(13).jpg)
Numizmatyka to alternatywny sposób inwestowania i dywersyfikacji portfela inwestycyjnego. O tajnikach inwestowania w monety rozmawiamy z Tomaszem Witkiewiczem, ekspertem rynku numizmatycznego i autorem książki "Inwestowanie w monety".
Dla jednych to powód do zadowolenia a dla innych niemalże klęska. Cieszą się kolekcjonerzy, smucą inwestorzy. Od kilkunastu dni to temat numer jeden na numizmatycznych forach internetowych. Mowa o lawinowym spadku cen monet, który towarzyszy nam od pewnego czasu. Dla wielu to wręcz nie do pomyślenia, że ceny w tak szybkim tempie pikują w dół. A czy do pomyślenia było, kiedy ceny monet rosły w oczach o kilkanaście procent tygodniowo? Warto na spokojnie się nad tym zastanowić.
Mieszko I był pierwszym historycznym księciem polskim, to znaczy pierwszym, którego istnienie poświadczają liczne, jak na tamtą epokę, wiarygodne źródła. Nie był on jednak z pewnością pierwszym władcą tworzącego się państwa, choć jego postać otwiera poczet polskich monarchów. Znamy imiona jego przodków. Przytacza je, piszący na początku XII w., nasz pierwszy kronikarz, Gall Anonim. Ojcem Mieszka był, według niego, Siemomysł, dziadem Lestek, a pradziadem Siemowit. Wydaje się, że można przyjąć tę tradycję.
Pieniądz zastępczy
Pieniądz zastępczy kojarzy nam się dziś z popularną pamiątką bitą dla turystów. Nie w tym jednak celu został wymyślony. Dość trudno jest podać sprecyzowaną definicję pieniądza zastępczego, gdyż kryteria jego odróżnienia bywają względne. Czy zatem nazwać pieniądzem zastępczym każdą emisję inną od pieniądza oficjalnego wydanego przez państwo, czy ograniczyć do pieniędzy prywatnych emitentów? W pierwszym przypadku musielibyśmy w historii polskiej numizmatyki kilka emisja uznać za pieniądz zastępczy ze względu na brak zezwolenia na jego emisję przez panującego (np. monety elbląskie Kazimierza IV czy monety pamiątkowe bite przez mennice na różne okazje, które często miały być prezentem dla odwiedzającego mennicę króla).[i] Zatem pojecie pieniądza zastępczego to kwestia dyskusyjna. Artykuł ten poświęcony jest tej właśnie dziedzinie numizmatyki oraz postaci wieloletniego badacza i wybitnego znawcy tematu - Bogumiłowi Sikorskiemu.
W średniowieczu granica między naśladownictwem a fałszerstwem była płynna. Był to okres, kiedy nawet biskupi wybijali swoje pieniądze nie wspominając o licznych książętach chcących zaistnieć na monetach. Przy tak licznych emisjach wielokrotnie powielano pomysły na wygląd monety, niekiedy je kopiując. Jednocześnie ludność mająca do dyspozycji liczne odmiany pieniądza była zakłopotana i łatwo było wprowadzać fałszywki do obiegu. W walce z fałszerstwami przy całym systemie kontroli produkcji monet stosowanym we wszystkich mennicach, używano także presji moralnej, jaką była przysięga składana przez mincerzy. Przysięgali oni na Ewangelię, krzyż, honor. Bicie monet przez książęta i możnowładców miało jednakże swoje podłoże ekonomiczne. Ponieważ "pieniądz lokalny" - tak go nazwijmy, nie był zbyt chętnie przyjmowany poza granicami włości danego możnowładcy w obawie przed fałszerstwami, ludność posiadająca takie monety była w jakiś sposób przywiązana do konkretnego obszaru i danego pana.
Do VI wieku każdy władca mógł wybijać monety srebrne ze swym wizerunkiem. Monety złote były zastrzeżone dla władzy cesarskiej. Dopiero złoto, a nie wyobrażenie postaci, wyznaczało więc pozycję władcy bijącego monetę. Od VI wieku zaczęto bić monety złote nie tylko w cesarstwie bizantyjskim. Jan Ostróg wyrażał w "Pamiętniku ku pożytkowi Rzeczypospolitej zebranym" brak w Polsce złotej monety bardziej jako ujmę godności niż trudność gospodarczą: "Nie tylko królestwa i księstwa obce, lecz także i miasta biją złote monety. Przystoi przeto i w tym naszym najwspanialszym królestwie wybijać złote monety małej i dużej wagi ku czci królestwa (pro Requi honestate)"[ii]. Od X wieku własne monety wybijały opactwa, biskupstwa, hrabstwa, miasta etc. Często lekceważono suwerenność innych poprzez umieszczanie na własnych monetach cudzych herbów. Czasami było to usprawiedliwione powiązaniami dynastycznymi, częściej jednak obcy herb stanowił ozdobę. Upowszechniało się bicie monet pamiątkowych, u nas rzadziej stosowane z okazji rocznic (średniowieczne monety chrześcijańskie nie mają daty emisji w przeciwieństwie do ówczesnych monet muzułmańskich). Monety okolicznościowe i pamiątkowe bito już w starożytnym Rzymie. Często były to medale rozdawane przez władców z różnych okazji. Znany był zwyczaj rzucania monet przez władców do ludu jako wyraz szczodrości. Czasem w ten sposób torowano sobie drogę w tłumie jak np. na pogrzebie Kazimierza Wielkiego w 1370 roku, kiedy to rzucano garściami monety w lud torując drogę trumnie. Istniał też zwyczaj obrzucania monetami władców jako zapowiedź powodzenia.
Bicie własnej monety przestało być od średniowiecza manifestacją suwerenności. Wszakże liczne twory polityczno-społeczno-ekonomiczne XX wieku posiadały swoją odrębną walutę (Vichy - fr., Getto Łódzkie, obozy oficerskie). Znane są pieniądze zastępcze w formie żetonów tramwajowych, telefonicznych czy gazowych licznie emitowane w XIX-XX wieku. Krążyły również liczne bony - papierowe pieniądze zastępcze. Liczne grono Polaków pamięta zapewne bony "udające" dolary w sklepach Pewex'u. Do kategorii pieniądza zastępczego można zaliczyć monety emitowane pod koniec I wojny światowej przez Niemcy i Rosję dla terenów polskich. Zastosowanie na tych pieniądzach zabronionego od lat języka polskiego miało przekonać polską ludność o dobrych intencjach zaborców i przeciągnąć na ich stronę młodych rekrutów z polskich rodzin. Nader liczne są przypadki bicia pieniądza zastępczego w wojskowych obozach jenieckich. Było to rozwiązanie czysto prktyczne, bowiem duże grupy odizolowanych ludzi łatwiej kontrolować odbierając im pieniądze obiegowe w zamian dając pieniądz zastępczy ważny jedynie na terenie obozu czy getta. Uciekinierowi trudniej się poruszać poza terenem wyznaczonym bez oficjalnych pieniędzy. W czasach pokojowych często sięgano po pieniądz zastępczy w kasynach czy jednostkach wojskowych chociażby w okresie II Rzeczpospolitej. A skoro mowa kasynach, to czy żetony w nich używane nie należy również zaliczyć to tej kategorii? Przecież nie gra się pieniędzmi tylko żetonami, które podlegają wymianie.
Wybitnym specjalistą numizmatyki w dziedzinie monet zastępczych jest Pan Bogumił Sikorski, który 40 lat swojego życia poświęcił temu tematowi. Pierwsze artykuły jego autorstwa ukazały się drukiem na początku lat 70-tych ubiegłego wieku Jest także autorem licznych opracowań katalogowych dotyczących pieniędzy zastępczych z ziem polskich, któremu jestem winien słowa uznania i podziękowania za oferowaną pomoc i nakierowanie przy zajmowaniu się tą tematyką. Zakres tematyczny tego artykułu wielokrotnie przerasta zawartą w nim treść, nie sposób jednak wymienić wszystkich emisji pieniędzy lokalnych, żetonów, bonów i innych form pieniądza zastępczego. Chciałem jedynie poprzez zaznaczenie tematu zainteresować nim zbieraczy i kolekcjonerów. Jest to bowiem godny temat do kolekcji będącej dumą właściciela, a zakres i tematyka pozostaje praktycznie nieograniczona.
Obecnie jednym prawnym emitentem pieniądza z godłem Polski jest Mennica Polska S.A. Niemniej jednak zwyczaj bicia medali, a z czasem również pieniądza w lokalnej walucie (dukaty, gryfiny, żubry etc.) wraca dziś jako zwyczaj mile widziany przez licznych turystów, nie ma on większego podłoża ekonomicznego, a stanowi często tylko miłą i namacalną pamiątkę po pobycie w danej miejscowości.
Dla osób zainteresowanych wiedzą na temat prawdziwych pieniędzy zastępczych, spośród których spotykamy wiele unikatów, przedstawiam poniżej spis dotychczasowych opracowań znawcy tematu - Bogumiła Sikorskiego.
Zamówień można dokonywać bezpośrenio u Autora pod adresem: [email protected]
[i] B. Paszkiweicz, Numizmatyka i pieniądz zastępczy, w: Zastępcze znaki pieniężne w Polsce w XX w., Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne, Komisja Numizmatyczne, Warszawa 1984, s. 4.
[ii] Wierzbowski T, Jana Ostroga Pamiętnik ku pożytkowi Rzeczypospolitej zebrany, Warszawa 1891, s. 31.
Pomorska gmina Jastarnia jako pierwsza w Polsce wprowadziła do obrotu lokalny pieniądz zwany "merkiem". Mosiężną monetą przez okres wakacji do 30 września można płacić za towary i usługi lub zachować w kieszeni jako pamiątkę turystyczną.
Od pewnego czasu na aukcjach internetowych pojawiają się w sprzedaży foldery emisyjne. Nie byłoby w tym nic dziwnego gdyby nie fakt, że sprzedawane są same foldery – bez monet. Zestawy moneta + folder byłby i są popularne, ale żeby sprzedawać same foldery? Czy nastaje nowa moda wśród kolekcjonerów monet? Czy jest to domena tylko kolekcjonerów, czy też widzą w tym także zysk inwestorzy?
Kiedy w niedzielę 22 marca 1609 r. na świat przyszedł syn Zygmunta III Wazy zwany Janem, Rzeczpospolita szlachecka od wielu już lat borykała się z pogłębiającym się kryzysem gospodarczym wywołanym przez liczne wojny, które ostatnio prowadziła. Świeże w pamięci mieszkańców Korony było zwycięstwo pod Cecorą 14 lat wcześniej, które powstrzymało reakcję Turcji na zajęcie przez Polskę Mołdawii. Zaledwie kilka lat przed narodzeniem Jana Polska uwikłała się w wieloletnie wojny ze Szwecją, które od początku przybrały dla Rzeczpospolitej niekorzystny obrót. 
Patrząc na taki opis aukcji i cenę Kup Teraz 600 zł wydawać by nam się mogło, że jest to bardzo atrakcyjna oferta. Komuś się tak spieszy z tą transakcją, że nawet się pomylił w opisie i zamiast symbolu wagi g napisał gr. Co za ofiara – pomyślimy. Pospieszmy się aby ktoś nas nie uprzedził z zakupem.
W dniu 23 maja 2015 roku (sobota - rozpoczęcie aukcji o godz. 9.00) w hotelu Westin (Warszawa, Al. Jana Pawla II 21) odbędzie się Aukcja 7 Antykwariatu Numizmatycznego Michał Niemczyk. Oferty aukcyjne można składać do 21 maja na adres email: [email protected] lub faksem: (+48) 22 620 97 61. Lista wszystkich przedmiotów aukcyjnych znajduje się na stronie internetowej Antykwariatu Numizmatycznego Michał Niemczyk, gdzie można wcześniej złożyć swoje oferty (przed rozpoczęciem aukcji): www.aukcjamonet.pl. Podczas Aukcji będzie możliwość licytacji na żywo. Przedmioty będzie można obejrzeć w siedzibie Firmy (po wcześniejszym ustaleniu terminu) w dniu aukcji 23 maja br. w hotelu Westin.
Rok 2014 dla kolekcjonerów i numizmatyków według mojej oceny zapowiada się jako rok zmian. Monety emitowane przez NBP zyskują wciąż nowe technologie ich wykonania, można pokusić się nawet o stwierdzenie, że im więcej w nich „udziwnień”, tym bardziej produkt jest trendy. Jednak nie dla wszystkich. Wielu kolekcjonerów zrezygnowało z kolekcjonowania tych bardzo drogich „cudeniek” na rzecz „prawdziwych monet”, które powstały nie dla swej urody, lecz dla celów, dla których powstał pieniądz. Dzisiejsze monety kolekcjonerskie to często pół uncji srebra w cenie wielokrotnie przewyższającej cenę kruszcu w nich zawartego. Co w zamian? – efekty kątowe, tampondruki, wstawki ze szkła, ceramiki i wiele innych.
Złote bieliki emitowane przez NBP są chyba najpopularniejszymi monetami bulionowymi w naszym kraju. Od pewnego czasu pilnie śledzę ich ceny zarówno w NBP jak i na aukcjach internetowych. Mają one do siebie to, że ich cena zmienia się każdego dnia wraz ze zmianą kursu złota. Znajomość rynku złota i obserwacje cen mogą pozwolić inwestorom uchwycić monet, kiedy to ceny będą niższe i wtedy dokonać zakupu. W tabeli zgromadziłem ceny bielików w NBP od 14.05. do 18.06 żeby pokazać jak one się zmieniają w czasie. | |
