa i inne) oraz we Francji (Montaigut, Condorcet). Jest członkiem Polskiej Akademii Umiejętności oraz Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN, przewodniczącym Komisji Numizmatycznej PAN, wiceprezydentem Międzynarodowej Komisji Numizmatycznej. Od roku 2007 jest redaktorem "Wiadomości Numizmatycznych".
Jest członkiem-korespondentem American Numismatic Society, członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego, Węgierskiego Towarzystwa Numizmatycznego, Czeskiego Towarzystwa Numizmatycznego i laureatem medalu Archera Huntingtona nadanego mu przez American Numismatic Society.

Stanisław Suchodolski zajmuje się szczególnie polskim i europejskim mennictwem okresu średniowiecza.
Stanisław Suchodolski to badacz łączący najwyższe kwalifikacje numizmatyczne z archeologicznymi. Wieloletni współredaktor i redaktor Wiadomości Numizmatycznych. Autor wielu nowatorskich opracowań z dziejów mennictwa polskiego i europejskiego.  M.in.: „Początki mennictwa w Europie Środkowej, Wschodniej i Północnej” , Wrocław 1971, „Moneta i obrót pieniężny w Europie Zachodniej”, Wrocław 1982. „Mennictwo polskie w XI i XII wieku’, Wrocław 1973, „Denar w kalecie = La monnale dans la pologne du haut Moyen-Age = Die polnische Münze im Frühen Mittelalter: trzy pierwsze stulecia monety polskiej”, Wrocław 1981, „Moneta możnowładcza i kościelna w Polsce wczesnośredniowiecznej”, Wrocław 1987, „Źródła historyczne wydobywane z ziemi”, Wrocław 2008, „Numizmatyka średniowieczna, moneta źródłem archeologicznym historycznym i ikonograficznym”, wyd. TRIO 2011.
W latach 1981–1987 prezes Polskiego Towarzystwa Archeologicznego i Numizmatycznego.

Fot.
- Stanisław Suchodolski – fotografia: http://www.ajaloomuuseum.ee/et/

  

31 - Terlecki Władysław (ur. 4 stycznia 1904 w Kerczu na Krymie, zm. 24 października 1967 w Warszawie) – inżynier dróg wodnych i budownictwa lądowego, doktor historii, znany numizmatyk, dyrektor Mennicy Państwowej w latach 1945-1946

Jego ojciec, Władysław Terlecki, lekarz i z zamiłowania numizmatyk, skupował od ludności w okolicy Kerczu na Krymie, gdzie pracował, różne stare monety rzymskie, greckie i polskie. Jego syn Władysław znając łacinę i grekę opracował te zbiory. Potem sprzedał je do Muzeum Mennicy Państwowej w Warszawie, gdzie przed wojną był dodatkowo kustoszem i za te pieniądze wybudował willę na Saskiej Kępie. W czasie wojny walczył w Armii Krajowej. Udało mu się wydostać od Niemców z Mennicy sztaby platyny oraz złota, przygotowane do wywiezienia do Niemiec. Zakopał je na działce w Warszawie, a po wojnie oddał je państwu. Był redaktorem dziennika "Archeologia", gdzie prowadził dział numizmatyki. Jego imieniem nazwany jest częstochowski Oddział Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego.
Za uratowanie od wywiezienia w czasie okupacji części zbiorów numizmatycznych Muzeum Mennicy Państwowej o znacznej wartości zabytkowej i muzealnej został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi.

Po II wojnie światowej odtworzył Warszawskie Towarzystwo Numizmatyczne, którego był też prezesem (od 1950). Od 1962 r. był wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Archeologicznego oraz kustoszem Gabinetu Numizmatycznego Mennicy Polskiej (1926-1940) i dyrektorem Mennicy Polskiej (1946-1947). Inicjator utworzenia „Wiadomości Numizmatycznych” (od 1957) i „Biuletynu Numizmatycznego” (od 1965). Autor cenionej publikacji „Mennica warszawska 1765-1965”.

Fot.
- dr. Władysław Terlecki, medal Ag, punca na rancie, waga 177,66 g
- tablica pamiątkowa na Saskiej Kępie w Warszawie – fotografia: WIKIPEDIA

  

32 - Tyszkiewicz Józef - historyk, numizmatyk

Znany przede wszystkim jako autor publikacji "Podręcznik numizmatyczny...", wydany w 1890 r. Zawiera on ceny amatorskie monet polskich od 1506 roku do 1795 r.
"Podręcznik numizmatyczny...", a właściwie jego reprint wydany w 1995 r. bywa do dziś używany przez wielu kolekcjonerów w charakterze podręcznego katalogu / listy braków. Wyceny monet ujęto w markach niemieckich w złocie - walutą w tamtych czasach uważana za najbardziej stabilną. Wszystkie opisywane pozycja zostały opatrzone przez autora krótkim i treściwym opisem niezbędnym do zidentyfikowania monety. Podręcznik numizmatyczny Tyszkiewicza stanowi podstawową i niezbędną wiedzę na temat wyceny monet polski królewskiej od 1506 roku. Nieoceniona praca konieczna w podręcznej biblioteczce każdego numizmatyka.
Zbiór monet zakupiony w 1854 r. od Tyszkiewicza przez Emeryka Hutten-Czapskiego stał się podstawą tej kolekcji.

Fot.
- okładka książki "Podręcznik numizmatyczny..." | Józef Tyszkiewicz,  reprint wydany w 1995 r.

    

33 – Umiński Piotr (ur. 1832, zm. 1906) – ekonomista, numizmatyk

Brał udział w powstaniu styczniowym, w 1863 roku. Pracował jako naczelnik wydziału ekonomicznego magistratu m. Krakowa. Był jednym z inicjatorów i członkiem komitetu założycielskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie. W 1889 roku został wybrany jego pierwszym prezesem i funkcję tę sprawował przez dziesięć lat. Był także sekretarzem Komisji Archeologicznej Akademii Umiejętności. Głównym przedmiotem swojego zbieractwa uczynił medale polskie, kompletując bardzo dobrą kolekcję. Współpracował z Wiadomościami Numizmatyczno-Archeologicznymi zamieszczając artykuły dotyczące medali, znalezisk, a także pisząc wspomnienia o zmarłych numizmatykach. Marian Gumowski, pierwszy kustosz Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Czapskich wspominał, że prezes Umiński pozwolił mu, wybrać ze swego bogatego zbioru odmiany, których nie posiadał Emeryk Hutten-Czapski.

Po śmierci Piotra Umińskiego, w 1906 roku wdowa po nim - Julia z Janowskich Umińska - przekazała Muzeum 1 381 szt. pozostałych medali. Za dublety z tego zbioru zakupiono wiele innych, cennych okazów, które traktuje się jako dar państwa Umińskich. Należą do nich m.in. średniowieczne monety krzyżackie XIV i XV wieku, w tym sporo brakteatów beznapisowych, monety węgiersko-polskie Władysława Warneńczyka oraz Władysława II Jagiellończyka, a także polskie monety nowożytne.

Fot.
- Piotr Umiński -http://www.czapscy.org.pl/
- dukat gdański Stefana Batorego z 1586 r., złoto, dar Piotra i Julii Umińskich dla Muzeum Narodowego w Krakowie– fotografia: http://www.czapscy.org.pl/

 

34 - Wittyg Wiktor (ur. 1857, zm. 1921) - inżynier, znakomity kolekcjoner i numizmatyk warszawski

Wiktor Wittyg to człowiek nieprzeciętnej osobowości, temperamentu i energii, autorytet wśród zbieraczy. Pochodził z Podola, wykształcenie zdobywał w Odessie. Pracował jako inżynier przy pracach regulacyjnych na Wiśle. W 1908 roku wszedł w skład zarządu Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie. Obok monet piastowskich zbierał pieczęcie miast polskich, stąd oprócz numizmatyki z zamiłowaniem zajmował się heraldyką, był też znawcą ekslibrisów. Współpracował z Wiadomościami Numizmatyczno-Archeologicznymi pisząc artykuły, recenzje i polemiki. Opracowywał skarby monet średniowiecznych np. z Mianowa, Czerwonego Dworu, znad Drwęcy oraz z Kujaw. Wiktor Wittyg był również hojnym ofiarodawcą Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Krakowie.

Fot.
- floren węgierski Ludwika I (1342-1383), złoto, dar Wikora Wittyga dla Muzeum Narodowego w Krakowie – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/

  

35 – Zakrzewski Zygmunt (ur. 1867, zm. 1951) – chemik, filozof, archeolog, numizmatyk

Był posłem na sejm pruski (1914-1918), a po Powstaniu Wielkopolskim – starostą powiatu strzelneńskiego (1919) i współzałożycielem Towarzystwa Numizmatycznego (1919). Największym jego dorobkiem to stworzenie polskiej służby konserwatorskiej w Wielkopolsce, jako konserwator zabytków przedhistorycznych na okręg poznański (1919-1939) i pomorski (1922-1939). Od 1919 r. uczył numizmatyki na Uniwersytecie Poznańskim. Uzyskał aż dwie habilitacje – w 1921 r. z numizmatyki i w 1928 r. z historii starożytnej. Profesor honorowy od 1929 r., wieloletni prezes Polskiego Towarzystwa Prehistorycznego. Mimo pewnych kontrowersji związanych z nie zawsze ostrym rozróżnieniem swej pasji kolekcjonerskiej od zajęć służbowych, był osobą znaczącą dla międzywojennej archeologii prahistorycznej w Poznaniu i bardzo zasłużoną dla polskiej służby konserwatorskiej.

Fot.
- Zygmunt  Zakrzewski  - fotografia: http://www.muzarp.poznan.pl/
- 1/grosz krakowski Kazimierza Wielkiego z ok. 1367 r., srebro, 2/denar palatyna Sieciecha (ok. 1080-1097), srebro, dary Zygmunta Zakrzewskiego dla Muzeum Narodowego w Krakowie – http://fotografia: www.czapscy.org.pl/

  

36 - Żytyński Ludwik (ur. 1836, zm. 1900) – archeolog, kolekcjoner, numizmatyk

Urodził się w zamożnej rodzinie ziemiańskiej na Wołyniu. W 1860 roku ukończył wydział historyczno-filologiczny Uniwersytetu Kijowskiego. Osiadł w dobrach Łahodowka, jednakże swej działalności nie ograniczał do spraw związanych z zarządzaniem majątkiem. Wiele czasu poświęcał rozwijaniu pasji archeologicznej i numizmatycznej. Badał kurhany i mogiły wołyńkie.
Był aktywnym członkiem Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie, współpracownikiem Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych, autorem artykułów dotyczących znalezisk monetarnych i archeologicznych z terenów Wołynia. Prowadził szeroką korespondencję z liczącymi się numizmatykami (m.in. E. Hutten Czapskim, W. Bartynowskim, W. Wittygiem, M. Greimem), archeologami (zwłaszcza z prof. Uniwersytetu Kijowskiego W. Antonowiczem) oraz właścicielami antykwariatów. Cieszył się w tym środowisku dużym uznaniem i poważaniem. Brał udział w zjazdach archeologicznych w Wilnie (1893) i Kijowie (1899), relacjonując ich przebieg na łamach WNA. Posiadał wspaniałą bibliotekę oraz zbiór monet, w tym ciekawych litewskich oraz zabytków archeologicznych znalezionych na Wołyniu.
W 1892 roku wraz z żoną Marią podarował Muzeum Narodowemu 2 000 sztuk cennych numizmatów ze swojej kolekcji. Były wśród nich monety średniowieczne Władysława Opolczyka, Ziemowita, Wacława II legnickiego, monety krzyżackie, śląskie, czesko-polskie oraz rzadkie nowożytne, m.in. talar olkuski Stefana Batorego z 1580 roku, dukaty Zygmunta III, Władysława IV, Jana III Sobieskiego i talary Stanisława Augusta Poniatowskiego. Po śmierci Ludwika w 1902 roku wdowa Maria Żytyńska ofiarowała kolejne numizmaty oraz inne przedmioty pozostałe z kolekcji męża. Jak można wnioskować z zachowanych dokumentów i zidentyfikowanych monet był to największy i najcenniejszy przekaz dla działu numizmatycznego Muzeum Narodowego w Krakowie przed darem Czapskich.

Fot.
- 1/talar koronny Stefana Batorego z 1580 r. z herbem Glaubicz, Olkusz, srebro, 2/talar koronny Stanisława Augusta Poniatowskiego z 1788 r., Warszawa, srebro, dary Ludwika i Marii Żytyńskich dla Muzeum Narodowego w Krakowie – fotografia: http://www.czapscy.org.pl/

  

Na obecną chwilę to wszyscy wybitni numizmatycy, których sylwetki umieściłem w tym swoistym przeglądzie. Liczę, że nasi szanowni czytelnicy kilka propozycji dodadzą od siebie – proszę o ewentualne kandydatury we wpisach do tematu na forum.

  

Autor: Józef Smurawa

Źródła:
- http://www.archeo.uni.wroc.pl/
- http://www.pl.wikipedia.org/
- http://www. portalwiedzy.onet.pl/
- http://www.ajaloomuuseum.ee/et/
- http://www.wtn.org.pl/
- http://www.muzarp.poznan.pl/
- http://www.czapscy.org.pl/ | Wielcy ofiarodawcy - Elżbieta Korczyńska, Jarosław Bodzek, Bogumiła Haczewska
- http://www.nbportal.pl/ | Wybitni numizmatycy i kolekcjonerzy - dr Robert Pieńkowski
- https://www.e-numizmatyka.pl/ | Wielcy kolekcjonerzy - Jerzy Chałupski